Erich Fromm'un insan ve toplum anlayışı

Ne demokrasi, ne ekonomi, ne hukuk, ne din, ne de ahlâk anlayışlarımız artık bize yeterli gelmiyor. İnsana ters, yanlış, eksik ve yetersiz. Çarpık inançların, yanlış görüşlerin, farklı ve eksik bir insan anlayışının ürünü. Demokraside hiçbir zaman bireyin iradesi temsil edilmiyor. Çıkarcı bir oyuna alet olmaktan ileri gidemiyor insanlar. Kendilerini önemli bir kişi kılabilmek için yaptıkları işleri abartıp, yüceltmeyi de pek severler. Ve o "eşit idare" adı verilen demokrasi uğruna, şehit bile olurlar. Ekonomide siz, istediğiniz ve ihtiyacınız olan şeyleri mi alıp, tükettiğinizi sanıyorsunuz? Deniliyor ki: "Herkes kendi bireysel çıkar ve menfaatini gözetir ve kollarken, bütünün çıkarına da hizmet eder" ya da "tam rekabet kuralları, firmaları üretim ve fiyat açısından dengeye sokar, bu da bireyin yararına olur". Kimi kandırıyorsunuz ya da siz hâlâ bu masallara inanıyor musunuz? İnsanlar artık kullanılmak ve başkalarının çıkarları doğrultusunda davranmak istemiyorlar. Descartes'in "düşünüyorum, öyleyse varım" deyişiyle zirveye ulaşan bireysel ayrımcılık ve izolasyon süreci, artık tarihsel gelişim içindeki görevini tamamladı ve işlevini bitirdi. İnsanlar şimdi daha değişik ve daha yeni, fakat daha farklı şeylerin özlemini duyuyor, ihtiyacını hissediyorlar. İnsanlık artık büyük mekanizmaların oyuncağı olmak, onla-Barışın Tekniği ve Stratejisi Barışın Tekniği ve Stratejisi rın gücü altında ezilmek, "bireysel olmak" ve "kişisel özgürlük" aldatmacası ile yalnızlığa ve güçsüzlüğe itilmek, sonra da bir oyuncak ya da kukla haline gelmekten kurtulmak istiyor. Yine aynı şekilde, birbirine rakip olmak, düşmanca davranmak, başarı stresi ile birbirini yok etmeye çalışmak istemiyor, rekabet, mücadele ve savaştan bıkmış durumda. Bireysel gücünün aslında yok denecek kadar az olduğunun farkında. Kendi seçimleri ile çoğu kez başkalarının çıkarlarına hizmet ettiğini, kaynakların yanlış, çarpık ve kötü kullanılmasına yol açtığını da biliyor. O halde ne yapmalı, hem kendi gerçek değerini ve gücünü yerli yerine oturtmalı, hem de bütünün (ortak ürünün) ve insanlığın hayrına nelere ve nasıl kararlar vermeli? Bir çözüm önerisi, bireyselliğin ve yalnızlığın derinine dalmak, iyice içe çekilmek ve içsel değerleri farkederek, orada bütünselliğin hazzına varmak ve bu güçle, dışa karşı savaşmak ya da karşı koymak. Bu, olabilir. Ama bizce asıl doğru olan, evrensel bütünsellik gerçeğinin farkına varmak ve o doğrultuda davranıp, o çizgide yaşamak. Bu çok zor, karmaşık ve bilinmeyen birşey değil. Yüz hatta bin yıllardır, çeşitli dinlerde, felsefelerde, inançlarda dile getirilmiş, bir çok düşünür, din adamı, filozof, evliya ve peygamber-lerce de yaşanarak gösterilmeye çalışılmış, bu "doğru inanç ve doğru yaşam" bilgisi. Ama bu anlayış, geçmişte ve geride

In this article it is studied and criticisized what is the general evaluations of Eri ch Fromm on religion. All this evaluations and critics are based on how Freud and Jung look at religion, how Fromm thinks about analysis of some religious life styles and his ideas about Psychoanalysis-Religion relation. Examining this matters Fromm has founded his opinions on a human centered "humanist" approach. Besides, we can say that his division Religion into two parts as authoritarian and lıumanitarian religions isa retleetion of this approach.

Book Chapter, Sabahaddin Zaim İslam ve Ekonomi Sempozyumu II - İNSAN Tebliğler Kitabı, İstanbul, 2012

We have coined the ‘Man of Society’ for the model of man, which Prof. Dr. Sabahattin Zaim, famous Turkish economist, called ‘Nice Man’, that is ‘Güzel İnsan’ in Turkish. In this paper, although we will criticize the model of Economic Man as an incomplete definition of man, we will give it some merit in some aspects and we will see that it actually reveals a very important aspect of the man. We will try to explain that the model of Man of Society, which we put forward as a complement to the economic man model, is a universal model that represents all people, but also represents the model of Muslim Man for the Muslim societies. In the paper, we will first reveal the economic man model, then we will touch on the model of Man of Society and its characteristics. Next to the concept of material utility, we will also put forward the concept of ‘spiritual utility’, which is neglected by the science of economics. We will try to define the model of Man of Society and its behaviors, in outline, within this framework, by stating how the spiritual utility is attained through material utility by making use of the approach of Marginalism and that human beings have a natural tendency to altruism, that is, to give and help others in need. KEY WORDS: Economic Man, Nice Man, Man of Society, Altruism, Marginalism

Bu çalışmanın temel amacı, İbn Haldun’un insan ve toplumun iktisadi davranışlarını anlama çerçevesi içerisinde insan ihtiyaçları, tüketim kültürü ve insanların bencilleşmesi/narsistleşmesi arasındaki ilişkiyi değerlendirmektir. Burada vurgulanan temel nokta sosyal yapıların tüketim kültürünün etkisiyle, psikolojik ve sosyolojik olarak değişime uğramalarıdır. Bu tema çerçevesinde hazırlanan makale İbn Haldun’un hadari ve bedevi insanından yola çıkarak (a) ihtiyaç, tüketim kültürü ve toplumu bir arada tutan asabiye arasındaki ilişkinin bugüne yansıyan izlerini, (b) bireyleri artık sadece tüketimi artırmakla görevli kişi “tüketici” olarak gören hadari toplumlarda ortaya çıkan sorunları ve (c) maddeci eğilimleri, narsisizme varan benmerkezciliği ile tüketim toplumunda ortaya çıkan yeni insan modelinin günümüze yansıyan sorunlarını eleştirel bir yaklaşım içinde ele almaktadır.

Asos Journal (The Journal of Academic Social Science), 2024

Alienation, which can be defined simply as "estrangement from the self", is a multifaceted phenomenon that can occur in all kinds of human activity such as labor, thought, language, love, religion, science, and art. Idolatry can be considered as the oldest example of the alienated relationship that humanity has established with objects in the historical process. The danger of humanity becoming like the objects it has created is one of the ongoing problems of today's post-modern consumer society. This study aims to draw attention to this problem and to offer solutions. Ali Altan Yücel's short film Breeze, which deals with alienation through subject-object relations, was chosen as the research subject and analyzed in the context of Erich Fromm's theory of alienation. In this qualitative research, the case study method is used. According to the research findings, the relations between the subjects in the short film Breeze are realized through objects. The positions of subjects and objects have shifted as subjects value objects rather than subjects. From this point of view, it can be assumed that subjects in an alienated society are each other's objects.

2009

Bu makalede Fârâbi’nin, insani var olusta mundemic bulunan gayenin gerceklestirilmesi ile dogrudan iliskili olarak tartistigi toplum ya da devlet duzlemi, insanin dogal ve iradi yonune vurgu yapan ikili doga kavramindan hareketle temellendirilmeye calisilmistir. Bu kabul dogrultusunda, insanin var olmasiyla birlikte kendisine eklenen ve degismesi mumkun olmayan dogal nitelikleri toplum ya da devletin baslangici meselesi etrafinda izah edilirken, irade ve ihtiyari araciligiyla elde edecegi kazanimlarini iceren mukteseb dogasi, toplum ya da devletin duzenlenisi noktasinda incelenmistir. Bu baglamda varlik gerekcesi itibariyle dogal bir olusum olarak kabul edebilecegimiz toplum ya da devlet, insan irade ve ihtiyarinin tasarruflarina konu olmasi itibariyle beseri bir insa olarak tanimlanacaktir

Paper, Birinci İktisat Tarihi Kongresi, Marmara Üniversitesi İİBF, İstanbul, 7-8 Eylül 2007, Birinci İktisat Tarihi Kongresi Tebliğleri-2, 2007

Ortodoks iktisadî düşüncenin üzerine bina edildiği ‘iktisadî adam (homo economicus)’ modeli, diğer sosyal bilimlerin yanı sıra heterodoks iktisat ekolleri tarafından da eleştirilmiştir. Eleştirilerin temel noktaları, bu adam modelinin sosyal normları göz ardı etmesi; piyasa aksaklığı, dışsallıklar ve istikrarsızlıklara yol açması, böylece bir paradoks olarak, modelin bizzat kendisi tarafından reddedilen devlet müdahalesine davetiye çıkarmasıdır. Heterodoks iktisadî ekoller, genel olarak daha dengeli bir iktisat modeli geliştirmek ve ekonomiyi toplumla bütünleştirmek amacıyla ortodoks yaklaşımdan ayrılırlar. Bu ekoller insan ve davranışlarına daha gerçekçi bir yaklaşımı temsil etmelerine rağmen yine de her biri insan tabiatının bazı elemanlarını göz ardı etmektedirler. İktisadî adam modelinin bir kritiğe tabi tutulduğu bu tebliğde ‘toplum adamı’ adını verdiğimiz yeni bir insan modeli ortaya konacaktır. ‘Toplum adamı’ modeli ortodoks ve heterodoks ekolleri barıştırarak, insan ve onun hayatını bütüncül bir yaklaşımla ele almakta ve insanı toplumsal kaygıları da taşıyan sorumlu bir birey olarak değerlendirmekte, böylece iktisadî adam modelinin içine düştüğü paradoksa yol açmadan iktisadî ve sosyal sorunlara çözüm sunmaktadır. Tebliğde, toplum adamı modeli, Gürcistan’da uygulanan bir anket çalışması ile desteklenecektir. Anahtar sözcükler: İktisadî adam, toplum adamı, ortodoks iktisat, heterodoks iktisat. JEL Classificiation: B59 Other