Pierwsze próby charakterystyki petrografi cznogeochemicznej krzemienia czekoladowego z kopalni Wierzbica „Zele” na tle innych skał krzemionkowych z środkowej Polski

10. Warsztaty krzemieniarskie SKAM ARTEFAKT w PRZESTRZENI Krzemienica – skupienie – stanowisko – region 10th SKAM Lithic Workshop ARTEFACT in SPATIAL ARRANGEMENTS Kshemienitsa – concentration – site – region Toruń, Poland, October 23rd–25th 2013 Książka streszczeń

Badania finansowane przez Narodowe Centrum Nauki – PRELUDIUM 2 (UMO-2011/03/N/HS3/03973).

titu ns yI (C )b ae rch fA te o ,N gy olo lau ico sC ty, ers i niv sU icu ern op To ruń To ruń ty, niv ers i sU 10. Warsztaty krzemieniarskie SKAM ARTEFAKT w PRZESTRZENI Krzemienica – skupienie – stanowisko – region lau sC op ern icu 10th SKAM Lithic Workshop ARTEFACT in SPATIAL ARRANGEMENTS Kshemienitsa – concentration – site – region Toruń, Poland, October 23rd–25th 2013 Ni co Książka streszczeń rch ae olo g y, Book of Abstracts Organizatorzy titu te o fA Instytut Archeologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Muzeum Okręgowe w Toruniu Stowarzyszenie Krzemieniarskie SKAM ns Organizers (C )b yI Institute of Archaeology, Nicolaus Copernicus University, Toruń District Museum, Toruń Flintreaders Society SKAM Toruń 2013 Komitet naukowy Prof. Jan Michał Budrukiewicz, Institute of Archaeology, Wrocław University, Wrocław Prof. Wojciech Chudziak, Institute of Archaeology, Nicolaus Copernicus University, Toruń Prof. Krzysztof Cyrek, Institute of Archaeology, Nicolaus Copernicus University, Toruń Prof. Jolanta Małecka-Kukawka, Institute of Archaeology, Nicolaus Copernicus University, Toruń Dr Marek Rubnikowicz, District Museum, Toruń ty, Komitet organizacyjny To ruń Scientific Committee niv ers i Organizing Committee ern icu sU Prof. Krzysztof Cyrek (Chair), Institute of Archaeology, Nicolaus Copernicus University, Toruń Prof. Jolanta Małecka-Kukawka, Institute of Archaeology, Nicolaus Copernicus University, Toruń Dr Kamil Adamczak, Institute of Archaeology, Nicolaus Copernicus University, Toruń Dr Łukasz A. Czyżewski (Secretary), Institute of Archaeology, Nicolaus Copernicus University, Toruń Dr Grzegorz Osipowicz, Institute of Archaeology, Nicolaus Copernicus University, Toruń Dr Magdalena Sudoł, Institute of Archaeology, Nicolaus Copernicus University, Toruń Mgr Beata Bielińska-Majewska, District Museum, Toruń op Stowarzyszenia studenckie wspierające SKAM 10: ae olo g Koło Eksperymentalnej Archeologii Pradziejowej (C )b yI ns titu Skład: Łukasz A. Czyżewski te o Redakcja: Łukasz A. Czyżewski fA rch Akademicki Klub Speleologiczny y, Ni co lau sC Student associations supporting 10th SKAM: All materials only for the purposes of the conference © Copyright by Institue of Archaeology, Nicolaus Copernicus University, Toruń Wydanie I: 100 egz. ISBN 978-83-231-3144-1 Druk: Wydawnictwo Naukowe UMK, ul. Gagarina 5, 87-100 Toruń To ruń ty, niv ers i Referaty icu Some preliminary results of the intrasite analysis of the late neolithic chipped stone assemblage of Polgár-Csőszhalom, Northeast Hungary .................................................................... 19 op Lectures Norbert Faragó ern Program konferencji Programme of the Conference ....................................... 5 sU Spis treści Table of Contents Witold Grużdź, Marcin Dziewanowski Najnowsze wyniki rozważań nad zróżnicowaniem koncepcji rdzenia dwupiętowego w 'zespołach świderskich' ...................... 19 Michał Jakubczak co lau Znaczenie szlaku Wisły w dalekosiężnej dystrybucji wytworów kamiennych w pradziejach: krzemień czekoladowy i świeciechowski we wschodniej grupie kultury pucharów lejkowatych................................................................................. 11 sC Kamil Adamczak Zuzana Blinková, Petr Neruda y, Ni The revival of older research: Spatial Distribution of Magdalenian in the Kůlna Cave ........................................................................ 11 ae olo g Jan Michał Burdukiewicz Czasowo-przestrzenne zróżnicowanie skupień artefaktów krzemiennych w Dolinie Kopanicy .............................................. 13 Elżbieta Ciepielewska, Andrzej Jacek Tomaszewski rch W poszukiwaniu ognisk na stanowisku piaskowym w Michałowie-Piasce ................................................................... 13 te o fA Krzysztof Cyrek, Magdalena Sudoł, Łukasz A. Czyżewski, Maria Grelowska titu Zapis zmian w środkowopaleolitycznej przestrzeni osadniczej Jaskini Biśnik ............................................................ 15 ns Karolina Czyżniak, Michał Leloch, Michał Szubski, Elżbieta Wycech (C )b yI Krzemienie z glinianki. O eksplorowaniu, dokumentowaniu i analizach materiałów z dużych obiektów jamowych kultur wstęgowych ............................................................................... 18 Michał Dobrzyński, Katarzyna Piątkowska Rekonstrukcja procesu zaprawy i eksploatacji rdzeni wiórowych na podstawie materiałów ze stan. Nowomalin „Podobanka” (rej. Ostrog, obw. Rówieński, Ukraina) ....................................... 18 Marcin Dziewanowski , Witold Grużdź Wybrane aspekty studiów nad zróżnicowaniem technologii produkcji siekier krzemiennych ................................................. 19 Krzemienie w lesie. Nowe badania pola górniczego „Skałecznica Duża” ...................................................................... 20 Katarzyna Kerneder-Gubała Materiały krzemienne ze stanowiska Orońsko i pow. szydłowiecki woj. mazowieckie w świetle nowych analiz ................................. 21 Stefan Karol Kozłowski Ceramiczny mezolit Mazowsza i Podlasia .................................... 23 Justyna Kuriga, Justyna Orłowska, Grzegorz Osipowicz Obozowisko mezolityczne ze stanowiska Sąsieczno 4 w świetlne badań traseologicznych. Próba interpretacji organizacji przestrzennej............................................................ 23 Jacek Lech, Dagmara Werra Artefakty w przestrzeni prehistorycznych pól górniczych............ 23 Piotr Leżański, Marcin Wąs Metody badania przestrzeni stanowisk mezolitycznych. Możliwości analityczne i interpretacyjne na przykładzie stanowisk: Dęby 29, Jastrzębiec 4, Perlinko 1............................................................. 28 Filip Marciniak Problem zachowania się stratygrafii archeologicznej na wydmowych stanowiskach piaskowych na przykładzie analizy materiałów krzemiennych pochodzących ze stanowiska Mszano 14 ........................................................... 30 Mirosław Masojć Grydehøj, Høghs Høj, Torup Høje. Homogeniczne zespoły krzemienne stref rytualnych późnej epoki brązu południowej Skandynawii................................................................................ 31 4 ARTEFAKT w PRZESTRZENI. Krzemienica – skupienie – stanowisko – region Michał Szubski Middle Palaeolithic Spatial Structures in the Kůlna Cave – Results and Implications ..........................................................................31 Andrzej Wiśniewski Adam Marek Nowak Paweł Wójcicki Zespoły kulturowe na obszarze Żelaznej Bramy u schyłku późnego glacjału ........................................................ 50 Adam Władysław Olszewski Luta type trapezes: occurence and chronology .......................... 38 Mester Zsolt Justyna Orłowska, Grzegorz Osipowicz From on-site raw material economy to interregional social contacts: a case study from northern Hungary ........................... 51 Obiekt jako przestrzeń analityczna - z wyników analiz obiektów wczesnoneolitycznych ze stanowiska Trzciano 40, gm. Wabrzeźno ....................................................... 39 Piotr Papiernik Postery Posters ern Możliwości interpretacji organizacji przestrzennej obozowisk mezolitycznych w świetle wyników badań stanowiska Ludowice 6, gm. Wabrzeźno ....................................................... 39 Beata Bielińska-Majewska Z historii badań schyłkowopaleolitycznego kompleksu krzemienic w Brzozie ( Toruń-Rudak) Of the research history of Late Palaeolithic complex in Brzoza (Toruń-Rudak) ............................................................................. 55 op Grzegorz Osipowicz sC Zagospodarowanie przestrzeni w młodszej epoce kamienia na stanowisku nr 20 w Redczu Krukowym (gm. Brześć Kujawski, woj. kujawsko-pomorskie) w świetle metody składanek............. 40 Perspektywy badawcze rejonu Suraża w świetle dotychczasowych odkryć materiałów krzemiennych ............................................... 57 co Badania nad zasięgiem osadnictwa schyłku górnego paleolitu na stanowisku nr 1 w Grudusku, pow. ciechanowski................... 40 lau Ewa Jurzysta Stanisław Petrykowski Piotr Mączyński Ni Dominik Kacper Płaza Marta Połtowicz- Bobak, Dariusz Bobak ae olo g y, Zagospodarowanie przestrzeni w środkowej epoce kamienia na stanowisku nr 20 w Redczu Krukowym (gm. Brześć Kujawski, woj. kujawsko-pomorskie) w świetle metody składanek.............. 41 rch Regiony osadnicze w późnej fazie górnego i początkach schyłkowego paleolitu na terenach Polski i Europy Środkowej w świetle dotychczasowych badań .............................................. 41 Katarzyna Pyżewicz te o fA Zagospodarowanie artefaktów krzemiennych przez społeczności magdaleńskie. Dwa przykłady z Wyżyny Kieleckiej ..................... 42 Katarzyna Pyżewicz, Witold Grużdź titu Jak kształtowały się krzemienice? Studium eksperymentalne ..... 43 Iwona Sobkowiak-Tabaka, Jarosław Jasiewicz yI ns Zastosowanie drzew klasyfikacyjno-regresyjnych (CART) do oceny lokalizacji stanowisk archeologicznych z epoki kamienia na przykładzie Ziemi Lubuskiej....................................................... 44 Magdalena Sudoł, Krzysztof Cyrek, Maciej Krajcarz, Magdalena Krajcarz (C )b ty, Skupienia zabytków krzemiennych z oryniackiego stanowiska w Górze Puławskiej ..................................................................... 37 To ruń Nowe dane na temat otwartych stanowisk kultury mikockiej na Śląsku New data on Micoquian open-air sites in Silesia ........................ 50 niv ers i The spatial organisation of lithic artefacts on the Epigravettian site Brno-Štýřice ........................................ 33 sU Zdenka Nerudová, Petr Neruda Krzemień lokalny w osadzie użytkowników? Gospodarka surowcowa w kulturze ceramiki wstęgowej rytej na stanowisku w Bodzowie, woj. lubuskie ......................................................... 48 icu Petr Neruda Wokół Jaskini Biśnik – potencjalna przestrzeń penetrowana przez człowieka w paleolicie Around the Biśnik Cave – a space of potential human penetration during Palaeolithic .................................................................... 46 Wieloaspektowa analiza późnomezolitycznej krzemienicy ze stanowiska numer 7 w Dobryniu Małym, gm. Zalesie ................ 58 Grzegorz Osipowicz, Justyna Orłowska, Justyna Kuriga Schyłkowopaleolityczny depozyt wytworów krzemiennych ze stanowiska Ludowice 6, gm. Wąbrzeźno .................................... 58 Agnieszka Sikorska, Katarzyna Pawłowska Zgrzebła w sekwencji kulturowej z Jaskini Biśnik....................... 59 Karolina Szpunar Ślady ognia na stanowiskach górnopaleolitycznych w Polsce ..... 60 Dagmara Werra , Rafał Siuda, Oliwia Grafka Pierwsze próby charakterystyki petrograficzno-geochemicznej krzemienia czekoladowego z kopalni Wierzbica „Zele” na tle innych skał krzemionkowych z środkowej Polski ......................... 63 Tadeusz Wiśniewski, Adam Sabat, Przemysław Mroczek, Joanna Trąbska „Czerwone koncentracje” z zabytkami krzemiennymi i kamiennymi na stanowisku magdaleńskim w Klementowicach (Wyżyna Lubelska) “The red concentrations” of the flint and stone artefacts at the Magdalenian site in Klementowice (Lublin Upland) ................... 63 To ruń ty, niv ers i Program konferencji Programme of the Conference Środa 23.10.2013 (Ratusz Staromiejski) sU Wednesday, October 23rd 2013 (Old Townhall) Otwarcie konferencji Opening Ceremony Krzysztof Cyrek, Magdalena Sudoł, Łukasz A. Czyżewski, Maria Grelowska Zapis zmian przestrzeni osadniczej środkowopaleolitycznych poziomów kulturowych w Jaskini Biśnik Jan Michał Burdukiewicz Czasowo-przestrzenne zróżnicowanie skupień artefaktów krzemiennych w Dolinie Kopanicy Andrzej Wiśniewski Nowe dane na temat otwartych stanowisk kultury mikockiej na Śląsku New data on Micoquian open-air sites in Silesia Dyskusja / Discussion Przerwa / Coﬀe Break ern 9.00-9.30 icu Sesja / Session I sC op 9.30-9.50 lau 9.50-10.10 Ni co 10.10-10.30 ae olo g y, 10.30-10.45 10.45-11.00 Sesja / Session II Zdenka Nerudová, Petr Neruda The spatial organisation of lithic artefacts on the Epigravettian site Brno-Štýřice Petr Neruda Middle Palaeolithic Spatial Structures in the Kůlna Cave - Results and Implications Zuzana Blinková, Petr Neruda The revival of older research: Spatial Distribution of Magdalenian in the Kůlna Cave Norbert Faragó Some preliminary results of the intrasite analysis of the late neolithic chipped stone assemblage of Polgár-Csőszhalom, Northeast Hungary Mester Zsolt From on-site raw material economy to interregional social contacts: a case study from northern Hungary Dyskusja Przerwa obiadowa Zwiedzanie Ratusza. Do wyboru trzy trasy zwiedzania: wieża ratuszowa/ rzemiosło i sztuka gotycka / malarstwo rch 11.00-11.20 te o fA 11.20-11.40 titu 11.40-12.00 (C )b 12.20-12.40 yI ns 12.00-12.20 12.40-12.55 12.55-15.00 Sesja / Session III 16.00-16.15 16.15-16.30 To ruń 15.40-16.00 ty, 15.20-15.40 Magdalena Sudoł, Krzysztof Cyrek, Maciej Krajcarz, Magdalena Krajcarz Wokół Jaskini Biśnik - potencjalna przestrzeń penetrowana przez człowieka w paleolicie Marta Połtowicz- Bobak, Dariusz Bobak Regiony osadnicze w późnej fazie górnego i początkach schyłkowego paleolitu na terenach Europy Środkowej w świetle dotychczasowych badań Paweł Wójcicki Zespoły kulturowe na obszarze Żelaznej Bramy (Rumunia) w późnym glacjale Dyskusja / Discussion Przerwa / Coﬀe Break niv ers i 15.00-15.20 Sesja / Session IV sU y, ae olo g 18.10-18.30 18.30-20.00 20.00- Ni co 17.50-18.10 lau 17.30-17.50 sC op 17.10-17.30 icu 16.50-17.10 Stanisław Petrykowski Badania nad zasięgiem osadnictwa schyłku górnego paleolitu na stanowisku nr 1 w Grudusku, pow. ciechanowski Adam Marek Nowak Skupienia zabytków krzemiennych z oryniackiego stanowiska w Górze Puławskiej Katarzyna Pyżewicz Zagospodarowanie artefaktów krzemiennych przez społeczności magdaleńskie. Dwa przykłady z Wyżyny Kieleckiej Katarzyna Pyżewicz, Witold Grużdź Jak kształtowały się krzemienice? Studium eksperymentalne Witold Grużdź, Marcin Dziewanowski Najnowsze wyniki rozważań nad zróżnicowaniem koncepcji rdzenia dwupiętowego w 'zespołach świderskich' Dyskusja / Discussion Wieczorne zwiedzanie Starego Miasta / The Old Town by Night – sightseeing with a guide Przyjęcie w mini Browarze Miejskim "Jan Olbracht" / Conference Dinner ern 16.30-16.50 Czwartek 24.10.2013 (Instytut Archeologii UMK) rch Thursday, October 24th 2013 (Institue of Archaeology NCU) 10.20-10.40 10.40-11.00 11.00-11.15 (C )b yI 10.00-10.20 ns titu 9.40-10.00 Stefan Karol Kozłowski Ceramiczny mezolit Mazowsza i Podlasia Katarzyna Kerneder-Gubała Materiały krzemienne ze stanowiska Orońsko I, pow. szydłowiecki woj. mazowieckie w świetle nowych analiz Grzegorz Osipowicz Możliwości interpretacji organizacji przestrzennej obozowisk mezolitycznych w świetle wyników badań stanowiska Ludowice 6, gm. Wabrzeźno Justyna Kuriga, Justyna Orłowska, Grzegorz Osipowicz Obozowisko mezolityczne ze stanowiska Sąsieczno 4 w świetlne badań traseologicznych. Próba interpretacji organizacji przestrzennej Filip Marciniak Problem zachowania się stratygrafii archeologicznej na wydmowych stanowiskach piaskowych na przykładzie analizy materiałów krzemiennych pochodzących ze stanowiska Mszano 14 Dyskusja i przerwa / Discussion and Coﬀe Break te o 9.00-9.40 fA Sesja / Session V ARTEFACT in SPATIAL ARRANGEMENTS. Kshemienitsa – concentration – site – region 7 Sesja / Session VI 11.15-11.35 Justyna Orłowska, Grzegorz Osipowicz Obiekt jako przestrzeń analityczna - z wyników analiz obiektów wczesnoneolitycznych ze stanowiska Trzciano 40, gm. Wabrzeźno Adam Władysław Olszewski Luta type trapezes: occurence and chronology Piotr Leżański, Marcin Wąs Metody badania przestrzeni stanowisk mezolitycznych. Możliwości analityczne i interpretacyjne na przykładzie stanowisk: Dęby 29, Jastrzębiec 4, Perlinko 1 Iwona Sobkowiak-Tabaka, Jarosław Jasiewicz Zastosowanie drzew klasyfikacyjno-regresyjnych (CART) do oceny lokalizacji stanowisk archeologicznych z epoki kamienia na przykładzie Ziemi Lubuskiej Dyskusja / Discussion Przerwa obiadowa / Lunch Break To ruń 11.35-11.55 11.55-12.15 12.35-12.45 12.45-13.45 sU niv ers i ty, 12.15-12.35 icu Sesja / Session VII Dominik Kacper Płaza Zagospodarowanie przestrzeni w środkowej epoce kamienia na stanowisku nr 20 w Redczu Kruko- ern 13.45-14.05 wym op (gm. Brześć Kujawski, woj. kujawsko-pomorskie) w świetle metody składanek Piotr Papiernik Zagospodarowanie przestrzeni w młodszej epoce kamienia na stanowisku nr 20 w Redczu Kruko- sC 14.05-14.25 wym lau (gm. Brześć Kujawski, woj. kujawsko-pomorskie) w świetle metody składanek Michał Dobrzyński, Katarzyna Piątkowska Rekonstrukcja procesu zaprawy i eksploatacji rdzeni wiórowych na podstawie materiałów ze stanowiska Nowomalin "Podobanka" (Ukraina, Obwód Rówieński) Elżbieta Ciepielewska, Andrzej Jacek Tomaszewski W poszukiwaniu ognisk na stanowisku piaskowym w Michałowie-Piasce Dyskusja / Discussion Przerwa / Coﬀe Break Ni co 14.25-14.45 15.05-15.15 15.15-15.30 rch ae olo g y, 14.45-15.05 Michał Jakubczak Krzemienie w lesie. Nowe badania pola górniczego "Skałecznica Duża” Kamil Adamczak Znaczenie szlaku Wisły w dalekosiężnej dystrybucji wytworów kamiennych w pradziejach: krzemień czekoladowy i świeciechowski we wschodniej grupie kultury pucharów lejkowatych Jacek Lech, Dagmara Werra Artefakty w przestrzeni prehistorycznych pól górniczych Karolina Czyżniak, Michał Leloch, Michał Szubski, Elżbieta Wycech Krzemienie z glinianki. O eksplorowaniu, dokumentowaniu i analizach materiałów z dużych obiektów jamowych kultur wstęgowych Dyskusja / Discussion Przerwa / Coﬀe Break te o 15.30-15.50 fA Sesja / Session VIII (C )b 16.30-16.50 yI 16.10-16.30 ns titu 15.50-16.10 16.50-17.00 17.00-17.10 8 ARTEFAKT w PRZESTRZENI. Krzemienica – skupienie – stanowisko – region Sesja / Session IX 18.00-18.30 18.30- To ruń ty, 17.50-18.00 niv ers i 17.30-17.50 Marcin Dziewanowski , Witold Grużdź Wybrane aspekty studiów nad zróżnicowaniem technologii produkcji siekier krzemiennych Mirosław Masojć Grydehøj, Høghs Høj, Torup Høje. Homogeniczne zespoły krzemienne stref rytualnych późnej epoki brązu południowej Skandynawii Michał Szubski Krzemień lokalny w osadzie użytkowników? Gospodarka surowcowa w kulturze ceramiki wstęgowej rytej na stanowisku w Bodzowie, woj. Lubuskie (komunikat) Dyskusja i podsumowanie / Discussion and Recapitulation Sesja posterowa / Poster Session Sesja warsztatowa / Workshop Prezentacja zbiorów Instytutu Archeologii / Collections of the Institute of Archaeology Spotkanie towarzyskie / Social meeting sU 17.10-17.30 icu Piątek 25.10.2013 (Stare Miasto) Zbiory Muzeum Okręgowego i Stare Miasto District Museum Collections and The Old Town - zbiory archeologiczne (archaeological collections), - kościół Św. Jakuba (St. James Church), - kościół NMP (Church of Blessed Vigin Mary), - Muzeum podróżników (Traveller's Museum) co lau sC op 9.00-13.00 ern Friday, October 25th 2013 (The Old Town) ae olo g y, Ni Sesje posterowa i materiałowa Sesje posterowa i materiałowa (warsztatowa) odbędą się równolegle, w czwartek po zakończeniu sesji referatowych, od godz. 18.30. Bezpośrednio po nich odbędzie się spotkanie towarzyskie na terenie Instytutu Archeologii. Osoby zainteresowane pokazaniem materiałów, proszone są o wcześniejsze zgłoszenie się z nimi do organizatorów. (C )b yI ns titu te o fA rch Poster Session and Workshop On Thursday after the plenary sessions (c. 18.30) will be held poster session parallel with workshop. Immediately after them will take place social meeting at the Institute of Archaeology. Participants interested in presentation of materials are kindly requested to report them to organizers. ns yI (C )b titu te o ae olo g rch fA y, lau co Ni sC ty, niv ers i sU icu ern op Postery Posters To ruń ARTEFACT in SPATIAL ARRANGEMENTS. Kshemienitsa – concentration – site – region Dagmara Werra1, Rafał Siuda2, Oliwia Grafka2 Samodzielna Pracownia Prehistorycznego Górnictwa Krzemienia Instytutu Archeologii i Etnologii PAN 2 Instytut Geochemii, Mineralogii i Petrologii Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego 1 To ruń ty, niv ers i Pierwsze próby charakterystyki petrograficznogeochemicznej krzemienia czekoladowego z kopalni Wierzbica „Zele” na tle innych skał krzemionkowych z środkowej Polski 500 Perkin Elmer). Ponad to wykonano szereg badań spektroskopowych w podczerwieni. Widma IR zarejestrowano przy użyciu spektrometru Nicolet Magna 500 dla sproszkowanych próbek krzemienia zmieszanych z KBr. Wykonane badania wykazały, iż zmienność barwy, będącej dotychczas podstawowym kryterium w wydzielaniu krzemienia czekoladowego, związana jest ze zróżnicowanym składem oraz dystrybucją związków organicznych obecnych w tych skałach. Obserwuje się wyraźny trend do spadku zawartości materii organicznej w jaśniejszych odmianach krzemienia. Związane jest to ze zróżnicowana zawartością substancji organicznej, w środowisku w którym dochodziło do depozycji skał krzemionkowych. Drugim czynnikiem wpływającym na zawartość węglowodorów są procesy wietrzenia krzemieni. Wykonane badania wskazują również, iż tworzenie się tzw. patyny na powierzchni zabytków związane jest wietrzeniem chemicznym i fizycznym substancji organicznej. Wyniki przeprowadzonych analiz pozwolą na scharakteryzowanie krzemienia czekoladowego w stosunku do innych surowców krzemionkowych, w szczególności krzemienia z Wierzbicy "Zele", co umożliwi sprecyzowanie archeologicznych opisów wykorzystywania tego surowca przez społeczności pradziejowe. Badania finansowane przez Narodowe Centrum Nauki – PRELUDIUM 2 (UMO-2011/03/N/ HS3/03973). sU VERPOORTE A., 2001, Places of art, traces of fire. a contextual approach to anthropomorphic figurines in the Pavlovian. (Central Europe, 29-24 kyr BP), Archaeological Studies Leiden University 8, Leiden. WILCZYŃSKI J., 2009, Targowisko – a new Late Glacial site in Southern Poland, Eurasian Prehistory 6, p. 95–118. 63 (C )b yI ns titu te o fA rch ae olo g y, Ni co lau sC op ern icu Kopania krzemienia Wierzbica „Zele” jest jednym z najważniejszych stanowisko archeologicznych z epoki brązu i początków epoki żelaza w Europie. Badania archeologiczne prowadzone były latach 1979 – 1988. Krzemień czekoladowy występuje w szerokim pasie wychodni skał jurajskich i obecnie znamy 26 punktów eksploatacji krzemienia czekoladowego, które tworzą najbogatszy zespół zabytków pradziejowego górnictwa krzemienia w dorzeczu Wisły. W rejonie tym archeologicznie przebadano kilka kopalń tego surowca datowanych od epoki kamienia po wczesną epokę żelaza. Występujące w literaturze określenie „krzemień czekoladowy” jest mało precyzyjne, ponieważ ob- „Czerwone koncentracje” z zabytkami serwuje się znaczne zróżnicowanie tego surowca. krzemiennymi i kamiennymi na stanowisku Badania nad występowaniem i geologią tego su- magdaleńskim w Klementowicach (Wyżyna rowca mają już ponad osiemdziesięcioletnią histo- Lubelska) rię, jednak dotychczas nie przeprowadzono kom“The red concentrations” of the flint and pleksowych badań petrograficzno-geochemicznych stone artefacts at the Magdalenian site in tego krzemienia. Klementowice (Lublin Upland) Prowadzone od 2012 roku badania mają wyjaśnić wewnętrzne zróżnicowanie krzemieni czeko- Tadeusz Wiśniewski1, Adam Sabat2, ladowych oraz określić ich cechy diagnostyczne Przemysław Mroczek3, Joanna Trąbska4 1 Instytut Archeologii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w stosunku do innych skał krzemionkowych ŚrodPl. Skłodowskiej 4, 20-031 Lublin, krzem7@o2.pl kowej Polski. 2 ul. Pana Balcera 1/183, 20-631 Lublin, sabat_adam@wp.pl Zebrane zostały próbki surowca z wszystkim 3 Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej punktów eksploatacji krzemienia czekoladowego Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Al. Kraśnicka 2 cd, 20-718 Lublin, przemyslaw.mroczek@umcs.pl oraz próbki podstawowych surowców krzemien4 Instytut Archeologii, Uniwersytet Rzeszowski nych wstępujących w Europie Centralnej. ul. Hoﬀmanowej 8, 35–016 Rzeszów Próbki te zostały poddane badaniom geochejoanna.trabska@archeologia.rzeszow.pl micznym ze szczególnym uwzględnieniem zawar1 Institute of Archaeology, Maria Curie-Sklodowska University tości pierwiastków śladowych oraz zawartej w nich Pl. M. Curie-Sklodowskiej 4, 20-031 Lublin, Poland, krzem7@o2.pl 2 materii organicznej. 100 gramowe próbki zmielost. Pana Balcera 1/183, 20-631 Lublin, Poland, sabat_adam@ wp.pl nych krzemieni poddano ekstrakcji przy pomocy 3 Faculty of Earth Sciences and Spatial Management, Maria Curiemieszaniny dichlorometanu i metanolu. Uzyskane Skłodowska University, Al. Kraśnicka 2 cd, 20-718 Lublin, Poland frakcje alifatycna i aromatyczna zostały poddane przemyslaw.mroczek@umcs.pl 4 analizie przy pomocy chromatografu gazowego poInstitute of Archaeology, University of Rzeszów st. Hoﬀmanowej 8, 35-016 Rzeszów łączonego ze spektrometrem mas GS-MS (Clariud joanna.trabska@archeologia.rzeszow.pl ns yI (C )b titu te o ae olo g rch fA y, lau co Ni sC ty, niv ers i sU icu ern op To ruń titu ns yI (C )b ae rch fA te o ,N gy olo lau ico sC ty, ers i niv sU icu ern op To ruń