Ερευνητική Έκθεση: ΛΟΑΤ Ρητορική, Συμπεριφορές και Εγκλήματα Μίσους στην Κύπρο

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η συγγραφή της παρούσας έκθεσης εντάσσεται στα πλαίσια της συνεργασίας της Accept-ΛΟΑΤ Κύπρου1 με το Ινστιτούτο Ερευνών ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ (ΙΝΕΠ)2 για την υλοποίηση σχεδίου με θέμα την Αντιμετώπιση της Ρητορικής, Συμπεριφορών και Εγκλημάτων Μίσους στην Κύπρο (Confronting Hate Speech, Behaviour and Crimes in Cyprus). Το σχέδιο αποτελεί πρωτοβουλία του ΙΝΕΠ και συγχρηματοδοτείται από τον Χρηματοδοτικό Μηχανισμό EEA GRANTS και την Κυπριακή Δημοκρατία (ΚΔ). Ως η μεγαλύτερη και μόνη εγγεγραμμένη Ελληνοκυπριακή οργάνωση που δραστηριοποιείται με στόχο την ισότητα και ισοτιμία των μη-ετεροφυλόφιλων ατόμων, καθώς και των ατόμων εκείνων των οποίων ο αυτοπροσδιορισμός ταυτότητας φύλου αμφισβητεί τη φυσικοποίηση του άκαμπτου δίπολου «αρσενικό – θηλυκό»,3 η Accept-ΛΟΑΤ Κύπρου έχει αναλάβει τη διεκπεραίωση του τμήματος του προαναφερθέντος έργου που επικεντρώνεται στην κυπριακή κοινότητα λεσβιών, ομοφυλόφιλων, αμφισεξουαλικών και τρανς (ΛΟΑΤ) ατόμων, 4 αφού αυτή διαχρονικά αποτελεί στόχο ρητορικής, συμπεριφορών και εγκλημάτων μίσους. • ΔΟΜΗ & ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ Η παρούσα έκθεση αποτελείται από τρία κύρια μέρη. Στο πρώτο μέρος, βάσει της υφιστάμενης σχετικής βιβλιογραφίας, παρατίθεται μια σύντομη ιστορική αναδρομή του φαινομένου της ομοφοβίας και τρανσφοβίας στην Κύπρο. Αντλώντας από διεθνείς και τοπικές σχετικές μελέτες, το δεύτερο μέρος επικεντρώνεται στη σύγχρονη Κυπριακή πραγματικότητα. Καταγράφει το πρόβλημα της ομοφοβίας και τρανσφοβίας όπως αυτό εκδηλώνεται στην Κύπρο του σήμερα. Περαιτέρω, αναζητά τα αίτια της συνεχιζόμενης εκδήλωσης του φαινομένου μέσω της εξέτασης του ρόλου που διαδραματίζουν: α) οι κυρίαρχες κοινωνικές στάσεις και αντιλήψεις, β) οι εγχώριοι πολιτικοί και άλλοι θεσμικοί ιθύνοντες και γ) τα ίδια τα ΛΟΑΤ άτομα σε σχέση με το υπό εξέταση φαινόμενο. Το τρίτο μέρος αποτελεί μια σύντομη ανασκόπηση της Κυπριακής ΛΟΑΤ πολιτικής και ακτιβισμού. Περιγράφει και αξιολογεί την αποτελεσματικότητα της άσκησης πίεσης (lobbying) και των δράσεων των δύο φάσεων του Κυριακού κινήματος ΛΟΑΤ – 1979 μέχρι 2007 και 2007 μέχρι σήμερα – σε σχέση με την αντιμετώπιση της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας. Ακόμα, μέσω της σύγκρισης του υφιστάμενου ευρωπαϊκού και εγχώριου νομοθετικού πλαισίου, περιγράφει και αξιολογεί τη στάση και τη δράση (ή αδράνεια) της ΚΔ σε σχέση με την αντιμετώπιση του φαινομένου. Η έκθεση καταλήγει με την παράθεση των συμπερασμάτων που προκύπτουν. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΟΜΟΦΟΒΙΑΣ & ΤΡΑΣΦΟΒΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Ο όρος «ομοφοβία» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του 1970 από τον ψυχολόγο George Weinberg, σε άρθρα του στο Νεοϋορκέζικο περιοδικό GAY, ενώ έγινε ευρύτερα γνωστός με την έκδοση του συγγράμματος του Weinberg με τίτλο Society and the Healthy Homosexual το 1972 (Wickberg 2000). Σύμφωνα με τον Weinberg (1972), ο όρος αναφέρεται στο φόβο ή τρόμο του να βρίσκεται κάποιος σε στενή επαφή με έναν ομοφυλόφιλο. Εντούτοις, σταδιακά, ο όρος διευρύνθηκε. Για παράδειγμα, οι Morin και Garfinkle (1978) ορίζουν ως ομοφοβία κάθε αντίδραση που δεν αποδίδει στον μη-ετεροφυλοφιλικό τρόπο ζωής την ίδια αξία με τον ετεροφυλοφιλικό τρόπο ζωής. Όπως εξηγούν οι McCaskell και Russell (2000:32), «η ομοφοβία … συχνά χρησιμοποιείται για να περιγράψει τα στερεότυπα, την προκατάληψη και τις διακρίσεις που αντιμετωπίζουν τα ομοφυλόφιλα άτομα». Όμοια με τον όρο «ομοφοβία», ο ακόμη πιο πρόσφατος όρος «τρανσφοβία» δεν υποδηλώνει κατ’ ανάγκη το φόβο προς τα τρανς άτομα, αλλά κάθε αρνητική στάση (μίσος, 1 απέχθεια, οργή, ή ηθική αγανάκτηση) προς τα τρανς άτομα, βάσει του τρόπου που αυτά εκδηλώνουν την ταυτότητα φύλου τους (Bettcher 2007:46). Αν και οι νεολογισμοί, οι όροι περιγράφουν φαινόμενα που έχουν βαθιές ρίζες στην Κύπρο. H αντρική ομοφυλοφιλία ποινικοποιήθηκε με την εφαρμογή του Κεφαλαίου 11 του Περί Ποινικού Κώδικα Τροποποιητικού Νόμου του 1885 – γνωστή και ως Τροποποίηση Labouchere – από τους Άγγλους αποικιοκράτες (Karayanni 2004, 2006; Weeks 1989). Κατά συνέπεια, «σχετικά με το θέμα του σεξ, η σιωπή έγινε ο κανόνας» (Foucault [1976] 1998:3), ενώ το ταμπού της ομοφυλοφιλίας ενδυνάμωσε την έννοια της ετεροφυλόφιλης εθνικής ταυτότητας (Karayanni 2006:259-61). Aν και στην Κύπρο το θέμα της μη-ετεροφυλοφιλίας δεν κατείχε θέση στο δημόσιο διάλογο μέχρι πολύ πρόσφατα, περισσότερο από αλλού, αποτέλεσε αντικείμενο ανησυχίας, ελέγχου και επιτήρησης. Αυτό γιατί οι κανόνες σχετικά με την έμφυλη και τη σεξουαλική συμπεριφορά είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με τα όρια ένταξης και αποκλεισμού από την εθνική συλλογικότητα (Mosse 1985; Parker et al. 1992; Pryke 1998), ενώ η ανάγκη για επιβολή τους είναι ιδιαίτερα έντονη σε παραδοσιακές, μετααποικιακές και εθνικά διαιρεμένες κοινωνίες, όπως η κυπριακή (Argyrou 1996; Cockburn 2004; Hadjipavlou 2010; Yuval-Davis & Anthias 1989). Όπως θα διαφανεί περεταίρω μέσα από την παράθεση παραδειγμάτων, σε τέτοια περιβάλλοντα, η διατήρηση μιας «άσπιλης» εθνικής ταυτότητας και των «αυθεντικών» τρόπων οργάνωσης της εθνικής / εθνοτικής ομάδας – που είναι ανδροκεντρικοί και ετεροκεντρικοί – θεωρείται απαραίτητη ούτως ώστε να αποφευχθεί η «μόλυνση» τόσο από τον εθνικό / εθνοτικό εξωτερικό, τόσο και από τον σεξουαλικό εσωτερικό «άλλο». ΟΜΟΦΟΒΙΑ, ΤΡΑΝΣΦΟΒΙΑ & ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Σύμφωνα με πρόσφατες εγχώριες και διεθνείς μελέτες, μεγάλο μέρος της Κυπριακής κοινωνίας και των πολιτικών και άλλων θεσμικών ιθυνόντων της χώρας χαρακτηρίζονται από μεγάλο βαθμό ομοφοβίας και τρανσφοβίας (Cyprus College Research Centre 2006; FRA 2013; ILGA-Europe 2014b, 2014c; Kamenou 2012; Ευρωβαρόμετρο 2012; Καψού & Μάντη 2012). Ακόμα πιο ανησυχητικά είναι τα αποτελέσματα ερευνών σύμφωνα με τα οποία τα ίδια τα ΛΟΑΤ άτομα εκφράζουν έντονες ενδοομαδικές διακρίσεις, είτε με βάση την εθνοτική καταγωγή, είτε με βάση την έκφανση του φύλου (Kamenou 2012). • ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Σύμφωνα με τα αποτελέσματα εγχώριας έρευνας, 80% των Ελληνοκυπρίων συμμετεχόντων ανέφερε ότι οι σεξουαλικές σχέσεις μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου είναι πάντα ή τις περισσότερες φορές λάθος, ενώ το 51% δήλωσαν ότι νιώθουν πολύ ή αρκετά άβολα όταν βρίσκονται κοντά σε ομοφυλόφιλα άτομα (Cyprus College Research Centre 2006).5 Επίσης, η πλειοψηφία δήλωσε ότι θα είχαν πρόβλημα αν το άτομο που φροντίζει το παιδί τους ήταν ομοφυλόφιλο (93%), αν ο δάσκαλος του παιδιού τους ήταν ομοφυλόφιλος (86%), αν ένας ομοφυλόφιλος ήταν στενός συγγενής τους (81%) και αν το παιδί τους γνώριζε κάποιο ομοφυλόφιλο άτομο (86%) (αυτόθι). Διάφορες διεθνείς, πιο πρόσφατες και μεγαλύτερης κλίμακας, έρευνες δείχνουν πως η ομοφοβία και η τρανσφοβία εξακολουθούν να είναι διάσπαρτες στην Κυπριακή κοινωνία. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ειδικής έρευνας του Ευρωβαρομέτρου του 2012 σε σχέση με τις διακρίσεις, το 77% και 76% των Κυπρίων συμμετεχόντων δήλωσε αντιστοίχως πως οι διακρίσεις βάσει σεξουαλικού προσανατολισμού και οι διακρίσεις βάσει ταυτότητας φύλου είναι διαδεδομένες στη χώρα τους. Τα ποσοστά αυτά ήταν κατά 31% 2 μεγαλύτερα του μέσου όρου για τις 27 χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) που συμμετείχαν στην έρευνα. Ακόμα, στην ερώτηση πόσο άνετα ή άβολα θα ένοιωθαν αν ένα μη-ετεροφυλόφυλο ή τρανς άτομο κατείχε το υψηλότερο δυνατό αιρετό πολιτικό αξίωμα στη χώρα (με «1» να σημαίνει «απολύτως άβολα» και «10» να σημαίνει «απολύτως άνετα») οι Κύπριοι δήλωσαν αντιστοίχως 4.1 και 3, ενώ οι αντίστοιχοι μέση όροι για την Ευρώπη ήταν 6.6 και 5.7(Ευρωβαρόμετρο 2012). 6 • ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ & ΑΛΛΟΙ ΘΕΣΜΙΚΟΙ ΙΘΥΝΟΝΤΕΣ Σε σχέση με την Κύπρο, ο ρόλος των πολιτικών και άλλων θεσμικών ιθυνόντων στη διατήρηση του φαινομένου της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας δεν μπορεί να αγνοηθεί. Διαχρονικά, η εκκλησία υπήρξε – αν όχι ο μεγαλύτερος – ένας από τους μεγαλύτερους πολέμιους των ΛΟΑΤ ατόμων. Ενδεικτική ήταν η στάση που επέδειξε η εκκλησία της Κύπρου έναντι της προοπτικής για αποποινικοποίησης της ομοφυλοφιλίας στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Αξιοσημείωτο και ενδεικτικό της στάσης των πολιτικών ιθυνόντων της χώρας είναι το γεγονός ότι η αποποινικοποίηση επιβλήθηκε λόγω της νίκης του Αλέκου Μοδινού κατά της ΚΔ στην υπόθεση Modinos v. Cyprus (1993)7 και των προειδοποιήσεων του Συμβουλίου της Ευρώπης πως, αν η ΚΔ δεν συμμορφωνόταν με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ), θα αποβαλλόταν από το Συμβούλιο (Kamenou 2012:155; Kambas 1998; Levy & Long 1998). Σε τηλεοπτική του συνέντευξη, ο πρώην αρχιεπίσκοπος δήλωσε πως μόνο οι εχθροί του έθνους θα δέχονταν την αποποινικοποίηση και πως αν οι Κύπριοι δεν αντιστέκονταν στα θέλω της Ευρώπης λέγοντας πως η ομοφυλοφιλία είναι αντίθετη με τις ηθικές αξίες του έθνους, η Ευρώπη τελικά θα τους έλεγε να γίνουν ομοφυλόφιλοι για να ενταχθούν στην ΕΕ (Christou 1998:1-2; Kamenou 2012:156). Επικαλούμενος το «εθνικό πρόβλημα» δήλωσε επίσης πως, σε περίπτωση απειλής, θα ήταν αδύνατο για τους Ελληνοκύπριους να πολεμήσουν τους Τούρκους αν δεν ήταν «πραγματικοί» άντρες (Karayanni 2006:258-9; Kamenou 2012:156-7; Molyva 1998:8; Smith 2010). Ακόμα, κατά τη διάρκεια των συνεδριών της Βουλής των Αντιπροσώπων, υπό την αιγίδα της εκκλησίας της Κύπρου, το Παγκύπριο Χριστιανικό Ορθόδοξο Κίνημα (ΠΑ.Χ.Ο.Κ) διοργάνωνε συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας έξω από τα κτήρια της Βουλής. Σε αυτές, μέσω της στοχοποίησης του κυρίου Μοδινού, το κάθε ΛΟΑΤ άτομο δαιμονοποιούνταν ως η μέγιστη εθνική και κοινωνικοπολιτική απειλή (Kamenou 2012: 12-47, 148-304). Επιβεβαιώνοντας λοιπόν τη θεωρία του Mosse (1985), η στάση των θρησκευτικών ιθυνόντων σε σχέση με τα ΛΟΑΤ άτομα έδειξε πως στη «θρησκεία του εθνικισμού» και στο λόγο της κοσμιότητας που τον συνοδεύει, «δεν ήταν πλέον μόνο οι συγκεκριμένες σεξουαλικές πράξεις που θεωρούνταν ανώμαλες, αλλά ολόκληρη η φυσική και πνευματική δομή του ατόμου που έπραττε. Αυτό το άτομο αποκλειόταν από την κοινωνία και το έθνος» (Mosse 1985:186). Διάφορες έρευνες έχουν δείξει πως, στην Κύπρο, ως θεσμός, η ορθόδοξη εκκλησία χαίρει εμπιστοσύνης από το λαό (World Values Survey Wave 5 2005-2009; World Values Survey Wave 6 2010-2014).8 Αυτό όμως που καθίσταται ανησυχητικό είναι η άρνηση ή η διστακτικότητα που επιδεικνύουν οι εγχώριοι πολιτικοί ιθύνοντες και οι εκάστοτε κυβερνήσεις στο να διαφοροποιήσουν τη θέση τους από αυτή της εκκλησίας σε σχέση με την ομοφοβία, την τρανσφοβία και άλλα ΛΟΑΤ ζητήματα, παρόλο που, τουλάχιστο θεωρητικά, η ΚΔ είναι ένα δημοκρατικό, φιλελεύθερο κράτος και μέλος της ΕΕ από το 2004, πράγμα που σημαίνει πως είναι νομικά δεσμευμένη να εξασφαλίζει και να προστατεύει την ισότητα και ισονομία όλων των πολιτών και νόμιμων κατοίκων της, ανεξαρτήτως σεξουαλικής επιλογής και ταυτότητας φύλου. Για παράδειγμα, στα τέλη της δεκαετίας του 1990 όταν τέθηκε το θέμα της αποποινικοποίησης της ομοφυλοφιλίας ενώπιον της Βουλής, ο τότε πρόεδρος της κοινοβουλευτικής επιτροπής νομικών υποθέσεων 3 προσπάθησε να καθησυχάσει τους βουλευτές λέγοντας πως οι βουλευτές εκείνοι που θα ψήφιζαν υπέρ της αποποινικοποίησης δεν θα δικαιολογούσαν ηθικά την ομοφυλοφιλία, αλλά θα ήταν εκείνοι που θα είχαν κατανοήσει το τεράστιο πολιτικό κόστος που θα είχε η μη αποποινικοποίηση, εννοώντας την αποβολή της Κύπρου από το Συμβούλιο της Ευρώπης και την πιθανότητα μη υλοποίησης της εθνικής σημασίας απόφασης του ΕΔΑΔ στην υπόθεση Loizidou v. Turkey (1996) (Kamenou 2012:155-6, 297; Βασιλείου 1997:32). 9 Ένας τότε ανώτερος δικηγόρος της ΚΔ, απευθυνόμενος στους βουλευτές είπε πως το να ψηφίσουν υπέρ της τροποποίησης δεν σημαίνει πως η ομοφυλοφιλία θα γίνει αποδεκτή, απλά ο νόμος θα γίνει πιο ξεκάθαρος ούτως ώστε η αστυνομία να αποκτήσει περισσότερη ελευθερία να διώκει υποθέσεις παρά φύση ασέλγειας που λαμβάνουν χώρα δημόσια ή μεταξύ ανηλίκων (Kamenou 2012: 155; Μάχη 1997:16). Όπως πολύ εύστοχα έγραψε η Sedgwick, είτε η ιδεολογία είναι της δεξιάς είτε της αριστεράς, θρησκευτική ή κοσμική, είτε έχει οτιδήποτε να προσφέρει σχετικά με τη θέση του «έθνους», ο εθνικισμός τείνει να λειτουργεί ως μια μορφή ύστατης προσπάθειας για κάθε πολιτική έκκληση νομιμοποίησης ή απονομιμοποίησης (Sedgwick 1993:146). Μέχρι και το 2008 τα ΛΟΑΤ θέματα παρέμειναν εκτός της δημόσιας σφαίρας. Εντούτοις, το 2008, η συμβολική τέλεση δύο γάμων μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών στην Τήλο από το δήμαρχο του νησιού κύριο Αναστάσιο Αλιφέρη και η πρόταση της Επιτρόπου Διοικήσεως προς την Κυπριακή Κυβέρνηση για διευθέτηση του θέματος της νομικής αναγνώρισης των ομόφυλων ζευγαριών στη Κύπρο οδήγησαν στην ενασχόληση των Κυπριακών μέσων μαζικής ενημέρωσης και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με τα ΛΟΑΤ θέματα (Kamenou 2012: 96-101, 278-94). Η ενασχόληση αυτή κλιμακώθηκε το 2010 με αφορμή τις ομοφοβικές και τρανσφοβικές δηλώσεις του βουλευτή Ανδρέα Θεμιστοκλέους στα πλαίσια συζήτησής του σε ραδιοφωνική εκπομπή με Επίτροπο Διοικήσεως σχετικά με το σύμφωνο συμβίωσης, με τις οποίες εξίσωσε τα ΛΟΑΤ άτομα με παιδόφιλους, κτηνοβάτες, νεκρόφιλους και άλλους εγκληματίες τους οποίους, όπως ισχυρίστηκε , το κράτος δεν οφείλει να αναγνωρίσει (αυτόθι:281-4). Ο κύριος Θεμιστοκλέους όχι μόνο αρνήθηκε να αποσύρει τα σχόλιά του ακόμα και μετά από προτροπή του κόμματός του και τη σύσταση επιστολής από τη Διακομματική Ομάδα για τα ΛΟΑΤ Δικαιώματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου· τουναντίον, τα επανέλαβε δημοσίως σε πολλές περιπτώσεις (αυτόθι:282). Η ομοφοβία και η τρανσφοβία είναι γενικότερα φαινόμενα που δεν περιορίζονται στην απροκάλυπτη ρητορική μίσους. Η θεσμική ομοφοβία (και τρανσφοβία) περιλαμβάνει οργανωτικές ή συστημικές πρακτικές (ή την έλλειψη αυτών) που οδηγούν στον αποκλεισμό των ΛΟΑΤ ατόμων (Raja & Stokes 1998:118). Κληθείς να εξετάσει παράπονο σχετικά με την έλλειψη νομικής αναγνώρισης των ομόφυλων ζευγαριών, το 2010, ο τότε Γενικός Εισαγγελέας της ΚΔ δήλωσε πως, βάσει του διεθνούς δικαίου και του δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η ΚΔ δεν έχει καμία υποχρέωση να προβεί σε νομικές τροποποιήσεις και πως απόκειται στη διακριτική της ευχέρεια να αποφασίσει να το πράξει (Kamenou 2012:279-80; Πολίτης 2010: 51). Αντιστρέφοντας λοιπόν την πολιτική ρητορική της δεκαετίας του 1990 σύμφωνα με την οποία η ομοφυλοφιλία έπρεπε να αποποινικοποιηθεί λόγω εξωτερικών / Ευρωπαϊκών δεσμεύσεων, επικαλούμενος τη μη-ύπαρξη τέτοιων δεσμεύσεων, το 2010, ο τότε Γενικός Εισαγγελέας τεκμηρίωσε την άρνηση της ΚΔ να αντιμετωπίσει τα ΛΟΑΤ άτομα ως ισότιμους πολίτες. Έτσι επιβεβαιώθηκε εκ νέου πως, στην Κύπρο, η αναγνώριση και κατάχρηση των ΛΟΑΤ ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν είναι θέμα αρχής ή των κοινών «ευρωπαϊκών» αξιών, αλλά, μάλλον, μια απόφαση που εξαρτάται κυρίως από τα εθνικά συμφέροντα (Kamenou 2012:280-1). Εντούτοις, η στάση μεγάλης μερίδας των πολιτικών ιθυνόντων της χώρας απέναντι στην πραγμάτωση της πρώτης Πορείας Υπερηφάνειας ΛΟΑΤ το Μάιο του 2014 δημιουργεί βάσιμες ελπίδες πως, σταδιακά, η πάταξη της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας και η επίτευξη ισονομίας και ισότητας των ΛΟΑΤ ατόμων αναγνωρίζεται 4 ως απαραίτητη σε μια χώρα που θέλει να αυτοαποκαλείται δημοκρατική και φιλελεύθερη. Παρά την εκστρατεία της εκκλησίας και του ΠΑ.Χ.Ο.Κ υπό την αιγίδα του Προέδρου του Συνοδικού Γραφείου Ανθρωπιστικών Θεμάτων της Εκκλησίας της Κύπρου, Μητροπολίτη Ταμασού και Ορεινής Ησαΐα κατά της Πορείας Υπερηφάνειας ΛΟΑΤ (Η Καθημερινή 2014β; Ο Φιλελεύθερος 2014β), εκπρόσωποι από όλα τα πολιτικά κόμματα, διάφοροι εγχώριοι πολιτικοί ελίτ, πολλές ξένες πρεσβείες και διεθνικοί και διεθνείς οργανισμοί έδωσαν το παρόν τους (Δημητρίου 2014). Η προσέλευση πέραν των 6000 ατόμων καθώς και η άψογη διεκπεραίωση του έργου που ανέλαβε η αστυνομία να προστατεύσει τους συμμετέχοντες στην Πορεία δεν επέτρεψαν στους λιγότερους από 50 συμμετέχοντες στην αντιπορεία της εκκλησίας να μποϊκοτάρουν αυτή την ιστορικής σημασίας εκδήλωση (SigmaLive 2014; Η Καθημερινή 2014α; Ο Φιλελεύθερος 2014α). • ΛΟΑΤ ΑΤΟΜΑ Όπως επιχειρηματολογήθηκε πιο πάνω, στην περίπτωση της Κύπρου, η απονομιμοποίηση συγκεκριμένων σεξουαλικών επιλογών και ταυτοτήτων φύλου, η οποία περιγράφονται από τους όρους «ομοφοβία» και «τρανσφοβία», είναι ένα φαινόμενο με θεσμική διάσταση. Η διαχρονική θεσμική προάσπιση, ακόμα και επιβολή της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας από τους εγχώριους θρησκευτικούς και πολιτικούς ιθύνοντες έχει επηρεάσει και μια μερίδα των ιδίων των ΛΟΑΤ ατόμων τα οποία περιγράφουν ως «άλλα», «υποδεέστερα» και «επικίνδυνα» για την συνοχή της ΛΟΑΤ κοινότητας τα ΛΟΑΤ εκείνα άτομα τα οποία τυγχάνει να ξεφεύγουν ή επιλέγουν να παραβιάζουν τα όρια αυτού που θα μπορούσε να περιγραφεί ως «Ελληνοκυπριακή ομοκανονικότητα» (Kamenou:197-288). Πρόσφατη ακαδημαϊκή μελέτη η οποία βασίζεται εν μέρει στα αποτελέσματα που προέκυψαν από συνεντεύξεις με Ελληνοκύπρια και Τουρκοκύπρια ΛΟΑΤ άτομα τα οποία έχουν μεγαλώσει και διαμένουν στην Κύπρο, οι «θηλυπρεπείς» ομοφυλόφιλοι άντρες περιγράφονται από τους ομοφυλόφιλους άντρες ως γελοίοι, προκλητικοί και επικίνδυνοι για τη φήμη της Κυπριακής αντρικής ομοφυλοφιλικής κοινότητας (αυτόθι). Με παρόμοιο τρόπο, οι «αρρενωπές» ομοφυλόφιλες γυναίκες περιγράφονται από τις ομοφυλόφιλες γυναίκες ως «αφύσικες» και «αποκρουστικές» (αυτόθι). Όπως υποστηρίζει η Sedgwick, η «φοβία της θηλυπρέπειας» (effeminophobia) ανάμεσα στους ομοφυλόφιλους άντρες και η φοβία των «αρρενωπών» λεσβιών ανάμεσα στις ομοφυλόφιλες γυναίκες πηγάζει από την ανάγκη του gay κινήματος να διακόψει μια μακρά (δυτική) παράδοση που αντιλαμβάνεται το φύλο και τη σεξουαλικότητα ως συνεκτικές (continuous) και αναδιπλούμενες (collapsible) κατηγορίες· μια παράδοση που υποθέτει ότι όποιος επιθυμεί έναν άντρα είναι εξ’ ορισμού θηλυκός, και όποιος επιθυμεί μια γυναίκα είναι εξ’ ορισμού αρσενικός (Sedgwick 1991:20). Εντούτοις, τέτοιες συμπεριφορές ανάμεσα στα ομοφυλόφιλα άτομα αποξενώνουν τον «θηλυπρεπή» άνδρα και την «αρρενωπή» γυναίκα. Ακόμα, συμβάλουν στην ενίσχυση κυρίαρχων λόγων που καθιστούν τη μη ετεροφυλοφιλική σεξουαλικότητα ως μη παθολογική, μέσω της παρουσίασης των μη δυαδικών ταυτοποιήσεων του φύλου, οι οποίες υπονομεύουν τον βιολογισμό του φύλου, ως παθολογικών (αυτόθι:18-27). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η χρήση της πολιτισμικής διχοτομίας «Ευρώπη / Δύση έναντι των Υπολοίπων»10 από έναν αριθμό ερωτηθέντων που έλαβαν μέρος στην προαναφερόμενη έρευνα (Kamenou 2012), οι οποίοι αυτοπροσδιορίστηκαν ως Ελληνοκύπριοι και ως ομοφυλόφιλοι άντρες, τοποθετώντας τον εαυτό τους έναντι του Τουρκοκύπριου εθνικού «άλλου». Παρά το γεγονός ότι ως πρώην αποικιακά υποκείμενα οι Κύπριοι έχουν αντιμετωπισθεί ως κατώτεροι από τους «δυτικούς», «Ευρωπαίους» αποικιοκράτες τους, φαίνεται ότι κάποιοι από αυτούς συμμετέχουν στη διαιώνιση των δυαδικών κυρίαρχων λόγων που οργανώνουν ιεραρχικά τον κόσμο σε ένα «πολιτισμένο» «δυτικό /ευρωπαϊκό» «κέντρο» και σε μια «λιγότερο πολιτισμένη» 5 «περιφέρεια». Η τάση αυτή είναι ακόμη πιο εντυπωσιακή όταν εντοπίζεται σε μερικούς άλλους «άλλους», δηλαδή σε «μη δυτικά», μη ετεροφυλόφιλα άτομα. Ενώ προσπαθούσαν να αυτοπροσδιοριστούν ως μη ετεροφυλόφιλοι και να τοποθετήσουν τους εαυτούς τους στο πλαίσιο των τοπικών πλεγμάτων εξουσίας, κάποιοι Ελληνοκύπριοι ομοφυλόφιλοι άντρες αναπαρήγαγαν τον δίπολο κυρίαρχο λόγο του «Ευρωπαίου έναντι Άλλου» διακρίνοντας μεταξύ Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων ΛΟΑΤ ατόμων, και περιγράφοντας τους πρώτους ως «Ευρωπαίους» και «σύγχρονους» και τους δεύτερους ως «μη Ευρωπαίους» και «υπανάπτυκτους» (αυτόθι:197-288). Εξάλλου, όπως εξηγεί ο Αργυρού (1996), η «δυτικοποίηση» και η «μοντερνοποίηση» είναι ένας μηχανισμός μέσω του οποίου, μέσα στο πλαίσιο της αποικιοκρατίας και της μετααποικιοκρατίας, οι κοινωνίες «συνθέτουν τους εαυτούς τους και συντίθενται ως Δυτικά υποκείμενα» (Argyrou 1996:183) . Η κουλτούρα της «μοντερνικότητας» που ασπάζονται οι Κύπριοι αποτελεί ένα μηχανισμό νομιμοποίησης της τάξης, της φυλής και της εθνοτικής διαφοροποίησης, του ανδροκεντρισμού και της διαιώνισης του ετεροκανονιστικού ανδρισμού (αυτόθι). Η εξουσία εξαρτάται από την ικανότητα να ονομάσουμε τον εαυτό μας και τους άλλους. Για το λόγο αυτό το πώς ονομάζουμε τον εαυτό μας και τους άλλους έχει τεράστιες επιπτώσεις πάνω στην πολιτική πράξη (Epstein 1987). Τέτοιου είδους ενδοομαδικοί αποκλεισμοί αποδεικνύουν ότι οι κυρίαρχοι λόγοι της «Ευρώπης» δεν έχουν κατ’ ανάγκη αποδυναμωτικό αντίκτυπο στους εθνικιστικούς κυρίαρχους λόγους. Δηλαδή, αν και η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ προσέφερε μια γλώσσα για την άρθρωση εναλλακτικών λόγων της σεξουαλικότητας, δεν έχει εξαλείψει την εθνικιστική ρητορική και τις επιπτώσεις της στις αντιλήψεις των Κυπρίων σχετικά με τον «εαυτό» και τον «άλλο». Οι ευρωπαϊκοί μηχανισμοί και θεσμοί μπορούν να επιφέρουν αλλαγή όταν χρησιμοποιούνται από καταπιεσμένες ομάδες και άτομα. Ωστόσο, η αναστολή της εφαρμογής του κοινοτικού κεκτημένου στις περιοχές της Δημοκρατίας της Κύπρου όπου η Κυβέρνηση της Δημοκρατίας δεν ασκεί ουσιαστικό έλεγχο ενδυνάμωσε ήδη υπάρχουσες ιδέες εθνικής ανωτερότητας της μιας κοινότητας έναντι της άλλης. Αυτό είναι ένα ρίσκο που πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη όταν προβάλλονται επιχειρήματα σχετικά με τις επιπτώσεις «της Ευρώπης» σε αντιλήψεις που αφορούν το έθνος, τη σεξουαλική επιλογή και την ταυτότητα φύλου. Εντούτοις, στα πλαίσια των δράσεών της που επικεντρώνονται όχι μόνο για πάταξη της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας, αλλά και στην αντιμετώπιση κάθε είδους διάκρισης κατά των ΛΟΑΤ ατόμων ανεξαρτήτως εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή άλλων χαρακτηριστικών, η Accept-ΛΟΑΤ Κύπρου έχει κτίσει γέφυρες επικοινωνίας και συνεργάζεται στενά με Τουρκοκυπριακές ΛΟΑΤ ομάδες, όπως το Queer Cyprus και το Initiative Against Homophobia. Για παράδειγμα, το Δεκέμβριο του 2010, η Accept-ΛΟΑΤ Κύπρου σε συνεργασία με το Initiative Against Homophobia και ΛΟΑΤ ομάδες άλλων χωρών διοργάνωσαν συνέδριο με τίτλο Cyprus Solidarity and Networking.11 Τον Οκτώβριο του 2012, η Accept-ΛΟΑΤ Κύπρου και το Queer Cyprus οργάνωσαν ένα διεθνές συνέδριο με τίτλο Towards Inclusion: Healthcare, Education and the LGBT Community,12 ενώ το Μάιο του 2014 οι δύο ομάδες τους συνεργάστηκαν επιτυχώς για την διοργάνωση της πρώτης Πορείας Υπερηφάνειας ΛΟΑΤ (Psillides 2014). Σημαντικές όμως δεν είναι μόνο οι ενδοομαδικές διακρίσεις που βιώνουν κάποια ΛΟΑΤ άτομα. Μελέτες που αντιμετωπίζουν τα ΛΟΑΤ άτομα στην Κύπρο σαν μια συνεκτική ομάδα δείχνουν πως αυτά υποφέρουν λόγω της ομοφοβίας και τρανσφοβίας που είναι διάσπαρτες σε όλα τα επίπεδα – κοινωνικά, νομικά, θεσμικά, διαπροσωπικά. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της τελευταίας έρευνας του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (European Union Agency for Fundamental Rights, εν συντομογραφία «FRA») σχετικά με τις διακρίσεις κατά, και τη θυματοποίηση, των λεσβιών, ομοφυλόφιλων, αμφιφυλόφιλων και τρανς 6 ατόμων, η Κύπρος παρουσιάστηκε σαν μια από τις χώρες με τον υψηλότερο βαθμό ομοφοβίας και τρανσφοβίας (FRA 2013).13 Για παράδειγμα, σε ερώτηση κατά πόσο οι συμμετέχοντες / συμμετέχουσες ένοιωσαν πως δέχτηκαν διακρίσεις ή παρενόχληση κατά τους 12 τελευταίους μήνες βάσει του σεξουαλικού τους προσανατολισμού, η Κύπρος πήρε την τρίτη χειρότερη θέση ανάμεσα στις 28 χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα, αφού το 56% απάντησαν στην ερώτηση θετικά (αυτόθι:15). Τη χειρότερη θέση πήρε η Κύπρος σε παρόμοια ερώτηση που αφορούσε συγκεκριμένα διακρίσεις βάσει σεξουαλικού προσανατολισμού κατά την αναζήτηση εργασίας (αυτόθι:16). Συγκεκριμένα σε σχέση με τη ρητορική μίσους, η Κύπρος πάλι πήρε την τελευταία θέση με το ποσοστό των θετικών απαντήσεων στην ερώτηση κατά πόσο, κατά τη διάρκεια της σχολικής τους εκπαίδευσης πριν την ηλικία των 18 χρόνων, οι συμμετέχοντες / συμμετέχουσες άκουσαν αρνητικά σχόλια ή υπήρξαν μάρτυρες αρνητικής συμπεριφοράς επειδή κάποιος/α συμμαθητής / συμμαθήτρια θεωρήθηκε ότι είναι ΛΟΑΤ να φτάνει το 97% (αυτόθι:19). Η ανάλυση των δεδομένων που απορρέουν από την έρευνα του FRA σε σχέση με την Κύπρο είναι ακόμα πιο απογοητευτική:14  Στην ερώτηση κατά πόσο η προσβλητική γλώσσα κατά των ΛΟΑΤ ατόμων από πολιτικά πρόσωπα είναι διαδεδομένη, το 30% των Κυπρίων ΛΟΑΤ ατόμων απάντησε «πολύ διαδομένη», ενώ ο μέσος όρος όλων των συμμετεχόντων που έδωσαν την ίδια απάντηση ήταν 16%.  Στην ερώτηση πόσο διαδεδομένοι είναι οι περιστασιακή αστεϊσμοί κατά των ΛΟΑΤ ατόμων, το 55% των Κυπρίων ΛΟΑΤ ατόμων απάντησε «πολύ διαδεδομένοι», ενώ ο μέσος όρος όλων των συμμετεχόντων που έδωσαν την ίδια απάντηση ήταν 37%.  Στην ερώτηση πόσο διαδεδομένες είναι οι εκφράσεις μίσους και απέχθειας κατά των ΛΟΑΤ ατόμων στο δημόσιο χώρο, το 30% των Κυπρίων ΛΟΑΤ ατόμων απάντησε «πολύ διαδεδομένες», ενώ ο μέσος όρος όλων των συμμετεχόντων που έδωσαν την ίδια απάντηση ήταν 15%.  Στην ερώτηση πόσο συχνά οι συμμετέχοντες άκουσαν αρνητικά σχόλια ή υπήρξαν μάρτυρες αρνητικής συμπεριφοράς επειδή κάποιος/α εκπαιδευτικός θεωρήθηκε ότι είναι ΛΟΑΤ, το 27% των Κυπρίων ΛΟΑΤ ατόμων απάντησε «πάντα», ενώ ο μέσος όρος όλων των συμμετεχόντων που έδωσαν την ίδια απάντηση ήταν 11%.  Στην ερώτηση πόσο συχνά οι συμμετέχοντες άκουσαν αρνητικά σχόλια ή υπήρξαν μάρτυρες αρνητικής συμπεριφοράς επειδή κάποιος/α συνάδελφος θεωρήθηκε ότι είναι ΛΟΑΤ, το 14% των Κυπρίων ΛΟΑΤ ατόμων απάντησε «πάντα», ενώ ο μέσος όρος όλων των συμμετεχόντων που έδωσαν την ίδια απάντηση ήταν 5%.  Το 76% των Κυπρίων ΛΟΑΤ δήλωσε πως αποφεύγει να κρατά το χέρι του/της συντρόφου του δημόσια, επειδή φοβάται πως θα δεχθεί επίθεση, εκφοβισμό ή παρενόχληση. Ο μέσος όρος όλων των συμμετεχόντων που έδωσαν την ίδια απάντηση ήταν 53%.  Οι Κύπριοι συμμετέχοντες αποφεύγουν σε πολύ μεγάλο βαθμό να δείξουν ότι είναι ΛΟΑΤ στο σπίτι (39% με μέσο όρο 18%), στο σχολείο (58% με μέσο όρο 32%), στη δουλειά (71% με μέσο όρο 47%), σε χώρους διασκέδασης (76% με μέσο όρο 47%), σε χώρους εκγύμνασης (69% με μέσο όρο 43%), σε 7 δημόσιους χώρους (81% με μέσο όρο 70%), στα πάρκα (72% με μέσο όρο 53%) και σε δημόσιες υπηρεσίες και κτήρια (81% με μέσο όρο 59%).  Το 61% (με μέσο όρο 59%) των Κύπριων ΛΟΑΤ συμμετεχόντων δήλωσε πως η τελευταία σωματική / σεξουαλική επίθεση ή απειλή βίας που δέχθηκε τους τελευταίους 12 μήνες ήταν επειδή θεωρήθηκε ότι είναι ΛΟΑΤ. Το 77% (με μέσο όρο 81%) δεν το κατήγγειλε στην αστυνομία. Το 40% (με μέσο όρο 24%) δεν το δήλωσε από φόβο για ομοφοβική ή τρανσφοβική αντίδραση από την αστυνομία.  Το 69% (με μέσο όρο 57%) των Κύπριων ΛΟΑΤ συμμετεχόντων δήλωσε πως η πιο σοβαρή σωματική / σεξουαλική επίθεση ή απειλή βίας που δέχθηκε ήταν επειδή θεωρήθηκε ότι είναι ΛΟΑΤ. Το 86% (με μέσο όρο 75%) δεν το κατήγγειλε στην αστυνομία. Το 46% (με μέσο όρο 20%) δεν το δήλωσε από φόβο για ομοφοβική ή τρανσφοβική αντίδραση από την αστυνομία. ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΛΟΑΤ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΟΜΟΦΟΒΙΑΣ & ΤΗΣ ΤΡΑΝΣΦΟΒΙΑΣ • 1979 – 2007 Η άσκηση πίεσης (lobbying) από τον αρχιτέκτονα Αλέκο Μοδινό από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, ο σχηματισμός από τον ίδιο του Απελευθερωτικού Κινήματος Ομοφυλοφίλων Κύπρου (ΑΚΟΚ) το 1987 και η επιτυχής προσφυγή του στο ΕΔΑΔ κατά της ΚΔ αποτελούν τη πρώτη σημαντική σύγκρουση ανάμεσα στους ηγεμονικούς λόγους στους οποίους υπόκεινται το φύλο και η σεξουαλικότητα, και στους εναλλακτικούς λόγους που αποσκοπούν να τους αποσταθεροποιήσουν (Kamenou 2012:152). Ο ακτιβισμός του Αλέκου Μοδινού αποτελεί όχι μόνο τη πρώτη επιτυχημένη προσπάθεια για την επίτευξη της ισότητας και ισονομίας για τα ΛΟΑΤ ατόμων, αλλά και την απαρχή του Κυπριακού ΛΟΑΤ κινήματος που ως κεντρικό του στόχο έχει την εξάλειψη της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας. Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, βασιζόμενος στις προσωπικές του διασυνδέσεις με την εγχώρια πολιτική ελίτ, ο Αλέκος Μοδινός άρχισε να ασκεί πίεση για την αλλαγή του Κυπριακού Ποινικού Κώδικα και για αποποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας, βάσει της Σύστασης 924 της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης (The Parliamentary Assembly of the Council of Europe 1981), μετά την απόφαση του ΕΔΑΔ κατά του Ηνωμένου Βασιλείου στην υπόθεση Dudgeon v. United Kingdom (1981) (Kamenou:152).15 Η άρνηση των πολιτικών ιθυνόντων να ικανοποιήσουν το αίτημα του Μοδινού – η οποία, σε μεγάλο βαθμό, οφειλόταν στην απροθυμία τους να αμφισβητήσουν τη θέση της εκκλησίας επί του θέματος – ώθησε τον Μοδινό να προσφύγει στο ΕΔΑΔ το 1989, υποστηρίζοντας πως τα άρθρα 171, 172 και 173 του Κεφαλαίου 154 του Ποινικού Κώδικα αποτελούν παραβίαση του Άρθρου 8 της Ευρωπαϊκής Συνθήκης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (αυτόθι:153-4). 16 Το 1993, το ΕΔΑΔ αποφάσισε 8 προς 1 υπέρ του Μοδινού, απορρίπτοντας τη θέση της ΚΔ πως το κράτος έχει το δικαίωμα της ποινικοποίησης των σεξουαλικών πράξεων μεταξύ συναινούντων ενηλίκων ανδρών σε ιδιωτικό χώρο. Εν μέσω εντόνων αντιδράσεων από την εκκλησία και τις θρησκευτικές της οργανώσεις, η Βουλή των Αντιπροσώπων αναγκάστηκε να αποποινικοποιήσει την ομοφυλοφιλία στις 21 Μαΐου 1998.17 Εντούτοις, η τροποποίηση του 1998 κατάστησε τη γλώσσα της σχετικής νομοθεσίας ακόμα πιο ομοφοβική. Κάτω όμως από τις πιέσεις του Μοδινού και του Συμβουλίου της Ευρώπης, το 2000, η ΚΔ αναγκάστηκε να διατυπώσει εκ νέου τη σχετική νομοθεσία, ενώ το 2002 αναγκάστηκε να ορίσει 8 την ίδια ηλικία σεξουαλικής συναίνεσης (στα 17 έτη) για συναινούντες ενήλικες διαφορετικού φύλου και για συναινούντες άντρες (αυτόθι:152-63). • 2007 – 2014 Παρά το γεγονός πως με τη δράση του κατάφερε να επιφέρει τα πρώτα πλήγματα κατά της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας, λόγω της δαιμονοποίησης που υπέστη ο Αλέκος Μοδινός, το ΑΚΟΚ δεν καταφέρνει να συσπειρώσει τα ΛΟΑΤ άτομα. Ο αριθμός των μελών του παρέμεινε πολύ χαμηλός, ενώ το ΑΚΟΚ δεν υπήρξε ποτέ επίσημα εγγεγραμμένη οργάνωση (αυτόθι:255-6). Σύμφωνα με τη σχετική βιβλιογραφία, η δεκαετία του 1990 σηματοδοτεί την αύξηση του αριθμού, των δράσεων και της αποτελεσματικότητας ΛΟΑΤ κινημάτων, τόσο εντός όσο και εκτός του «Δυτικού»/ Αγγλοαμερικανικού κόσμου (Drucker 1996, 2000; Manalansan 1995; Povinelli & Chauncey 1999). Μέσα στα πλαίσια των «διαπαγκόσμιων - διατοπικών» (transglocal) ρευμάτων σε σχέση με τον ΛΟΑΤ ακτιβισμό, το 2009 δημιουργείται ο πυρήνας της Accept-ΛΟΑΤ Κύπρου από μια ομάδα 30 περίπου Ελληνοκυπρίων, η οποία εγγράφηκε ως σωματείο το 2011(Kamenou 2012:265). Ο αριθμός των εγγεγραμμένων μελών φτάνει τα 700, εκ των οποίων 120 λαμβάνουν ενεργά μέρος στις δράσεις της οργάνωσης σε τακτική βάση (Γαβριηλίδης 2014). Παρά τα λίγα χρόνια ζωής που μετρά, η Accept-ΛΟΑΤ Κύπρου κατάφερε πολλές και σημαντικές νίκες κατά της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας. Μερικά από τα σημαντικότερα αυτά επιτεύγματα είναι:  Σε συνεργασία με την Αρχή Ισότητας και την Αρχή κατά του Ρατσισμού και των Διακρίσεων του Γραφείου της Επιτρόπου Διοικήσεως, εγείρει το θέμα της νομικής αναγνώρισης ομόφυλων ζευγαριών το οποίο πρόκειται να τεθεί ενώπιον της Βουλής των Αντιπροσώπων εντός του παρόντος έτους. Μέσω άσκησης πίεσης καταφέρνει επίσης να θέσει το θέμα ψήφισης νόμου κατά της ρητορικής και εγκλημάτων μίσους βάσει σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου στο δημόσιο προσκήνιο, καθώς και στην κυβερνητική και στις κομματικές πολιτικές ατζέντες.  Με αφορμή τις πολλαπλές, δημόσιες ομοφοβικές δηλώσεις βουλευτή και με τη χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης γνωστοποιεί στο ευρύ κοινό τόσο την ύπαρξη της, όσο και το πρόβλημα της ρητορικής μίσους από δημόσια και/ ή πολιτικά πρόσωπα και κερδίζει τη στήριξη της ευρύτερης κοινωνίας των πολιτών κατά της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας.  Σε συνεργασία με εγχώριους και διεθνείς οργανισμούς και ξένες πρεσβείες – π.χ. με τον Κυπριακό Σύνδεσμο Οικογενειακού Προγραμματισμού, τις τουρκοκυπριακές ΛΟΑΤ οργανώσεις Initiative Against Homophobia και Queer Cyprus Association, το πανευρωπαϊκό International Lesbian and Gay Association – Europe (ILGA-Europe), την Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο, την Πρεσβεία της Ολλανδίας και την Πρεσβεία των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής στην Κύπρο – διοργανώνει συνέδρια, εκπαιδευτικά σεμινάρια, καλλιτεχνικά φεστιβάλ και δραστηριότητες και εκπονεί έρευνες και με στόχο την πάταξη της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας και την αποδυνάμωση του εθνικιστικού και φονταμενταλιστικού λόγου που την τρέφει.  Μέσω άσκησης πίεσης (lobbying) καταφέρνει να εξασφαλίσει την επίσημη τοποθέτηση των εγχώριων πολιτικών κομμάτων και ιθυνόντων πάνω σε διάφορα ΛΟΑΤ θέματα, συμπεριλαμβανομένου του φαινομένου της ομοφοβίας και τρανσφοβίας: Πολλοί από τους υποψήφιους των βουλευτικών εκλογών 9 του 2011, των προεδρικών εκλογών του 2013 και των Ευρωεκλογών του 2014 ενέταξαν στην προτεινόμενη ατζέντα τους την πάταξη της ομοφοβίας και της τρανσφοβιάς και την επίτευξη της ισότητας και ισοτιμίας των ΛΟΑΤ ατόμων.  Σε συνεργασία με το τουρκοκυπριακό Queer Cyprus Association διοργανώνει την πρώτη Πορεία Υπερηφάνειας ΛΟΑΤ στις 31 Μαΐου 2014, η οποία στέφθηκε με τεράστια επιτυχία: Συγκέντρωσε περίπου 6000 συμμετέχοντες από τις δύο πλευρές του νησιού αλλά και από όλο τον κόσμο. Αυτό οδήγησε τον Πρόεδρο του Συνοδικού Γραφείου Ανθρωπιστικών Θεμάτων της Εκκλησίας της Κύπρου, Μητροπολίτη Ταμασού και Ορεινής Ησαΐα, να ζητήσει συνάντηση με την Accept-ΛΟΑΤ Κύπρου, στην οποία εξέφρασε την πρόθεσή του για αρμονική συνύπαρξης της εκκλησίας και της Κυπριακής ΛΟΑΤ κοινότητας (Πρόεδρος του Συνοδικού Γραφείου Ανθρωπιστικών Θεμάτων της Εκκλησίας της Κύπρου, Μητροπολίτης Ταμασού και Ορεινής Ησαΐας 2014). • ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ & ΕΓΧΩΡΙΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Κατά τον Φουκώ, αφού οι κυρίαρχοι λόγοι της σεξουαλικότητας και τα συστήματα εξουσίας είναι ολόγυρά μας, δημιουργούνται, αντικατοπτρίζονται, εδραιώνονται και αναπαράγονται μέσα στον, και μέσω του, νόμου (Foucault [1976] 1998:83). Μέχρι πολύ πρόσφατα, τόσο τα διάφορα εγχώρια νομικά πλαίσια όσο και το κοινό Ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο δεν αναγνώριζαν την σεξουαλική επιλογή και την ταυτότητα κοινωνικού φύλου σαν λόγους με βάση τους οποίους απαγορεύονται οι διακρίσεις. Η νομικές αλλαγές που έχουν σημειωθεί σε εθνικό και υπερεθνικό / ευρωπαϊκό επίπεδο καθώς και οι προσπάθειες για αλλαγή του πολιτικού και κοινωνικού κατεστημένου ούτως ώστε να παταχθεί η ομοφοβία και η τρανσφοβία σε όλες της τις εκφάνσεις είναι πρόσφατα. Ιστορικά, το ΕΔΑΔ έχει αποτελεί βασικό δρώντα στην προάσπιση των ΛΟΑΤ δικαιωμάτων (Boele-Woelki 2008; Mowbray 2005; Rudolf 2003). Εντούτοις, αξίζει να σημειωθεί πως η πρώτη φορά που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων18 έκρινε πως η αρχή της μη-διάκρισης – η οποία καλύπτεται από το Άρθρο 14 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου –καλύπτει και τον σεξουαλικό προσανατολισμό ήταν το 1997 στην υπόθεση Sutherland v. The United Kingdom,19 ενώ η πρώτη φορά που το ΕΔΑΔ χρησιμοποίησε τον όρο «ομοφοβία» στην αιτιολογία του υπέρ του ενάγοντα ήταν το 2011 στην υπόθεση Kiyutin v. Russia.20 Σταδιακά όμως, διάφορα όργανα και οργανισμοί του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποδέχτηκαν και υποστήριξαν το φεμινιστικό μότο πως «το προσωπικό είναι πολιτικό» (Hanisch 1970) και πως «το προσωπικό είναι διεθνές» (Enloe 1989). Η σφαίρα της «ιδιωτικής ζωής», στην οποία παραδοσιακά υπάγονται η σεξουαλική επιλογή και η ταυτότητας φύλου, αναγνωρίζεται ως χώρος στον οποίο η πολιτική αντανακλάται, ασκείται και διαμορφώνεται. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι:  Από το 1981, το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει εκδώσει πληθώρα συστάσεων και ψηφισμάτων που αφορούν την αντιμετώπιση της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας (συμπεριλαμβανομένων της ρητορικής και εγκλημάτων μίσους κατά των ΛΟΑΤ ατόμων) και την επίτευξη της ισότητας και ισοτιμίας των ΛΟΑΤ ατόμων (Council of Europe 2011),21 με πιο πρόσφατη τη Σύσταση CM/Rec(2010)5 της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης για μέτρα αντιμετώπισης διακρίσεων βάσει σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου.22 10  Η Οδηγία 2000/78/ΕΚ του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ενσωματώθηκε στην κυπριακή νομοθεσία την παραμονή της ένταξης της ΚΔ στην ΕΕ απαγορεύει τις διακρίσεις στην απασχόληση και την επαγγελματική κατάρτιση για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού.23  Η Οδηγία 2004/38/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με το δικαίωμα των πολιτών της Ένωσης και των μελών της οικογενείας τους να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στο έδαφος των κρατών μελών, απαγορεύει διακρίσεις στην εφαρμογή της βάσει σεξουαλικού προσανατολισμού.24  Το Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 25ης Νοεμβρίου 2009 σχετικά με το πολυετές πρόγραμμα 2010-2014 σχετικά με τον Χώρο Ελευθερίας, Ασφάλειας και Δικαιοσύνης (πρόγραμμα της Στοκχόλμης) αναφέρεται εκτεταμένα στην ανάγκη πάταξης της ομοφοβίας και των διακρίσεων βάσει σεξουαλικού προσανατολισμού.25  Το Άρθρο 19 της Συνθήκης για την EE και της Συνθήκης για τη Λειτουργία της ΕE (πρώην Άρθρο 13 της Συνθήκης Περί Ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας) εξουσιοδοτεί την ΕΕ να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για την καταπολέμηση όλων των διακρίσεων, συμπεριλαμβανομένων των διακρίσεων λόγω γενετήσιου προσανατολισμού.26  Το Άρθρο 21 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαγορεύει τις διακρίσεις από τα θεσμικά όργανα και κράτη-μέλη της ΕΕ στην εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ για οποιοδήποτε λόγο, συμπεριλαμβανομένου και του σεξουαλικού προσανατολισμού. 27 Έτσι, σε αντίθεση με τη επικρατούσα λογική προηγούμενων χρόνων πως η σφαίρα του ιδιωτικού είναι προστατευμένη από την κρατική παρέμβαση, σταδιακά αναγνωρίζεται πως η νομιμοποίηση ή απονομιμοποίηση συγκεκριμένων «προσωπικών επιλογών» συνοδεύεται από δεινές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις εγχώριας, διεθνικής και διεθνούς εμβέλειας. Δυστυχώς όμως, παρά τις εξελίξεις σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και τις νομικές της δεσμεύσεις, η ΚΔ εξακολουθεί να χρονοτριβεί ως προς την εναρμόνιση του νομικού της πλαισίου σε σχέση με άλλα κράτη-μέλη. Το ILGA-Europe Rainbow Map αντανακλά την ισχύουσα νομοθεσία και τις εφαρμοσμένες πολιτικές που έχουν άμεσο αντίκτυπο στην απόλαυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ΛΟΑΤ ατόμων στις 49 ευρωπαϊκές χώρες, τοποθετώντας τις σε μια κλίμακα μεταξύ 0% (κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ΛΟΑΤ ατόμων / διακρίσεις) και 100% (σεβασμός ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ΛΟΑΤ ατόμων / πλήρης ισότητα).28 Σύμφωνα με το πιο πρόσφατο ILGA-Europe Rainbow Map, η Κύπρος βαθμολογήθηκε με μόλις 20%, λαμβάνοντας μια από τις χαμηλότερες θέσεις (ILGA-Europe 2014b). Μεταξύ άλλων λόγων για τους οποίους η Κύπρος βαθμολογήθηκε με τόσο χαμηλό ποσοστό είναι και το ότι δεν αναγνωρίζει τη σεξουαλική επιλογή ή την ταυτότητα φύλου ως κίνητρο ρητορικής ή εγκλημάτων μίσους, ούτε έχει προβεί στο σχεδιασμό και στην εφαρμογή πολιτικών που ως στόχο έχουν την αντιμετώπιση της ομοφοβικής και τρασφοβικής ρητορικής και μίσους (ILGA-Europe 2014c). Θετικό είναι το γεγονός πως στην Ετήσια Επισκόπηση της Κατάστασης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Λεσβιών, Ομοφυλόφιλων, Αμφισεξουαλικών, Τρανς και Διαφυλικών Ατόμων του ILGA-Europe, γίνεται αναφορά στην πρόθεση της Κυπριακής κυβέρνησης να σημειώσει πρόοδο (ILGAEurope 2014a:57-8). Σύμφωνα με την Ετήσια Επισκόπηση του ILGA-Europe, η πρόθεση αυτή διαφαίνεται από 11 τη σύνταξη νομοσχεδίου συμβίωσης και τη πρόταση τροποποίησης του ποινικού κώδικα ο οποίος θα ποινικοποιεί την υποκίνηση βίας ή μίσους λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου (αυτόθι). Εντούτοις, η πρόθεση αυτή, η οποία και αποτελεί αποτέλεσμα άσκησης πίεσης από μέρους της Accept-ΛΟΑΤ Κύπρου, δεν έχει ακόμα πραγματωθεί. Τα πορίσματα του ILGA-Europe καθώς και τη θέση της παρούσας έκθεσης ότι η ΚΔ εξακολουθεί να χρονοτριβεί σε σχέση με άλλα Ευρωπαϊκά κράτη ως προς την επίτευξη της ισότητας και της ισονομίας των ΛΟΑΤ ατόμων επιβεβαιώνει εγχώρια έκθεση αναφορικά με την εφαρμογή από την ΚΔ της Σύστασης CM/Rec(2010)5 της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης για μέτρα αντιμετώπισης διακρίσεων βάσει σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας του κοινωνικού φύλου. Σύμφωνα με την έκθεση αυτή (Καψού & Μάντη 2012), η οποία συντάχθηκε δύο χρόνια πριν την παρουσίαση των αποτελεσμάτων του ILGAEurope (ILGA-Europe 2014a, 2014b, 2014c), αν και έχει συμφωνήσει στις συστάσεις της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης που αφορούν στη λήψη μέτρων για την καταπολέμηση των διακρίσεων για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου σε όλους τους τομείς του δημόσιου και ιδιωτικού βίου (π.χ., νομοθεσία, εργασία, εκπαίδευση, υγεία, αθλητισμός, στέγαση, παροχή ασύλου, ιδιωτική και οικογενειακή ζωή κλπ), η ΚΔ ελάχιστα βήματα έχει κάνει ως προς την υλοποίησή τους. Αν και η αντιμετώπιση της ρητορικής και των εγκλημάτων μίσους κατά των ΛΟΑΤ ατόμων βρίσκονται στο επίκεντρο της Σύστασης,29 η ΚΔ δεν έχει λάβει ακόμα κανένα νομικό ή άλλο ουσιώδες σχετικό μέτρο (Καψού & Μάντη 2012:7-10, 5272). ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Aν και στην Κύπρο τα ΛΟΑΤ θέματα δεν κατείχαν θέση στο δημόσιο διάλογο μέχρι πολύ πρόσφατα, η ομοφοβία και η τρανσβοφία αποτελούν φαινόμενα με βαθιές ρίζες. Η ποινικοποίηση των σεξουαλικών σχέσεων μεταξύ αντρών επί Αγγλοκρατίας σε συνδυασμό με την καλλιέργεια εθνικών / εθνικιστικών κυρίαρχων λόγων που επέβαλαν μια εθνική / εθνοτική ταυτότητα η οποία δομείται μέσω της αποβολής του εθνικού και σεξουαλικού άλλου, είχε ως συνέπεια την έξαρση των φαινομένων. Σύμφωνα με πρόσφατες εγχώριες και διεθνείς μελέτες, μεγάλο μέρος της Κυπριακής κοινωνίας και των πολιτικών και άλλων θεσμικών ιθυνόντων της χώρας χαρακτηρίζονται από μεγάλο βαθμό ομοφοβίας και τρανσφοβίας. Ακόμα πιο ανησυχητικά είναι τα αποτελέσματα ερευνών σύμφωνα με τα οποία τα ίδια τα ΛΟΑΤ άτομα εκφράζουν έντονες ενδοομαδικές διακρίσεις, είτε με βάση την εθνοτική καταγωγή, είτε με βάση την έκφανση του φύλου. Εκτός από την εκκλησία, η οποία διαχρονικά υπήρξε πολέμιος των ΛΟΑΤ ατόμων, τουλάχιστον μέχρι πάρα πολύ πρόσφατα, οι πολιτικοί ελίτ της χώρας επιδείκνυαν απροθυμία να διαχωρίσουν τη θέση τους από αυτή της εκκλησίας σε σχέση με τα ΛΟΑΤ άτομα. Αν και η στάση πολλών από αυτών από το 2011 μέχρι σήμερα δημιουργεί βάσιμες ελπίδες πως, σταδιακά, η πάταξη της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας και η επίτευξη της ισονομίας και ισότητας των ΛΟΑΤ ατόμων αναγνωρίζεται ως απαραίτητη σε μια χώρα που θέλει να αυτοαποκαλείται δημοκρατική και φιλελεύθερη, η θεσμική ομοφοβία και τρανσφοβία εξακολουθούν να υφίστανται. Τα ΛΟΑΤ άτομα εξακολουθούν να στερούνται βασικά δικαιώματα και ελευθερίες και να αναγκάζονται να ζουν με το φόβο της ομοφοβικής και τρανσφοβικής ρητορικής και βίας. Συνεχίζοντας αντάξια το έργο της πρώτης φάσης του ΛΟΑΤ κινήματος που εκπροσωπούνταν από τον Αλέκο Μοδινό, σε συνεργασία με Τουρκοκυπριακές, διεθνικές και διεθνείς ΛΟΑΤ οργανώσεις, καθώς και με τη στήριξη εγχώριων και διεθνών μη-κυβερνητικών οργανισμών και ξένων πρεσβειών, η Accept-ΛΟΑΤ Κύπρου 12 έχει ήδη υλοποιήσει επιτυχώς πολλές δράσεις οι οποίες αποσκοπούν στην αντιμετώπιση της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας. Εντούτοις, η σύμπραξη από μέρους της ΚΔ είναι τόσο απαραίτητη όσο και επιβαλλόμενη: Το ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο από το οποίο δεσμεύεται η ΚΔ προϋποθέτει την εξάλειψη κάθε μορφής διάκρισης βάσει σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου. Ως εκ τούτου, η ΚΔ οφείλει να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα ούτως ώστε όχι μόνο να εναρμονίσει το νομικό της πλαίσιο σε σχέση με άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ ως προς τα ΛΟΑΤ δικαιώματα, αλλά και να προωθήσει την ουσιαστική ισότητα των ΛΟΑΤ ατόμων σε όλα τα επίπεδα. Η Accept-ΛΟΑΤ Κύπρου και το ΙΝΕΠ μπορούν να βοηθήσουν εμπράκτως ως προς αυτό. Στόχοι του ερευνητικού προγράμματος στα πλαίσια του οποίου εντάσσεται η παρούσα έρευνα είναι: α) η ετοιμασία πρότασης για νομοθετικές τροποποιήσεις που διέπουν τις ποινικές παραβάσεις σε βάρος μειονοτικών ομάδων εξαιτίας της φυλής, της θρησκείας, του εθνοτικού / κοινωνικού τους υποβάθρου και / ή του σεξουαλικού προσανατολισμού και της ταυτότητας φύλου τους και β) η ανάπτυξη εκπαιδευτικού εργαλείου για επιμόρφωση σε σχέση με την, και αντιμετώπιση του φαινομένου της, ομοφοβίας και τρανσφοβίας. Οι αρμόδιες αρχές και φορείς καλούνται λοιπόν να αξιοποιήσουν στο μέγιστο δυνατό βαθμό τα πρακτικά αυτά μέτρα, ούτως ώστε να συμβάλουν ουσιαστικά στην επίτευξη της πλήρους ισονομίας και ισότητας όλων των πολιτών και νόμιμων κατοίκων της ΚΔ. ΑΝΑΦΟΡΕΣ Argyrou, Vassos. 1996. Tradition and Modernity in the Mediterranean: The Wedding as Symbolic Struggle (No. 101). Cambridge: Cambridge University Press, 1996. Bettcher, Talia Mae. 2007. “Evil Deceivers and Make‐Believers: On Transphobic Violence and the Politics of Illusion.” Hypatia vol. 22, no. 3: 43-65. Boele-Woelki, Katharina. 2008. “The Legal Recognition of Same-Sex Relationships within the European Union.” Tulane Law Review vol. 82: 1949-81. Christou, Jean. 1998. Chrysostomos Blasts Euro-Court on Gay Sex.” Cyprus Mail, 8 April, 1-2. Cockburn, Cynthia. 2004. The Line: Women, Partition, and the Gender Order in Cyprus. London and New York: Zed Books, 2004. Committee of the Ministers of the Council of Europe. 2010. “Recommendation CM/Rec(2010)5 on Measures to Combat Discrimination on Grounds of Sexual Orientation and Gender Identity.” Strasbourg: 31 March. Council of Europe. 2011. Combating Discrimination on Grounds of Sexual Orientation or Gender Identity: Council of Europe Standards. Strasburg: Council of Europe Publishing. Council of the European Union. 2000. “Directive 2000/78/EC of 27 November 2000 Establishing a General Framework for Equal Treatment in Employment and Occupation.” Brussels: 27 November. Cyprus College Research Centre. 2006. Attitudes and Perceptions of the Public towards Homosexuality: A 13 Report Prepared for the Office of the Commissioner for Administration (Ombudsman). Nicosia: Cyprus College Research Centre. Drucker, Peter. 1996. “‘In the Tropics There is No Sin’: Sexuality and Gay-Lesbian Movements in the Third World.” New Left Review 218: 75-101. . 2002. “Introduction: Remapping Sexual Identities.” In Different Rainbows, edited by Peter Drucker. London: Millivres. Enloe, Cynthia. 1989. Bananas, Beaches and Bases. London: Pandora Press. Epstein, Steven. 1987. “Gay Politics, Ethnic Identity: The Limits of Social Constructionism.” Socialist Review vol. 17, no. 3-4: 9-54. European Parliament. 2009. “Resolution on the Multi-Annual Programme 2010-2014 Regarding the Area of Freedom, Security and Justice (Stockholm Programme).” Strasbourg: 25 November. European Parliament and Council. 2004. “Directive 2004/38/EC of the European Parliament and of the Council of 29 April 2004 on the Right of Citizens of the Union and Their Family Members to Move and Reside Freely within the Territory of the Member States Amending Regulation (EEC) No 1612/68 and Repealing Directives 64/221/EEC, 68/360/EEC, 72/194/EEC, 73/148/EEC, 75/34/EEC, 75/35/EEC, 90/364/EEC, 90/365/EEC and 93/96/EEC.” Strasbourg: 29 April. European Union. 2007. “Consolidated Version of the Treaty on the Functioning of the European Union (2012 2008/C 115/01).” Lisbon: 26 October. . 2000. “The Charter of Fundamental Rights of the European Union (2000/C 364/01).” Nice: 7 December. Foucault, Michel. [1976] 1998. The History of Sexuality Volume 1: The Will to Knowledge, translated by Robert Hurley. Reprint, London and New York: Penguin Books. FRA – European Union Agency for Fundamental Rights. 2013. EU LGBT Survey: European Union Lesbian, Gay, Bisexual and Transgender Survey: Results at a Glance. Luxembourg: Publications Office of the European Union. Hadjipavlou, Maria. 2010. Women and Change in Cyprus: Feminisms and Gender in Conflict. London: IB Tauris. Hanisch, Carol. 1970. “The Personal is Political.” In Notes from the Second Year: Women’s Liberation, Major Writings of the Radical Feminists, edited by and Shulamith Firestone and Anne Koedt, 76-8. New York: Radical Feminists. Huntington, Samuel P. 1993. “The Clash of Civilizations?” Foreign Affairs vol. 72, no. 3: 22-49. 14 ILGA-Europe. 2014a. Annual Review of the Human Rights Situation of Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex People in Europe. Brussels: Corelio Printing. Online. Available HTTP: <https://dl.dropboxusercontent.com/u/15245131/Annual%20Review%202014%20web%20version.pdf > (accessed 7 August 2014). . 2014b. “ILGA-Europe Rainbow Map 2014.” Online. Available HTTP: <http://www.ilgaeurope.org/home/publications/rainbow_europe > (accessed 7 August 2014). . 2014c. “ILGA-Europe Rainbow Map (Index) 2014.” Online. Available HTTP: <http://www.ilga-europe.org/home/publications/rainbow_europe > (accessed 7 August 2014). Kambas, Michele. (1998) “Cyprus Should Lift Gay Ban, European Official Says.” Reuters, 14 May. Online. Available HTTP: <http://www.glapn.org/sodomylaws/world/cyprus/cynews01.htm> (accessed 15 February 2010). Kamenou, Nayia. 2012. “‘Cyprus is the Country of Heroes, Not of Homosexuals’: Sexuality, Gender and Nationhood in Cyprus.” PhD Dissertation, King’s College London. Karayanni, Stavros S. 2004. Dancing Fear and Desire: Race, Sexuality, and Imperial Politics in Middle Eastern Dance. Ontario: Wilfrid Laurier University Press. . 2006. “Moving Identity: Dance in the Negotiation of Sexuality and Ethnicity in Cyprus.” Postcolonial Studies vol. 9, no. 3: 251-66. Levy, Sydney and Scott Long. 1998. “Repressive ‘Reform’ in Cyprus: Will They Get Away with It?” The International Gay and Lesbian Human Rights Commission, 26 May. Online. Available HTTP: <http://www.sodomylaws.org/> (accessed 15 February 2010). Manalansan IV, Martin F. 1995. “In the Shadows of Stonewall: Examining Gay Transnational Politics and the Diasporic Dilemma.” GLQ: A Journal of Lesbian and Gay Studies vol. 2, no. 4: 425-38. McCaskell, Tim and Vanessa Russell. 2000. “Anti-Homophobia Initiatives at the Former Toronto Board of Education.” In Weaving Connections: Educating for Peace, Social and Environmental Justice, edited by Tara Goldstein and David Selby, 27-56 Toronto: Sumach. Molyva, Demetra. 1998. “Markides v. Archbishop on Homosexuality Decriminalization.” The Cyprus Weekly, 10-16 April, 8. Morin, Stephen F. and Ellen M. Garfinkle. 1978. “Male Homophobia.” Journal of Social Issues vol. 34, no. 1: 29-47. Mosse, George L. 1985. Nationalism and Sexuality: Respectability and Abnormal Sexuality in Modern Europe. New York: H. Fertig. 15 Mowbray, Alastair. 2005. “The Creativity of the European Court of Human Rights.” Human Rights Law Review vol. 5, no. 1: 57-79. Parker, Andrew et al., eds. 1992. Nationalisms and Sexualities. New York: Routledge. Povinelli, Elizabeth A. and George Chauncey. 1999. “Thinking Sexuality Transnationally: An Introduction.” GLQ: A Journal of Lesbian and Gay Studies vol. 5, no. 4: 439-50. Pryke, Sam. 1998. “Nationalism and Sexuality, What are the Issues?” Nations and Nationalism vol. 4, no. 4: 529-46. Psillides, Constantinos .2014. “Cyprus to Have its First Gay Pride Parade.” Cyprus Mail, 5 February. Online. Available HTTP: <http://cyprus-mail.com/2014/02/05/cyprus-to-have-its-first-gay-pride-parade/> (accessed August 7, 2014). Raja, Sheela and Joseph P. Stokes. 1998. “Assessing Attitudes toward Lesbians and Gay Men: The Modern Homophobia Scale.” International Journal of Sexuality and Gender Studies vol. 3, no. 2: 113-34. Rudolf, Beate. 2003. “European Court of Human Rights: Legal Status of Postoperative Transsexuals.” International Journal of Constitutional Law vol. 1, no. 4: 716-40. Said, Edward W. 2001. “The Clash of Ignorance.” The Nation, 22 October. Online. Available HTTP: <http://www.thenation.com/article/clash-ignorance> (accessed 17 November 2014). Sedgwick, Kosofky Eve. 1993. Tendencies. Durham, NC: Duke University Press, 1993. . 1991. “How to Bring Your Kids up Gay.” Social Text 29: 18-27. SigmaLive. 2014. «Πενήντα Άτομα στην Εκδήλωση Ενάντια στους ΛΟΑΤ.» SigmaLive, 31 Μαΐου. Προσβάσιμο στο σύνδεσμο: <http://www.sigmalive.com/news/local/131405> Smith, Helena. 2010. “Cyprus Divided over Gay Rights.” The Guardian, 16 October. Online. Available HTTP: <http://www.sodomylaws.org/> (accessed February 15, 2010). The Parliamentary Assembly of the Council of Europe. 1981. “Recommendation 924 on Discrimination Against Homosexuals.” Strasbourg: 1 October. Weeks, Jeffrey. 1989. Sex, Politics, and Society: The Regulation of Sexuality since 1800. London: Longman. Weinberg, George H. 1972. Society and the Healthy Homosexual. New York: St. Martin’s Press. Wickberg, Daniel. 2000. “Homophobia: On the Cultural History of an Idea.” Critical Inquiry vol. 27, no. 1: 4257. World Values Survey Wave 5 2005-2009 & World Values Survey Wave 6 2010-2014. Online. Available 16 HTTP: < http://www.worldvaluessurvey.org/wvs.jsp > Yuval-Davis, Nira and Floya Anthias, eds. 1989. Woman-Nation-State. London: Macmillan. Βασιλείου, Βάσος. 1997. «Βουλευτές: Ευρωπαίοι κατ’ανάγκη.» Ο Φιλελεύθερος, 12 April, 32. Γαβριηλίδης, Κώστας. 2014. «Accept-ΛΟΑΤ Κύπρου.» Συνέντευξη από Νάγια Καμένου. Τηλεφωνική Συνέντευξη. 7 Αυγούστου. Δημητρίου, Μάριος. 2014. «Όλα τα Κόμματα στην ‘Πορεία Περηφάνιας’.» Η Σημερινή, 3 Ιούνιο. Προσβάσιμο στο σύνδεσμο: < http://www.sigmalive.com/simerini/news/131836> Ευρωβαρόμετρο. 2012. Οι Διακρίσεις στην ΕΕ το 2012: Ευρωβαρόμετρο 77.4 Αποτελέσματα για Κύπρο. Προσβάσιμο στο σύνδεσμο: <http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_393_fact_cy_el.pdf> Η Καθημερινή. 2014α. «Πάνω από 4.000 Κόσμου στη Γιορτή Διαφορετικότητας: Η Πρώτη Πορεία Περηφάνιας Αγκαλιάστηκε από τον Κόσμο της Κύπρου.» Η Καθημερινή, 31 Μαΐου. Προσβάσιμο στο σύνδεσμο: <http://www.kathimerini.com.cy/index.php?pageaction=kat&modid=1&artid=173269&show=Y> . 2014β. «ΠΑΧΟΚ: Κολάσιμη Αμαρτία η Ομοφυλοφιλία: Πορεία Αγανάκτηση ΠΑΧΟΚ για το ‘Πάντολμο Συμβάν’.» Η Καθημερινή, 31 Μαΐου. Προσβάσιμο στο σύνδεσμο: <http://www.kathimerini.com.cy/index.php?pageaction=kat&modid=1&artid=173293> Καψού, Μαργαρίτα και Σύλβη Μάντη. 2012. «Έκθεση Αναφορικά με την Εφαρμογή από την Κυπριακή Δημοκρατία της Σύστασης CM/Rec(2010)5 της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης για Μέτρα Αντιμετώπισης Διακρίσεων βάσει Σεξουαλικού Προσανατολισμού και Ταυτότητας του Κοινωνικού Φύλου.» Λευκωσία: Κυπριακός Σύνδεσμος Οικογενειακού Προγραμματισμού και ΑcceptΛΟΑΤ Κύπρου. Μάχη. 1997. «Ανεκτέλεστη κινδυνεύει να μείνει η απόφαση για την Τιτίνα Λοϊζίδου.» Μάχη, 5 Νοεμβρίου, 16. Ο Φιλελεύθερος. 2014 α. «Επεισόδια μεταξύ Αστυνομίας και Μελών της Αντιδιαδήλωσης.» Ο Φιλελεύθερος, 31 Μαΐου. Προσβάσιμο στο σύνδεσμο: <http://www.philenews.com/el-gr/koinoniaeidiseis/160/202291/epeisodia-metaxy-astynomias-kai-melon-tis-antidiadilosis> . 2014 β. «Ψήφισμα Διαμαρτυρίας Μητροπολίτη Ησαϊα για τους ACCEPT ΛΟΑΤ.» Ο Φιλελεύθερος, 31 Μαΐου. Προσβάσιμο στο σύνδεσμο: <http://www.philenews.com/el-gr/koinoniaeidiseis/160/202283/psifisma-diamartyrias-mitropoliti-isaia-gia-tous-accept-loat> Πολίτης 2010. «Το Ανώτατο απέρριψε προσφυγή ζευγαριού ομοφυλοφίλων.» Πολίτης, 24 Ιουλίου, 51. Πρόεδρος του Συνοδικού Γραφείου Ανθρωπιστικών Θεμάτων της Εκκλησίας της Κύπρου, Μητροπολίτης 17 Ταμασού και Ορεινής Ησαΐας. 2014. Συνάντηση με Μέλη της Accept-ΛΟΑΤ Κύπρου και την Επίτροπο Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, κ. Ελίζα Σαββίδου. Λευκωσία, Γραφεία της Επιτρόπου Διοικήσεως, 11 Ιουνίου. ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Επίσημη ιστοσελίδα: http://www.acceptcy.org/ Επίσημη ιστοσελίδα:http://www.inep.org.cy/index.php/gr/ 3 Αν και μη-εγγεγραμμένη οργάνωση, το Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλοφίλων Κύπρου (ΑΚΟΚ) εξακολουθεί να υφίσταται. Το ΑΚΟΚ και η Accept-ΛΟΑΤ Κύπρου συνεργάζονται στενά για την επίτευξη της ισότητας και ισονομίας των ΛΟΑΤ ατόμων. 4 Σε συνεργασία με τη Δρ. Νάγια Καμένου, εκπαιδευτική συνεργάτιδα του Τμήματος Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου και ερευνητική συνεργάτιδα του Centre for Hellenic Studies του King’s College London. 5 Για σύνοψη των αποτελεσμάτων της έρευνας, ακολουθήστε το σύνδεσμο: http://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CB4QFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.ilgaeurope.org%2Fcontent%2Fdownload%2F7092%2F43756%2Ffile%2Fhomosexuals%2520english.ppt&ei=FdTbUvSM8eW0QXovIGABg&usg=AFQjCNHQujadeX0v_4bRSpx1hpABLONekg&bvm=bv.72197243,d.d2k 6 Προσβάσιμο στο σύνδεσμο: http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_393_fact_cy_el.pdf 7 Προσβάσιμη στο σύνδεσμο: http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-57834 8 Προσβάσιμες στο σύνδεσμο: http://www.worldvaluessurvey.org/wvs.jsp. Ανάλυση δεδομένων από τη συγγραφέα της έκθεσης με τη χρήση του «World Values Survey Data analysis tool», που είναι προσβάσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.worldvaluessurvey.org/WVSOnline.jsp 9 Προσβάσιμη στο σύνδεσμο: http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-58007. Το ΕΔΑΔ αποφάνθηκε πως υπεύθυνη για την άρνηση πρόσβασης και ελέγχου της περιουσίας της κυρίας Λοϊζίδου είναι η Τουρκία και όχι η «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρεια Κύπρου» («ΤΔΒΚ»), όπως υποστήριξε η Τουρκία. Η Τουρκία κλήθηκε να αποζημιώσει την κυρία Λοϊζίδου. Η απόφαση και το σκεπτικό του Δικαστηρίου είχαν τεράστια σημασία όσον αφορά τα εθνικά θέματα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ουσιαστικά, η θέση της Τουρκίας πως δεν έχει ανάμειξη στις δραστηριότητες της «ΤΔΒΚ» απορρίφθηκε επισήμως από ένα Ευρωπαϊκό θεσμικό όργανο. Για να μην διακινδυνεύσουν αυτή τη σημαντική νίκη, οι πολιτικοί ιθύνοντες αναγκάστηκαν να υποκύψουν στις Ευρωπαϊκές πιέσεις σχετικά με την υπόδεση Μοδινού. 10 Σχετικά, δείτε: Huntington 1993 και Said 2001. 11 Σχετικά, δείτε: http://www.ilgaeurope.org/home/guide_europe/country_by_country/cyprus/solidarity_and_networking_conference_3_6_december_2010 12 Σχετικά, δείτε: http://www.acceptcy.org/en/node/1428 13 Για σύνοψη των αποτελεσμάτων της έρευνας, ακολουθήστε το σύνδεσμο: http://fra.europa.eu/sites/default/files/eu-lgbt-surveyresults-at-a-glance_en.pdf 14 Ανάλυση δεδομένων από τη συγγραφέα της έκθεσης με τη χρήση του «EU LGBT survey data explorer», που είναι προσβάσιμος στην ιστοσελίδα: http://fra.europa.eu/DVS/DVT/lgbt.php 1 2 Προσβάσιμη στο σύνδεσμο: http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-57473 171. Όποιος- (α) παρά φύση ασελγεί σε άλλο ή (β) επιτρέπει σε άντρα να ασελγήσει παρά φύση πάνω του, Είναι ένοχος κακουργήματος και υπόκειται σε φυλάκιση πέντε χρόνων. 172. Όποιος, με βία διενεργεί κάθε ένα από τα οριζόμενα ποινικά αδικήματα στο άρθρο 171, είναι ένοχος κακουργήματος και υπόκειται σε φυλάκιση δεκατεσσάρων χρόνων. 173. Όποιος, αποπειράται κάθε ένα από τα οριζόμενα ποινικά αδικήματα στο άρθρο 171, είναι ένοχος κακουργήματος και υπόκειται σε φυλάκιση τριών χρόνων, αν όμως η απόπειρα συνοδευόταν με βία, σε φυλάκιση επτά χρόνων. 17 Τροποποιημένος νόμος 1998: 171. (1) Η παρά φύση ασέλγεια μεταξύ αρρένων που τελείται δημόσια ή εφόσον ένα από τα πρόσωπα είναι ηλικίας κάτω των δεκαοκτώ ετών, θεωρείται κακούργημα και τιμωρείται με φυλάκιση πέντε ετών. 173. (3) Για τους σκοπούς του παρόντος άρθρου ο όρος «δημόσια» σημαίνει μεταξύ ή στην παρουσία περισσότερων των δύο προσώπων ή σε χώρο όπου το κοινό εκάστοτε έχει δικαίωμα ή άδεια εισόδου με ή χωρίς όρους. 15 16 18 Πρώην πρώτο σώμα για ατομικές καταγγελίες. Από την 1η Νοεμβρίου 1998, αντικαταστήθηκε από το ΕΔΑΔ. Προσβάσιμη στο σύνδεσμο: http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-59354 20 Προσβάσιμη στο σύνδεσμο: http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-103904. Δείτε παράγραφο 64. 21 Προσβάσιμο στο σύνδεσμο: http://www.coe.int/t/dghl/standardsetting/hrpolicy/Publications/LGBT_en.pdf 22 Προσβάσιμο στο σύνδεσμο: http://www.coe.int/t/dg4/lgbt/documents/reccm2010_5_EN.asp 23 Προσβάσιμη στο σύνδεσμο: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32000L0078&from=EN 24 Προσβάσιμη στο σύνδεσμο: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32004L0038&from=EL 25 Προσβάσιμο στο σύνδεσμο: http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P7-TA-20090090+0+DOC+XML+V0//EL 26 Προσβάσιμο στο σύνδεσμο: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:12012E/TXT&from=EN. Άρθρο 19.1: Με την επιφύλαξη των άλλων διατάξεων των Συνθηκών και εντός των ορίων των αρμοδιοτήτων που παρέχουν στην Ένωση, το Συμβούλιο, αποφασίζοντας ομόφωνα, σύμφωνα με ειδική νομοθετική διαδικασία, και μετά την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, μπορεί να αναλάβει δράση για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού. 27 Προσβάσιμος στο σύνδεσμο: http://www.europarl.europa.eu/charter/pdf/text_el.pdf. Άρθρο 21.1: Απαγορεύεται κάθε διάκριση ιδίως λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, εθνοτικής καταγωγής ή κοινωνικής προέλευσης, γενετικών χαρακτηριστικών, γλώσσας, θρησκείας ή πεποιθήσεων, πολιτικών φρονημάτων ή κάθε άλλης γνώμης, ιδιότητας μέλους εθνικής μειονότητας, περιουσίας, γέννησης, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού. 28 Προσβάσιμο στο σύνδεσμο: http://www.ilga-europe.org/home/publications/reports_and_other_materials/rainbow_europe 29 Δείτε μέρη Ι.Α και Ι.Β του Παραρτήματος στη Σύσταση. 18 19 19