Toekomstige leraar lost ICT verwachtingen nog niet in

Toekomstige leraar lost ICT verwachtingen nog niet in Een interview met Jo Tondeur Wat doen lerarenopleiders om hun studenten met een gezond computergevoel de klas in te sturen? Wat gaat goed en waar lopen ze tegenaan? Jo Tondeur (Onderzoeksgroep Innovaties, Universiteit Gent) zoekt naar antwoorden. Zijn onderzoek is nog niet afgerond, maar uit gesprekken met ICT-coördinatoren, lectoren en studenten in drie Vlaamse hogescholen blijkt dat ICT integreren ook in de lerarenopleiding een fameuze uitdaging is. Jo Tondeur: “Een lector heeft Facebook ingevoerd als communicatieplatform. Elke student heeft een professioneel profiel naast zijn persoonlijk profiel.” Jo Tondeur: ‘Technologie, leerinhouden en didactiek moeten elkaar in evenwicht houden.’ Wat kun je op dit moment zeggen over de toekomstige leraar en ICT? Jo Tondeur: “Toekomstige leraren gebruiken vaak ICT in hun vrije tijd. In het onderwijs gebruiken ze bijvoorbeeld een elektronisch leerplatform, maar velen voelen zich nog niet bekwaam om ICT ook in te zetten in de les. In die zin beantwoorden beginnende leraren vaak niet aan de verwachtingen van sommige directies die ik interviewde. Een aantal directeurs gaat ervan uit dat nieuwe leraren qua ICT een impuls zullen geven in hun school, maar dat gebeurt weinig. De aspirant-leraren met wie ik sprak, geven aan dat ze in hun onderwijsloopbaan zelden het goede voorbeeld hebben gekregen.” Je hebt een model van ICT-gebruik getoetst aan wat de drie hogescholen doen, het zogenaamde TPACK-model. Wat is dat? Jo Tondeur: “Het is een model waarin technologie, leerinhouden en didactiek elkaar in evenwicht houden, in een specifieke context. Leraren integreren ICT pas wanneer ze begrijpen hoe deze drie kennisdomeinen met elkaar samenhangen en op elkaar inwerken. Als je in een opleiding aparte ICT-lessen organiseert met als enige doel dat studenten beter met Word, PowerPoint of een internetbrowser kunnen omgaan, dan leren ze niet hoe ze ICT kunnen inzetten als leermiddel en er is ook geen link met hun andere vakken.” Hoe kunnen lerarenopleiders hun studenten materiaal helpen ontwikkelen waarin ICT volledig ingebed is? Jo Tondeur: “Om te beginnen door een brede visie te ontwikkelen over de rol van ICT in de opleiding. Eigenlijk zouden de lerarenopleidingen een systeem zoals PICTOS goed kunnen gebruiken. Daarmee kunnen ze een ICT-beleid uitstippelen. Tijdens mijn onderzoek moesten lerarenopleiders tijd vrijmaken om over ICT na te denken. Dat vonden ze zelf erg waardevol. Het bewijst dat je reflectie een vaste plek moet geven: met de collega’s praten over drempels, deskundigheden, zinvol gebruik van ICT. Een volgende stap is om studenten en lectoren te ondersteunen in het (her)ontwerpen van hun lessen in het teken van TPACK. Daarnaast moeten aspirant-leraren ervaring kunnen opdoen. Dat kan door ze bijvoorbeeld tijdens oefenmomenten of stages deze TPACK-lessen te laten uitproberen.” Als reflecteren zo belangrijk is, waarom gebeurt het dan zo weinig? Jo Tondeur: “Lectoren beamen dat er in hun opleiding weinig wordt gepraat over de rol van ICT. Maar ze zeggen ook dat hun curriculum eivol zit en de druk van de opleiding hoog is. ICT is voor hen niet belangrijker dan zorg, milieu of andere thema’s die ze moeten behandelen. Maar het is wel een leermiddel dat overal kan dienen.” Drie struikelblokken voor ICT in de klas In welke mate een (hoge)school ICT integreert, kun je in beeld brengen met het TPACK-model. Dat werd ontwikkeld door Petra Fisser en Joke Voogt ( Universiteit Twente). Elke cirkel staat voor een aspect dat je nodig hebt om ICT in onderwijs te integreren: technologie, leerinhouden en didactiek. De ideale plek voor een (hoge)school is het vlak waar de drie cirkels elkaar overlappen (PCK in de grafiek). Dergelijke scholen integreren ICT volledig. Jo Tondeur: “De hogescholen uit het onderzoek hebben alle drie een uitgesproken visie: ze willen afstappen van ICT als afzonderlijk vak en het geïntegreerd gebruiken. Maar als je ze op het model plaatst, dan merk je dat ze het alle drie op hun manier aanpakken.” 1. De didactiek blijft achter Jo Tondeur: “In hogeschool A geeft de ICTcoördinator ICT-lessen in de andere vakdomeinen van de lerarenopleiding. Hoe ze met de computer een verhaal moeten maken in het vak Nederlands bijvoorbeeld. Dat klinkt niet slecht, maar die studenten leren niet hoe ze dat moeten toepassen in hun eigen klas. Ze lezen er hun verhaal voor, maar weten niet hoe ze hun leerlingen hetzelfde kunnen aanleren. “Nascholing is vaak een single shot” In het lager en secundair onderwijs zien we ook weinig ICT-integratie. Aan de technologie zal het nochtans niet liggen. Tussen 1998 en 2003 kregen Vlaamse scholen hopen computers. Maar toen bleek de didactiek achter te lopen. Jo Tondeur: “Leraren hebben sindsdien wel kansen gekregen om zich na te scholen, via het REN bijvoorbeeld. Maar zo’n nascholing is vaak een single shot. Opnieuw: dat werkt enkel als scholen een ICT-beleid voeren, waar de leraren achter staan.” Technologie en inhouden zitten hier goed, maar de didactiek blijft soms achter (TCK in de grafiek).” 2. ICT wordt weggeïntegreerd Jo Tondeur: “In hogeschool B is ICT gedeeltelijk weggeïntegreerd. Bedoeling was het in alle vakken aan bod te laten komen, maar niet elke lector bleek daar klaar voor. De verschillen tussen lectoren zijn groot, zowel qua deskundigheid, qua opvattingen en qua percepties. Dat zie je in de drie hogescholen.” 3. ICT staat los van de vakken Jo Tondeur: “Hogeschool C heeft een nieuwe module ingevoerd in het eerste jaar. De studenten krijgen les over het educatieve gebruik van ICT: de eindtermen, mogelijke toepassingen enz. Maar die lessen worden niet gelinkt aan de leerinhouden van de verschillende vakken. Hier heb je dus een transferprobleem (TPK in de grafiek). Toch lijkt deze module, volgens de studenten met wie ik sprak, van belang te zijn: op die manier zijn ze van bij aanvang van hun studie op de hoogte van de ICT-mogelijkheden voor leren en instructie.” TPACK-model van Petra Fisser en Joke Voogt (Universiteit van Twente ) op basis van Koehler & Mishra, 2009. Moeten we pessimistisch zijn over ICT in de lerarenopleiding? Jo Tondeur: “Zeker niet. Ik zie dat de visie aanwezig is om ICT op een geïntegreerde manier aan bod te laten komen doorheen de opleiding. Ik merk wel dat men nog zoekt naar de strategieën om deze visie te implementeren. Daarnaast zie ik mooie initiatieven bij een aantal voortrekkers. Zo heeft een lector Facebook ingevoerd als communicatieplatform. Elke student heeft een professioneel profiel naast zijn persoonlijke profiel. Elders bundelt een ICT-coördinator alle handige tips voor ICT-gebruik op een aparte website. Dat is geen droge opsomming van url’s, maar het zijn onder meer concrete voorbeelden om met een digitaal bord te werken in de klas. Nog een voorbeeld is zorg voor achterblijvers: studenten die weinig kaas hebben gegeten van ICT, kunnen daarvoor lessen volgen in avondonderwijs. Een hogeschool heeft met het oog hierop een tool ontwikkeld om de ICT-vaardigheden van haar studenten te toetsen bij de start.” Hoe gaat je onderzoek verder? Jo Tondeur: “Samen met de universiteit van Twente plannen we een interventie met teacher design teams. Lectoren en studentleraren krijgen ondersteuning om hun lessen, hun curriculum te hertekenen in functie van het TPACK-model. Daarnaast verzamelen we, in het teken van een Ren -project, praktijkvoorbeelden in de lerarenopleiding. Deze illustraties van TPACK dienen als inspiratiebron bij een nascholingstraject van het REN. Ontwikkeling en validering van een model voor ICT-integratie in de lerarenopleiding Universiteit Gent Zelf een ICT-beleid uitstippelen?Check www.ictbeleidstool.beMeer over het TPACK-model:sites.tpacknl.nl/tpacknl/home --------------------------------------------------Tekst: Jan T’SasFoto’s: Ivan Merville