Building Tabernae - how commercial investment changed the cities of Roman Italy

TMA jaargang 25, nr. 50 Introductie ‘Building tabernae’: How commercial investment changed the cities of Roman Italy (200 BCE - 300 CE) Postdoc onderzoek (NWO), Miko Flohr Op grond van de kwaliteit van hun archeologische materiaal zijn Ostia en Pompeii de kernsites binnen het project. Ostia geeft een extreem beeld, niet alleen door het hoge percentage van gebouwen waar tabernae een link deel van het vloeroppervlak op de begane grond opeisen, maar ook door het grote aantal gebouwen die louter bestaan uit een lange rij tabernae. In Pompeii zijn echter, op een kleinere schaal, reeds vergelijkbare investeringspatronen waarneembaar en zie je hoe al vanaf de tweede eeuw voor Christus geïnvesteerd wordt in zelfstandige commerciële tabernae-complexen. Dit type investering lijkt, op het eerste gezicht, in de Augusteïsche tijd en in de vroege Keizertijd steeds belangrijker te worden. Het project zal voor Pompeii en Ostia via een gedetailleerde analyse van het archeologische materiaal een diachroon beeld schetsen van de ontwikkeling van hun commerciële landschappen. Vanuit deze twee case studies zal vervolgens een analyse worden gemaakt van ontwikkelingen in enerzijds de stad Rome en anderzijds in steden elders in Italië waar het archeologische materiaal minder expliciet is dan in Ostia en Pompeii. Doel hiervan is om beter te begrijpen hoe het beeld dat je in deze twee steden ziet, en dat ons denken over Romeinse steden domineert, zich verhoudt tot wat elders in Romeins Italië gebeurde. Deze vier analyses samen vormen een opmaat voor een bredere discussie over de economische geschiedenis van steden in Romeins Italië en over de sociale consequenties van primair economisch gemotiveerde beslissingen. Een belangrijk probleem in debatten over steden in de Romeinse wereld is dat het ontzettend lastig is een helder beeld te krijgen van de economische geschiedenis van die steden. Dit heeft deels te maken met de fragmentarische staat van het bronnenmateriaal en de gebrekkige toegankelijkheid ervan, maar dat is niet het hele verhaal: ook de aard van het debat speelt een rol. Problematisch is dat er van oudsher een sterke focus ligt op de aard van ‘de antieke stad’. Deze draagt ertoe bij dat de rol van historische ontwikkelingen vaak onderbelicht blijft. Daarnaast ligt in het onderzoek naar de economie van steden vaak een sterke, meestal kwantitatieve, nadruk op import en export. Veel literatuur richt zich op wat steden al dan niet geproduceerd zouden hebben in plaats van op hoe economische processen lokaal vormgegeven werden. Hierdoor is er van oudsher weinig aandacht voor de wijze waarop economische prioriteiten een rol speelden in de ontwikkeling van stedelijke ruimte en blijft de relatie tussen economische geschiedenis en stadsgeschiedenis vaak onderbelicht. Doel van ‘Building tabernae’ is om via een analyse van archeologische resten van tabernae een perspectief toe te voegen dat deze lacune mede kan helpen invullen. Tabernae zijn multifunctionele commerciële ruimtes, herkenbaar aan hun brede opening naar de straat. Ze domineren het stadsbeeld in veel Romeinse steden en zijn immer onderdeel van een groter bouwkundig geheel, zoals woonhuizen of publieke gebouwen. Het project vertrekt vanuit het idee dat er in Romeins Italië een verschuiving lijkt te zijn van kleinschalige investeringsprojecten, waarin tabernae een bijproduct zijn, naar grootschaliger investeringsprojecten, waarbij de constructie van tabernae een primair doel is. Daarnaast lijken commerciële prioriteiten een steeds belangrijker rol te gaan spelen in bouwprojecten die geen primair commercieel doel dienden. Hierdoor raakte het stedelijke landschap in sterke mate vercommercialiseerd. Miko Flohr onderzoekt steden in de Romeinse wereld. Na zijn promotie in Nijmegen (2010) was hij postdoc in Oxford (2010-2013). In 2013 verscheen van zijn hand he World of the Fullo. Work, Society and Economy in Roman Italy (OUP), waarin vollers (textielbewerkers) en hun werkplaatsen vertrekpunt zijn voor een discussie over de sociaaleconomische geschiedenis van steden in Romeins Italië. Contact: m.lohr@hum.leidenuniv.nl / www.mikolohr.nl / @drlohr Figuur 1. Tabernae langs de westelijke decumanus in Ostia. 84