PROCEEDINGS BOOK 12-13 December 2020 Subic Bay Freeport Zone, PHILIPPINES College of Subic Montessori -Subic Bay

PROCEEDINGS BOOK 4th ASIA PACIFIC International Modern Sciences Congress ISBN:978-625-7687-42-3 12- 13 December 2020 Subic Bay Freeport Zone, PHILIPPINES College of Subic Montessori - Subic Bay Editors DR. FROILAN D. MOBO SAMIRA KHADHRAOUI ONTUNC All rights of this book belongs to IKSAD. Without permission can’t be duplicate or copied. Authors of chapters are responsible both ethically and juridically. Issued: 25.12.2020 ISBN:978-625-7687-42-3 4th ASIA PACIFIC International Modern Sciences Congress CONFERENCE ID TITLE 4th ASIA PACIFIC International Modern Sciences Congress DATE PLACE 12- 13 December 2020 Subic Bay Freeport Zone, PHILIPPINES ORGANIZING ORGANIZATION College of Subic Montessori - Subic Bay Total Number of Papers from Turkey 72 Total Number of International Papers Philippines, Turkey, Northers Cyprus, KSA, Nigeria, Malaysia, Azerbaijan, Republic of Benin, Pakistan, India, Lithuania, Libya, Romania, Iraq, Italy, UK, Algeria, Russia, Ukraine, Japan, Sweden, Republic of Moldova, Iran, Afghanistan, Syria, Cameroon, Bulgaria, Hungary 85 NUMBER OF ACCEPTED PAPERS 157 NUMBER OF REJECTED PAPERS 74 EVALUATION PROCESS All applications have undergone a double-blind peer review process PRESENTATION Oral presentation ORGANIZATION BOARD DR. FROILAN D. MOBO - Philippine Merchant Marine Academy DR. İLKGÜL KAYA ZEMBILCI DR. DEVRAJ SINGH CHOUHAN DR. MINJI YANG DR. E. İLHAN ŞAHIN RAKESH JOSHI ANA LIZA R. GARCIA DR. ABDUL RAHMAT SAMIRA KHADHRAOUI ONTUNÇ WOOJIN YANG DR. VIRENDRA SINGH CHOUDHARY ELVAN CAFEROV GENERAL COORDINATOR SAMIRA KHADHRAOUI ONTUNC CONFERENCE LANGUAGES Turkish, English 12.12.2020 | SESSION-1 | HALL-3 Meeting ID: 864 2952 3655| Passcode: 389670 Manila Local Time: 14:00 – 16:00 / Ankara Local Time: 09:00 – 11:00 Authors MODERATOR: Prof. Dr. Semra Erpolat Taşabat Presentation title Affiliation Assoc. Prof. Veli BATDI Gaziantep University, Turkey USING GAMES IN MATHEMATICS CURRICULUM IN TURKEY Assoc. Prof. Veli BATDI Gaziantep University, Turkey ANALYSIS OF GAME APPLICATIONS IN PRIMARY EDUCATION SECOND-STAGE MATHEMATICS COURSE THROUGH MIXED-META Öğr. Gör Kifayet ÖZKUL Dr. Öğr. Üyesi Süreyya OSKAY Ece ÖZKUL Hale Guloglu Ipek Sonmez Dr. Öğr. Üyesi Süreyya OSKAY Öğr. Gör Kifayet ÖZKUL Yasar Buyukcetin Arş. Gör. Gülçin GÜNDÜZ Abdurrahman KARAMAN Şekip Şadiye YAŞAR İstanbul University-Cerrahpaşa, Turkey Ceramic and Tile Artist, İstanbul RUBAKAD, Turkey DİVRİĞİ ULU MOSQUE AND DARÜŞİFASI TAÇ DOORS; DARUSŞİFA DOOR İstanbul Universty-Cerrahpaşa, Turkey A JOURNEY TO OUR TRACES WITH NON-GOVERNMENTAL ORGANIZATIONS AND UNIVERSITY COLLABORATION Toros University, Turkey PHILIPPE STARCK EXAMPLES IN THE SEARCH FOR CONTEMPORARY FURNITURE DESIGN FORM Uşak University, Turkey Gümüşhane University, Turkey BENDING MOMENT RESISTANCE OF T-TYPE FURNITURE JOINTS CONNECTED WITH DIFFERENT RTA FASTENERS (CLAMEX P14 AND TENSO P14) IN CABINET CONSTRUCTION Mimar Sinan Fine Arts University, Turkey THE EFFICIENCY OF THE WORLD COUNTRIES FIGHT AGAINST COVID 19 PANDEMIC: DATA ENVELOPMENT ANALYSIS APPROACH Lect. Dr. Bengütay Hayırsever Lect. Uğur Aydın Erciyes University, Turkey KINIK POTTERY AND A POTTERY MASTER : SALİM YAŞAR FELIX NICOLAU Lund University, Sweden Avant-gardes and cyborgs’ performativity. The case of German Dadaism Toros University, Mersin, Turkey TRAVELLERS THAT VISITED SİLİFKE Prof. Dr. Semra Erpolat Taşabat Meltem Akyürek (All speakers required to be connected to the session 10 min before the session starts) Moderator is responsible for ensuring the smooth running of the presentation, managing the group discussion and dynamics. 4. ASIA PACIFIC INTERNATIONAL CONGRESS ON CONTEMPORARY STUDIES DİVRİĞİ ULU CAMİ VE DARÜŞŞİFASI TAÇ KAPILARINDAN; DARÜŞŞİFA KAPISI Öğr. Gör. Kifayet ÖZKUL ORCID No: https://orcid.org/0000-0001-5778-9557 Dr. Öğr. Üyesi Süreyya OSKAY ORCID No: https://orcid.org/0000-0002-6986-189 İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, İstanbul, Türkiye Ece ÖZKUL Seramik ve Çini Sanatçısı, İstanbul, Türkiye Özet Türkler Anadolu’ya geldikten ve yerleştikten sonra mimari ve sanatsal alanda döneme imzasını atan mimari eserler yapmışlardır. Bu mimari eserleri yaptıran baniler (kurucular), yapan mimarlar, sanatkârlar ve ustalar; bilgilerini, zevklerini, inceliklerini, maharetlerini ve ustalıklarını eserlere aktarmışlardır. Anadolu Selçuklu zamanında başta başkent Konya olmak üzere, Sivas, Kayseri, Ankara, Tokat, Amasya, Erzurum, Afyonkarahisar, Ankara, Alanya’ da oldukça önemli mimari yapılar inşa edilmiştir. Bu yapıların sade mimarisine rağmen; büyük, gösterişli ve dönemin en güzel taş işçiliğinin uygulandığı bezemelerle süslenmiş, muhteşem taç kapıları bulunmaktadır. Her bir yapının kendine ait planı, mimari ve süsleme özelliği vardır, kiminde sade taş işleme mevcut iken kiminde kullanılmış olan çini bezemeler de yapılara derinlik ve güzellik katmıştır. Bu mimari yapılardan Sivas şehrinde Divriği ilçesinde bulunan, karı-koca tarafından yaptırılmış, hem cami hem de darüşşifası ile UNESCO Dünya Miras Listesi'nde yer almış Sivas Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası, sade mimarisi ve gösterişli dört taç kapısıyla zamana meydan okumaktadır. Nadide taş işlemeciliğinde hem yüzeysel, hem iki boyutlu, hem de üç boyutlu olarak işlenmiş bitkisel, geometrik, yazı ve figüratif bezemeleri ile son noktayı koymuştur. Mimarisi ile sanatsal abidevi bir eser olan Sivas Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası, Darüşşifa Taç Kapısı ve üzerinde bulunan bezemeleri incelenecektir. Anahtar Kelimeler: Anadolu Selçuklu Sanatı, Mimari, Taç Kapı, Süsleme, Sanat DİVRİĞİ ULU MOSQUE AND DARÜŞŞİFASI TAÇ DOORS; DARÜŞŞİFASI DOOR Abstract After the Turks came to Anatolia and settled in, they made architectural works that made their mark in the architectural and artistic fields. The builders (founders), architects, craftsmen and masters who made these architectural works; They transferred their knowledge, tastes, subtleties, skills and mastery to their works. During the Anatolian Seljuk period, quite important architectural structures were built in Konya, Sivas, Kayseri, Ankara, Tokat, Amasya, Erzurum, Afyonkarahisar, Ankara, Alanya. Despite the simple architecture of these structures; There are magnificent crown gates, which are big, flamboyant, and decorated with ornaments where the most beautiful stonework of the period was applied. Each building has its own plan, architectural and ornamental features, while some of them have plain stone embroidery, 116 Subic Bay Freeport Zone, PHILIPPINES December 12-13, 2020 4. ASIA PACIFIC INTERNATIONAL CONGRESS ON CONTEMPORARY STUDIES the tiles used in others have added depth and beauty to the buildings. Among these architectural structures, Sivas Divriği Ulu Mosque and Hospital, which was built by the husband and wife in the Divriği district in Sivas city, which was included in the UNESCO World Heritage List with its mosque and hospital, defies time with its simple architecture and four glorious gates. He put the final point in the rare stonemasonry with herbal, geometric, writing and figurative decorations, which are processed both superficially, in two dimensions and in three dimensions. Sivas Divriği Ulu Mosque and Hospital, Darüşşifa Crown Gate and the decorations on it, which are an artistic monumental work with its architecture, will be examined. Keywords: Anatolian Seljuk Art, Architecture, Crown Gate, Decoration, Art Giriş Anadolu’nun fethinden hemen sonra Anadolu’ya göç eden Türkler, Anadolu topraklarını kendilerine vatan yapmışlardır. Bundan dolayıdır ki Türkmen komutanlar, aldıkları bölgelerde beyliklerini kurarak yeni bir yaşam, kültür ve sanat ortamı oluşturmak adına imar faaliyetlerinde bulunmuşlardır. Bu süreçte meydana gelen iç karışıklıklar ve savaşlar nedeniyle 13. yüzyılda imar faaliyetlerini tam anlamıyla uygulamışlardır. Sultan II Kılıçaslan zamanında, Konya başkent olmak üzere başlayan yapılaşma, Sultan I. Alâeddin Keykubad döneminde doruğa ulaşmıştır (Özkul, 2019). Türkler, yaşadıkları bütün diğer coğrafyalardaki sanatkârları adalet ve samimiyetle kurulmuş olan Devlet çatısında toplamışlardır. Bu sanatkârlar ve mimarlar, kendi yaşamış oldukları bölgelerdeki sanatsal ve kültürel üslupları, ortak bir noktada buluşturarak oldukça estetik bir anlayışla harmanlamışlar ve özgünlük yakalamışlardır. Mimari yapılarda bu ortak süsleme unsurlarını kullanmışlar, tecrübelerini ve yeteneklerini Anadolu’da imar edilen yapılarda, taş eserlerinde ve çini bezemelerinde ortaya koymuşlardır (Arık, 2007). İslam süsleme sanatında olan arabesk tarz, kufi ve nesih yazılar, geometrik motifler, Selçuklu sanatı süslemelerinin ana unsurunu oluşturmaktadır (Yetkin; 1965). 13. yüzyılın ortalarında oluşan Moğol istilasından dolayı politik yönden sarsılan Devlet, sanatsal yönden olumsuz etkilenmemiştir. Moğolların bu istilası ile birlikte Anadolu’ ya Türkistan, Horasan ve Azerbaycan’dan gelen Türkler, gelenek ve göreneklere, örf ve adetlere, sanata ve kültüre olumlu yönde etki etmişlerdir (Öney, 1976). Anadolu Selçuklu Döneminde sanat 12. yüzyıl sonları ile 13. yüzyılın ilk yarısında en parlak dönemini yaşamıştır. Bu dönem; II. Kılıç Arslan'ın sultan olduğu zaman ile Moğolların işgal ettiği zaman arasındaki yaklaşık yetmiş yıldır. Sanatsal ve kültürel faaliyetler, Moğol işgalinden sonra sınırlı da olsa sürdürülmüştür (Durukan, 1998). Sivas Hakkında MÖ 17. yüzyılda Hitit sınırlarında bulunan kentin güney kısmı Geç Hitit devletleri döneminde Tilgarimmu adıyla anılmıştır. MÖ 8. yüzyılda Kimmer ve İskit istilalarına uğramıştır. MÖ 6. yüzyıl başlarında Medlerin ve yine aynı yüzyılın ortalarında Perslerin egemenliğine girmiştir. MÖ 4. yüzyılın ikinci yarısından sonra Büyük İskender'in Makedonya Krallığı'na bağlanmıştır. Daha sonra bütün Kapadokya ile birlikte Roma İmparatorluğu'nun egemenliğine girmiştir. Bu dönemde kısa sürelerle Partların ve Sasanilerin eline geçmiştir. 12. yüzyılda Sebasteia Theması'na bağlanmıştır. 117 Subic Bay Freeport Zone, PHILIPPINES December 12-13, 2020 4. ASIA PACIFIC INTERNATIONAL CONGRESS ON CONTEMPORARY STUDIES Selçuklu Türkleri Malazgirt Meydan Muharebesi'nden önce 1059 yılına doğru bir ara kenti ele geçirmişlerdir. Ancak kesin olarak Türk egemenliğine girmesi 1071 yılında Malazgirt Zaferi'nden kısa bir süre sonra gerçekleşmiştir. Uzun bir süre Danişmentlilerin elinde kalmış sonra 1174 yılında II. Kılıç Arslan tarafından Selçuklu Devleti sınırları içine alınmıştır. Selçuklular Döneminde de oldukça önemli olan Sivas, bir bilim ve ticaret kenti olarak değerini korumuştur. Osmanlı Devrinde Eyalet-i Rum'un Eyalet-i Sivas kimliğiyle yönetsel bir merkezi olan şehir, Cumhuriyet Devrinde Sivas ismine dönüşmüştür. İç Anadolu Bölesinde bulunan Sivas ilimiz; Kızılırmak Havzası, Yeşilırmak, Fırat Havzası ile üç su, üç yol, üç farklı kültür, üç vadi arasındadır bulunmaktadır. Kuzeyden Kelkit vadisi, doğuda Kuruçay vadisi ve Yaman Dağı, güneyde Kulmaç Dağı, Hezanlı Dağı, batıda Karababa, Akdağlar ve İncebel Dağları gibi yükseklikler şehrin doğal sınırlarını çizmektedir. Sivas geniş toprakları nedeniyle geniş ve büyük bir kültüre de sahiptir. 3 Sivas şehri ilçelerinden biri olan Divriği, sanat ve kültürel bakımdan bünyesinde oldukça önemli bir esere, Divriği Ulu Cami ve Darüşşifasına ev sahipliği yapmaktadır; Cennet Kapısı, Batı Kapısı, Şah Kapısı ve Darüşşifa Kapısı ile zamana meydan okurcasına meraklılarını beklemektedir. Bu yapının Darüşşifa kapısı ve bezemelerini inceleyeceğiz. Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası Divriği Ulu Cami 1228-1243 tarihleri arasında Mengücekli Beyi Ahmed Şah tarafından, Darüşşifa kısmı da Erzincan Mengücekli Beyi Fahreddin Behram Şah’ın kızı ve Ahmed Şah’ın eşi Melike Turan Melek tarafından yaptırılmıştır. Mimarı Ahlatlı Muğis oğlu Hürrem Şah’tır. Bir kadın ile erkeğin yaptırdığı tek eser olan yapı, aynı zamanda bitişik nizamda yapılmış da tek eserdir. Ahlatlı Hürrem Şah’ın daha evvel herhangi bir beldede mimari eseri yoktur ve bu yapı yapmış olduğu tek ve nadide bir eserdir (Resim 1). Büyük bir külliye olarak yapılmış olan yapıda; darüşşifa, cami, hamam, sundurma, mahkeme, namazgâh, aşhane, konuk evi, musalla, kuyu gibi pek çok yapı bulunmaktayken maalesef sadece cami ve darüşşifa kısmı günümüze kadar gelmiştir (Özkul, 2000). Bu yapıda çalışan her bir sanatkar ve ustanın geldikleri bölgeleri, etnik kökenleri hakkında kesin bir bilgi bulunmamakla birlikte, Ahlatlı Hürrem Şah’ın önemli bir heykeltıraş olduğu kitabelerden öğrenilmiştir. Divriği Ulu cami ve Darüşşifası, farklı ve zenin kültürlerin birleşimi ve olağanüstülüğünü anlatan bir sanat ürünüdür (Kuban, 1997). 1985 yılında Unesco Dünya Kültür miras listesine alınmış olan ilk İslam mimarisi olan bu eserde Hürrem Şah bütün üslupları birleştirerek zengin bir bezeme şekli oluşturmuştur. Divriği taç kapılarında; inanış, soyut, simgesel ve stilize motifler, gölge oyunlarını işlemişlerdir (Sakaoğlu, 2017). Yapıda, Avrupa sanatındaki gotik ve barok mimari özellikleri neredeyse 50 yıl evvel görülmüştür. Batıda uzun zaman alan mimari gelişim doğuda daha kısa sürmektedir, bunun sebebi ise iç dünyanın öne çıkarılması, somuttan soyuta giden bir anlatımla, bireysellikten evrenselliğe geçiş noktasıdır 4 . Divriği Ulu cami ve Darüşşifasının 100 metre kadar aşağısında Hamam-ı Bala inşa edilmiştir. Kâinattaki varlıklardan yola çıkarak, Allah’ın varlık ve tekliğine dair her şeyi taşa nakşetmişlerdir. Dört kapısında da işlenmiş olan motifler simetrik görünüyor olsa da asimetriktir ve detaylar birbirinden 3 4 https://tr.wikipedia.org/wiki/Sivas https://www.youtube.com/watch?v=tjZsSUYZDgI 118 Subic Bay Freeport Zone, PHILIPPINES December 12-13, 2020 4. ASIA PACIFIC INTERNATIONAL CONGRESS ON CONTEMPORARY STUDIES farklıdır. Yapıda binlerce motif vardır ve asla birbirini tekrar etmez. Taşların işlemesi bittikten sonra yağmurun suyunu çekmesin diye atkuyruğu ve devetüyüyle tüm motiflerin yüzeyleri fırçalanmıştır 5. Resim 1: Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası Divriği Ulu Cami Ve Darüşşifası Taç Kapılarından; Darüşşifa Kapısı Darüşşifanın taç kapısı Orta Asya Türk-Batı geleneğine göre inşa edilmiştir. Darüşşifa Kapısı şifahanenin giriş kapısıdır (Resim 2), (Kuban, 2010). Şifahane taç kapısı; büyük taç kemeri, keskin açılı ve parçalı silme takımları, ince sütunçeleri kemer kilidine kadar birbirini izleyerek yükselen sivri kemerlerden oluşan etkileyici çerçevesi ile bütünlük sağlamaktadır. Bu kemerler muhteşem bezemeleri olan kaidelerle aşağıda son bulmaktadır. Hürrem Şah’ın burada ne kadar yaratıcı düşünceye sahip mimar olduğu da görülmektedir (Kuban, 2010). Taç kemerlerin ana formunun hiç bozulmadan başlayıp bitmesi tek örnektir ve ne aynı dönemlerde, ne öncesinde böyle bir mimari yapı uygulaması yoktur (Kuban, 2003). Darüşşifa Taç Kapısında yapılan bezemelerde; palmetler, asimetrik yapraklar, zengin silme takımlar, daireler içerisine yerleştirilmiş figürler, güneş diskleri, yıldızlar, hilaller, geometrik motifler ve yazılar bulunmaktadır. Bezemelerde ustalar evvela dış atları uygulamışlar daha sonra iç hatları işlemişlerdir, incelendiğinde yarım kalmış birçok bezeme göze çarpmaktadır. Muhtemelen Hürrem Şah vefat etmiş ve diğer heykeltıraşlar devam etmişler fakat tamamlanamamış bir görüntü ortaya çıkmıştır. Buna rağmen İslam sanatında eşi benzeri olmayan bir yapı ve bezemelere sahiptir. Taç kapının üzerinde iki geniş, bir dar alan içerisinde dönen bezemeler; üst kısımda daha sade ve geometrik, alt kısımda ise daha detaylı bitkisel motiflerden oluşmaktadır (Resim 3). Taç kemerin hemen altında 22 adet yıldız bulunmaktadır. Bu yıldızlar eserin banilerinin yirmi ikinci kuşaktan Hz. Muhammed 5 https://www.youtube.com/watch?v=tjZsSUYZDgI 119 Subic Bay Freeport Zone, PHILIPPINES December 12-13, 2020 4. ASIA PACIFIC INTERNATIONAL CONGRESS ON CONTEMPORARY STUDIES (sav) in torunu olmasını temsil ederken, diğer taraftan da ve Selçukluyu temsil eden motif olarak uygulanmıştır (Resim 4). Yıldız motiflerinin hemen altında, kapının üzerinde bulunan silindirik denge sütunundaki motifler İslam geleneği oluşmadan evvel Orta Asya mimarisinde bulunmaktadır (Kuban, 2010). Bu denge sütunu ve batı kapısında bulunan iki adet denge sütunu, yapının depremde yerinden kayıp kaymadığını, zarar görüp görmediği kontrol etmek için uygulanmıştır (Resim 5). Alttan ve üstten mıknatıs sistemiyle kendi kendine dönmesi sağlanmış olan sütunun alt kısmında kat kat uygulanmış palmetler, üzerinde Rumi motifleri içerisinde bulunduran enine ve boyuna geometrik şekiller ve üst tarafta altıgen yıldızlar bulunmaktadır. Zaman içerisinde motiflerde ve bezemelerde tahribat oluşmuştur, bezemeler kırılmış, motifler belirginliğini yitirmiştir. 1939 Erzincan depremine kadar dönen sütun, depremden sonra yerinden oynadığı için dönmemiştir. Bundan da anlaşıldığı üzere bina yerinden oynamıştır. Denge sütununun sağ ve sol tarafında İslamiyet’in simgesi olan hilaller içerisinde “Süleyman mührü” olarak adlandırılan altıgen yıldız yerleştirilmiştir ve Orta kısmında motiflerle haç işareti işlenmiştir. Anlamına gelince; bu şekilde din fark etmeksizin herkese açık bir şifahane olduğunu ifade edilmiştir (Resim 6). Resim 2: Darüşşifa Kapısı 120 Subic Bay Freeport Zone, PHILIPPINES December 12-13, 2020 4. ASIA PACIFIC INTERNATIONAL CONGRESS ON CONTEMPORARY STUDIES Resim 3: Tac Kemerin Etrafını Dönen Bordür Bezemeler Resim 4: Yirmiiki Adet Yıldız Motifi 121 Subic Bay Freeport Zone, PHILIPPINES December 12-13, 2020 4. ASIA PACIFIC INTERNATIONAL CONGRESS ON CONTEMPORARY STUDIES Resim 5: Denge Sütunu Resim 6: Süleyman Mührü Süleyman mührünün hemen yanında sağ ve sol tarafta hilal içerisinde, geometrik Selçuklu yıldızı şeklinde Güneş diski yer almaktadır (Resim 7). Denge sütunu ve pencerenin alt kısmında sülüs yazı ile yazılmış üç satırlık kitabesinde; “Emare emir verdi Allah’ın rahmetine muhtaç, turan aciz ve zayıf kul, Fahrettin Behram şahın kızı Turan Melek tarafından bu şifa yurdunun yapılması 626 hicri aylarının birinde emir verildi, Allah saltanatını daim etsin” yazmaktadır (Resim 8), (Ülgen, 1962). Darüşşifanın batı cephesi silmeli sivri kemerlerle sınırlandırılmıştır. Gotik etkisi olan portalde, caminin batı kapısında olduğu gibi yüzeysel, kuzey kapısında olduğu gibi yüzeyden taşan geometrik desenler bulunmaktadır. Portalin kuzey alt kısmında, iki yanda silmeli üçgenlerle sınırlandırılmış olan yüzeyde iki insan figürü bulunmaktadır (Durukan 1998). Sütunların ortasında sağ ve sol tarafta sanki üç boyutlu gibi kadın ve erkek başları bulunmaktadır. Ziya Gökalp’in Türk Medeniyetleri Tarihi’nde dediği gibi; Hakan ve Hatun, Gök ile Yer çocuklarıdır ve Güneş ana ve Ay ata onların temsilcileridir. Bu durumda başlardan erkek olan Ay, kadın olanı Güneş’i temsil etmektedir. Kutadgu Bilig’de; Güneş Adaleti, Ay gücü temsil etmektedir. Türklerin Kün-Ay ikilisine referans olabileceği gibi, yapı külliyesinin banilerini de işaret ettiği düşünülmektedir. Bu figürler yüksek kabartma tekniği ile işlenmişlerdir. Şifahanede farklı noktalarda geometrik motifler içerisinde insan figürleri de bulunmaktadır (Resim 9-10-11), (Kuban, 2003). Kapıda bulunan bütün yapraklar, palmetler bitirilmemiştir. Bazıları tamamen dış hatlarıyla içi bezenmeden bırakılmış, bazılarında ise bir miktarda da olsa işçilik uygulanmıştır (Resim 12). Kapının güneyde bulunan kaide yenileme geçirmiştir. Geometrik örgülerle ve bitkisel motiflerle uygulanmış bezemeler bulunmaktadır (Resim 13). 122 Subic Bay Freeport Zone, PHILIPPINES December 12-13, 2020 4. ASIA PACIFIC INTERNATIONAL CONGRESS ON CONTEMPORARY STUDIES Resim 7: Hilal ve Yıldızdan Oluşan Güneç Diski Resim 8: Kapı Üzerindeki Kitabe Resim 9: Turan Melek Büstü Resim 10: Ahmet Şah Büstü 123 Subic Bay Freeport Zone, PHILIPPINES December 12-13, 2020 4. ASIA PACIFIC INTERNATIONAL CONGRESS ON CONTEMPORARY STUDIES Resim 11: İnsan Figürleri Resim 12: Yarım Kalan Bezemeler Resim 13: Geometrik Geçmeler ve Bitkisel Motifler Bulunan Kaide 124 Subic Bay Freeport Zone, PHILIPPINES December 12-13, 2020 4. ASIA PACIFIC INTERNATIONAL CONGRESS ON CONTEMPORARY STUDIES Resim 14: Sütunlar Bulunan Geometrik Geçmeler ve Bitkisel Motif Şeritleri Denge sütununun hemen altındaki kitabeden sonra yer alan bezemelere dönüldüğünde dokuz adet altıgen içerisinde geometrik motifler görülmektedir. Bu altıgenlerin hemen yanlarında yine ii bitkisel bezemeli küçük altıgenler vardır; ortada dört adet, yukarda, aşağıda ve yanlardaki yarım altıgenler ile yine toplam dokuz adet bulunmaktadır. Türkler ’de kutsal rakamdır. Dokuz Tuğ, Dokuz Oğuz, Dokuz Boy, Dokuz Yer, Dokuz Gök gibi anlamlandırılmaktadır6 (Resim 15). Bu dokuz adet bezemelerin sağından başlayıp solunda bitecek şekilde kapının etrafını da çevreleyen, günümüz tipografi sanatıyla bağdaşabilecek, logo gibi bir görsel oluşturan geometrik yazı geçmektedir. Bu yazıda Besmele yazıldığı düşünülmektedir. Yazının bittiği noktada işlenmesi tamamlanmamış bir palmet motifi bulunmaktadır. (Resim 16-17-18). Bu Palmet motifleri aynı zamanda mitolojide gecen ve tüm dünya kültürlerinde yeri olan hayat ağacı motifinin de stilize edilmiş halidir. Bilindiği üzere hayat ağacı insanın hem bu dünya hem de ölümden sonraki yaşamını ve cennet arzusunu temsil etmektedir. Süleyman Mührünü temsil eden motifin alt yanında dikdörtgen bir form içerisinde bitkisel motifli bezemeler bulunmaktadır (Resim 19). Bu motiflerin tek tek ve daha detaylı araştırılması gerekmektedir. Ecdad yapmış olduğu her bir esere simgeler ve sembollerle anlamlar yüklemişlerdir. Kapının er iki tarafında alttan üstte doğru yarım daire şeklinde kademeli olarak yükselen mukarnaslı, kabartmalı taş oymalarda, üçgen formların içerisine bitkisel motifler uygulanmıştır. Alt uç kısmı kalem gibi sivriltilmiştir ve sanki o uçtan aşağıya doğru borular indirilmiş gibi görülmektedir (Resim 20). 6 9 Sayısı, https://tr.wikipedia.org/wiki/9_(say%C4%B1) 125 Subic Bay Freeport Zone, PHILIPPINES December 12-13, 2020 4. ASIA PACIFIC INTERNATIONAL CONGRESS ON CONTEMPORARY STUDIES Resim 15: Dokuz Adet Altıgen Bezemeler Resim 16-17-18: Zemini Bitkisel Motiflerle Bezeli Geometrik Yazı 126 Subic Bay Freeport Zone, PHILIPPINES December 12-13, 2020 4. ASIA PACIFIC INTERNATIONAL CONGRESS ON CONTEMPORARY STUDIES Resim 19: Süleyman Mührü ve Bezeme Resim 20: Kapının Sağ ve Sol Tarafındaki Mukarnaslı Kabartma Sanat tarihi uzmanı Alman Traugott Wöhrlin farklı zamanlarda Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası’na gelmiştir ve kaleme aldığı; Divriği Bir Cami ve Darüşşifa ile karşılaşmalar adlı seyahatnamesinde; “Divriği Ulu Caminde sanatçılar duygularını ifade etmekte yalnızca Taç kapılarında kullanmışlardır böylece Allah’ın kavranılmaz sonsuzluğunu ve huzuruna böyle özel bir yerden geçirilerek çıkmanın önemini düşünmüşlerdir.”7 Doğan Kuban’ın dediği gibi: “Eşi yok, heykel gözüyle bakmak lazım müzeye kaldırılması lazım ama sığmaz, Topkapı sarayındaki kutsal emanetler gibi saklanması gerekmektedir.” Sonuç 13. yy. Türk mimari sanatının başyapıtlarından biri olan Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası, ilk olarak bir Japon turist kafilesi tarafından keşfedilmiştir. Her konuda tek olan bu eser; ne Anadolu’da ne de diğer İslam ülkelerindeki bezeme üslubuna yakın değildir. Gotik ve barok etkisi de görülmektedir ki, yapı yapıldıktan 50 sene sonra Avrupa’da gotik ve barok üslubu ortaya çıkmıştır denilebilir. Divriği Ulu Cami ve Darüşşifasındaki kullanılan bezemeler neredeyse üç boyutludur diğer üç kapıya nazaran motifler yarım kalmıştır. Buradan da mimar Hürrem Şah’ın vefat ettiği ve diğer mimar ve sanatkârların detayları tamamlayamadıkları düşünülmektedir. Divriği Ulu Cami ve Darüşşifasındaki taç kapılar hakikate acılan yolun tasvirleri gibidir. Allah aşkına ve varlığın ebedi sonsuzluğa vurgu yapılmaktadır. Tüm tasvirlerde, motiflerde Allah’ın birliğine yapılan bu vurgu mimari süslemelere ilahi mesajlar şeklinde yedirilmiştir. Aynı zamanda Türk ve Türklük adına da bezemeler de sembollerle uygulanmıştır. 7 https://www.kilsanblog.com/unesco-dunya-mirasi-mimari/divrigi-ulu-cami-darussifasi/ 127 Subic Bay Freeport Zone, PHILIPPINES December 12-13, 2020 4. ASIA PACIFIC INTERNATIONAL CONGRESS ON CONTEMPORARY STUDIES Yüzyıllardan beri üç boyutlu duran yapı Evliya Çelebi’nin “Methinde diller kısır, kalem kırıktır” diye anlattığı İslam mimarisinin başyapıtlarından biridir ve aynı zamanda TC Cumhurbaşkanlığı makamının da koruması altındadır. Kaynaklar Arık, Oluş. (2007). “Anadolu Selçuklu Toplum Hayatında Çini”, Anadolu Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, Ed. Gönül Öney- Zehra Çobanlı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 29-72. Kuban, Doğan. (2003). Divriği Mucizesi, Selçuklular Çağında İslam Bezeme Sanatı Üzerine Bir Deneme, Yapı Kredi Yayınları-1542, Sanat-58, İstanbul. Kuban, Doğan. (2010). Cennetin Kapıları, Divriği Ulu Camisi ve Şifahanesinde Hürrem Şahın Yontu Sanatı, Yapı- Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul. Öney, Gönül. (1976). Türk Çini Sanatı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. Sakaoğlu, Necdet. (2017). Yitik Bir Anadolu Beyliği Mengücekoğulları, Alfa Yayınları, İstanbul. Yetkin, Suut Kemal. (1965). İslam Mimarisi, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara. Durukan, Aynur. (1998). Anadolu Selçuklu Sanatında Kadın Baniler, Vakıflar Dergisi, Sy. 27, S. 15, Ankara. Özkul, Kifayet. (2019). Hayat Ağacı Temalı Çini Pano, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Geleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı, Eski Çini Onarımları Programı, (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul. Özkul, Kifayet (2020), “Sivas Divriği Ulu Cami Ve Darüşşifası Bezemeleri”, Uluslararası İdil - Ural Ve Türkistan Araştırmaları Dergisi (Ijvuts), Cilt 2, Sayı 3, s. 56-81. Ülgen, Ali Saim. (1962).”Divriği Ulu Camii ve Dar’üş-Şifası”, Vakıflar Dergisi, 5, 93-98. https://www.sanatinyolculugu.com/divrigi-ulu-camii/ http://sivas.bel.tr/icerik/38/12/sivasimiz.aspx http://www.sivas.bel.tr/Files/tur/divrigiulu/Untitled.html https://tr.wikipedia.org/wiki/9_(say%C4%B1) https://www.kilsanblog.com/unesco-dunya-mirasi-mimari/divrigi-ulu-cami-darussifasi/ 128 Subic Bay Freeport Zone, PHILIPPINES December 12-13, 2020