GR80S. Η Ελλάδα του Ογδόντα στην Τεχνόπολη. Συλλογισμός, περιεχόμενο και μεθοδολογία για μια έκθεση ΕΚ∆ΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΜΕΛΙΣΣΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΜΒΑΚΑΣ, ΠΑΝΑΓΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ - ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ: ΒΑΣΙΛΙΚΗ-ΜΑΡΙΑ ΠΛΑΒΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ-ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ: ΕΥΑ ∆ΡΟΥΤΣΑ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΖΕΣΤΑΝΑΚΗΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΡΚΑΤΑΣ, ∆ΙΟΝΥΣΗΣ ΝΟΤΑΡΑΚΗΣ GR80s. Η Ελλάδα του Ογδόντα στην Τεχνόπολη. Επιμέλεια: Bασίλης Βαμβακάς, Παναγής Παναγιωτόπουλος Σχεδιασμός: Βασιλική-Μαρία Πλαβού Έρευνα-Σύνταξη:Εύα Δρούτσα, Παναγιώτης Ζεστανάκης, Γιώργος Μαρκατάς, Διονύσης Νοταράκης Γλωσσική Επιμέλεια: Δημήτρης Αθηνάκης Εκτύπωση: GR80s. Η Ελλάδα του Ογδόντα στην Τεχνόπολη Συλλογισμός, περιεχόμενο και μεθοδολογία για μια έκθεση Αθήνα Μάιος 2016 © Βασίλης Βαμβακάς, Παναγής Παναγιωτόπουλος, Βασιλική-Μαρία Πλαβού, Εκδόσεις Μέλισσα ISBN: Με την υποστήριξη της: ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ ΜΕΛΙΣΣΑ ΑΘΗΝΑ 2016 Ευχαριστίες Η πρόταση για την έκθεση «GR80s. Η Ελλάδα του Ογδόντα στην Τεχνόπολη» που ακολουθεί δεν θα είχε συνταχθεί χωρίς τη βοήθεια των: Κυριάκου Αθανασιάδη, Nάντιας Αργυροπούλου, Ντένη Βαγκόπουλου, Λίλας Βόγλη, Μυρτούς Βουνάτσου, Γιώργου Γραμματόπουλου, Έλλης Δαβάκη, Αλεξάνδρας Δαλιάνη, Μαρίας Θανασούλια, Νόνης Καραγιάννη, Έφης Κασούρα, Νίκου Κουλούρη, Αλέξανδρου Κύρτση, Αστερόπης Λαζαρίδου, Χάρη Λαζαρόπουλου, Βασιλικής Μπάρκα, Μάχης Μποΐκου, Εύης Νάκου, Κωνσταντίνου Πίττα, Σπύρου Στάβερη, Γιώργου Τζιρτζιλάκη, Κίμωνα Φιορέτου. Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλουμε στον Γρηγόρη Φαρμάκη και την εταιρεία Agilis SA, για την πολύπλευρη υποστήριξη και γενναιοδωρία στο σχεδιασμό και την υλοποίηση της παρούσας πρότασης. Ευχαριστούμε θερμά την Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων και ιδιαίτερα τον διευθύνοντα σύμβουλο, Κωστή Μπιτζάνη, την Άννα Γάγγα, τη Μαρία Φλώρου, την Ελίνα Λινοξυλάκη, τη Μόνικα Κασάνη και τον Σαράντο Συμινή για τη σημαντική υποστήριξη και συνδρομή τους. Θερμές ευχαριστίες για τη φιλοξενία οφείλουμε στον Αντώνη Οικονόμου και όλα τα στελέχη του Innovathens - Κόμβο καινοτομίας και επιχειρηματικότητας της Τεχνόπολης του Δήμου Αθηναίων. Ευχαριστούμε τον Πέτρο Παπασαραντόπουλο και τις εκδόσεις Επίκεντρο, που ανέλαβαν την επανέκδοση του Η Ελλάδα στη δεκαετία του ’80. Κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό λεξικό. Καθώς και τους Λευτέρη Κουσούλη και Αντώνη Παπαγιαννίδη, οι οποίοι με τον εκδοτικό οίκο Πέρασμα είχαν υλοποιήσει την καθοριστική πρώτη έκδοση του 2010. Ευχαριστούμε τον Δημήτρη Αθηνάκη για τη γλωσσική επιμέλεια και την τυπογραφική διόρθωση. Τέλος, ευχαριστούμε ολόθερμα τον εκδοτικό οίκο Μέλισσα, που ανέλαβαν την έκδοση της πρότασης, ενθαρρύνοντας με ουσιαστικό τρόπο την όλη προσπάθεια. 5 ΠΕΡΙΕΧΌΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή των επιμελητών Γιατί το ’80; Γιατί η Ελλάδα; Γιατί τώρα; Γιατί στην Τεχνόπολη; 2. Συλλογισμός και περιεχόμενο της έκθεσης Προς μια κριτική ενός αμφιλεγόμενου παρελθόντος, προς μια δημοκρατική/πολυσυλλεκτική έκθεση υψηλών απαιτήσεων 3. Αισθητικό μοντέλο-ταυτότητα 3.1 Logo, γραμματοσειρές 3.2 Ταυτότητα, αισθητική ενότητα εξωτερικών χώρων-διαδρομής 3.3 Μορφολογία καταλόγου 3.4 Web design ιστοσελίδων της έκθεσης 3.5 Ταυτότητα των διαφημιστικών βίντεο 4. Έρευνα και δανεισμός 4.1 Ερευνητικό απόθεμα και ερευνητική στρατηγική 4.2 Οι πηγές δανεισμού 4.3 Ο δανεισμός από ιδιώτες και η δημιουργία εκθεσιακής κοινότητας 4.4 Νομικά ζητήματα του δανεισμού και ασφάλιση των εκθεμάτων 5. Targetgroup, ταυτότητα κοινού, πολιτική μάρκετινγκ, τιμολογιακή πολιτική 5.1 Ταυτότητα κοινού και πολιτική μάρκετινγκ 5.2 Τιμολογιακή πολιτική 6. Επικοινωνία, χορηγοί επικοινωνίας, λειτουργίες και ανταποδοτικότητα 6.1 Στρατηγική επικοινωνίας και διάδοση πληροφορίας 6.2 Χορηγοί επικοινωνίας, λειτουργίες και ανταποδοτικότητα 9 13 17 17 19 19 23 23 25 25 26 26 28 31 31 33 7 37 37 39 7. Διάρθρωση της έκθεσης, περιεχόμενο-περίπτερα 7.1 Η διαδρομή και τα περίπτερα 7.2 Το πωλητήριο 7.3 Γλώσσα και γλώσσες της έκθεσης. Λεζάντες, κείμενα, infographics: επιλογές και μοντέλα. Ελληνικά-αγγλικά, η πλήρης διγλωσσία 41 43 70 8. Εκδοτική πολιτική 8.1 Ο Κατάλογος της έκθεσης 8.2 Τα φυλλάδια της έκθεσης 77 77 79 9. Θεσμικές συνεργασίες, οικονομική στήριξη ιδρυμάτων, χορηγική πολιτική, ανταποδοτικές λειτουργίες 9.1 Θεσμικές συνεργασίες 9.2 Οικονομική στήριξη ιδρυμάτων 9.3 Χορηγική πολιτική και ανταποδοτικές λειτουργίες 9.3.1 Στρατηγικοί χορηγοί 9.3.2 Ειδικοί χορηγοί 9.4 Υποστηρικτές 9.5 Συνδρομητές 81 81 81 82 82 84 84 85 10. Ασφάλεια επισκεπτών και εργαζομένων, facilities 87 75 11. Μέρες και ώρες λειτουργίας 91 12. Ξεναγήσεις και Εκπαιδευτικά Προγράμματα 12.1 Ξεναγήσεις για το γενικό κοινό 12.2 Ξεναγήσεις για σχολεία και εκπαιδευτικά προγράμματα 93 93 94 13. Πρόγραμμα πρακτικής άσκησης 97 14. Γενικό χρονοδιάγραμμα και προτεινόμενο οργανόγραμμα 14.1 Γενικό χρονοδιάγραμμα 14.2 Προτεινόμενο οργανόγραμμα διοίκησης της έκθεσης 101 101 101 15. Προϋπολογισμός 105 16. Παράλληλες εκδηλώσεις 107 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΕΠΙΜΕΛΗΤΩΝ 3. Εισαγωγή των επιμελητών Γιατί το ‘80; Γιατί η Ελλάδα; Γιατί τώρα; Γιατί στην Τεχνόπολη; 9 Οι σελίδες που ακολουθούν αποτελούν έναν οδικό χάρτη για μια ιστορική, κοινωνιολογική και πολιτισμική επίσκεψη στην ελληνική δεκαετία του ’80, όπως μπορεί αυτή να πραγματοποιηθεί στις εγκαταστάσεις της Τεχνόπολης του Δήμου Αθηναίων, στο Γκάζι, το 2017. Σε αυτόν τον μικρό πρόλογο θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε την ερευνητική αφετηρία, την αισθητική διαδρομή και την κοινωνική σκοπιμότητα του προτεινόμενου αυτού ταξιδιού. Ο πρώτος λόγος που υπογραμμίζει τη σημασία μιας τέτοιας έκθεσης ―που θα τον αναπτύξουμε και σε επόμενες ενότητες― είναι η κοινώς αποδεκτή διαπίστωση ότι δεκαετία του ’80 αποτελεί για την Ελλάδα, όπως και για πολλές ευρωπαϊκές κοινωνίες, μία από τις ισχυρότερες αναφορές του περασμένου αιώνα. Πρόκειται για την τελευταία διακριτή περίοδο του Ψυχρού Πολέμου και της παγκόσμιας διπολικής σταθερότητας. Είναι, παράλληλα, η τελευταία φάση της κλιμακούμενης μεταπολεμικής ευημερίας. Μία περίοδος υψηλής πόλωσης αλλά κοινωνικής συνοχής, μία εποχή τροχοδρόμησης του καπιταλισμού στις ράγες της πολιτισμικής παγκοσμιοποίησης, μία φάση υπερκαταναλωτικής απογείωσης, μία τομή στη σχέση του ατόμου με τη συλλογικότητα προς όφελος του πρώτου. Η δεκαετία του ’80 είναι στην παγκόσμια μυθολογία ―ή, τουλάχιστον, στον κύκλο του παλαιού καπιταλιστικού κέντρου (ΗΠΑ-Δυτική Ευρώπη)― μία ευτυχής μεταβατική δεκαετία. Για την Ελλάδα, τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα και πιο ενδιαφέροντα ταυτόχρονα. Η μνήμη του «ογδόντα» θρέφει, ταυτόχρονα, τη νοσταλγία και την απαξίωση. Η δεκαετία αυτή μετεωρίζεται σήμερα ανάμεσα σε δύο ατελείς και εν πολλοίς στρεβλές υπερπολιτικοποιημένες αναμνήσεις. Η μία οργανώνεται μέσα από την εξιδανίκευση της μεγάλης ευημερίας και της ανοδικής κοινωνικής κινητικότητας που επιτεύχθηκε εξαιτίας της επέκτασης του κράτους-εργοδότη. Η άλλη βλέπει στη δεκαετία του ’80 την ιδρυτική στιγμή μίας εθνικής παρακμής που οδήγησε στο σημερινό τέλμα. Έτσι, η μεταβατικότητα της περιόδου, ο εκσυγχρονισμός της ζωής των Ελλήνων με τα παγκόσμια δυτικά πρότυπα, η διπλή ηθική των κυβερνώντων, οι απώλειες της παραγωγικής οικονομίας, η ανάπτυξη των ατομικών ελευθεριών, όλα αυτά και άλλα τόσα, αρνητικά και θετικά γι’ αυτήν τη σύγχρονη κοινωνία, που πάσχιζε να συγκροτήσει τη δημοκρατική Ελλάδα της Μεταπολίτευσης, ξεχνιούνται. Σήμερα, το ελληνικό «ογδόντα» μοιάζει να είναι το όραμα είτε για μια ζωή έξω από τους καταναγκασμούς της παγκοσμιοποίησης είτε η μαύρη τρύπα της Ιστορίας μας. Είτε μια στενή νοσταλγία ρευστοποιημένη σε εικόνες και μικροφετίχ χωρίς ιστορικότητα και βάθος είτε μια περίοδος που πρέπει με κάποιον τρόπο να διαγραφεί από τη συλλογική μνήμη και τις σημερινές κοινωνικές πρακτικές. Με άλλα λόγια, μία πολυσήμαντη περίοδος της σύγχρονης Ιστορίας μας, η οποία σημάδεψε τις ενεργές, σήμερα, γενιές και ίσως καθορίσει και το μέλλον των νεοτέρων, χάνεται όχι στη λήθη, όπως θα μπορούσε κανείς να περιμένει (ειδικά αν υπολογίσει την ένταση των εμπειριών και βιωμάτων της περιόδου της ελληνικής κρίσης), αλλά σε δύο στερεοτυπικές και ιδεολογικά υπερφορτισμένες αναμνήσεις. Αυτές οι διαπιστώσεις μάς οδηγούν στην ιδέα συγκρότηση μίας ιστορικής, κοινωνιολογικής και πολιτισμικής αναδρομής στην επίμαχη περίοδο. Μας γεννούν τη βεβαιότητα ότι η Ελλάδα του ’80 μπορεί, αν την επισκεφθούμε νηφάλια, ισόρροπα και με σύγχρονους όρους, να αποτελέσει έναν ιδιότυπο τόπο αναστοχασμού για τον πολίτη. Ένα κριτικό και συνάμα συναισθηματικό καταφύγιο, στο οποίο θα βρει κανείς νέους τρόπους διαχείρισης και κατανόησης του σήμερα: αναμνήσεις θολές και ατακτοποίητες που θα αποκατασταθούν ως ιστορική γνώση, όψεις του πρόσφατου παρελθόντος που θα βγουν από το καθεστώς παραγνώρισης, στοιχεία ενός επίμονου αρχαϊσμού που θα βρουν ένα πεδίο κριτικής έκθεσης, πηγές έμπνευσης που μπορούν να οδηγήσουν ενδεχομένως σε μια νέα ευημερία. Μπροστά στη ρευστότητα των λόγων, στην κατίσχυση μιας αυτοαναιρούμενης υπερπολιτικοποιημένης ρητορείας, στην απίσχνανση της εμπιστοσύνης προς την πολιτική, στην κρίση, εντέλει, της δημοκρατίας που ζούμε σήμερα, μια έκθεση για το ’80 δεν θα είναι ούτε ξεκαθάρισμα λογαριασμών με το παρελθόν ούτε απόδραση από τις οδύνες του παρόντος σε κάποιον χτεσινό παράδεισο. Μπορεί να είναι, όμως, μια μεταφορά μας στο σημείο επώασης των αντιφάσεων του σήμερα, στην αφετηρία των υβριδισμών που προϋποθέτει η δημοκρατική συνύπαρξη. Ένας καθρέφτης δοκιμής όλων των προβολών του παρελθόντος που αρθρώθηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης. Με σημείο θέασης το σήμερα, όπου όλα αμφισβητούνται, μία κοινωνία που ξαναρωτά και αγωνιά να μάθει, η έκθεση «GR80s» δεν θα καλλιεργήσει τη νοσταλγία ή τη λογική του καλτ, μα ούτε θα καταδείξει κάποιο «τέρας που τράφηκε από τότε» για να κατασπαράξει κάποια ιδανική Ελλάδα. Θα δείξει τη συνθετότητα της ελληνικής κοινωνίας και τον τρόπο που τότε ―μα όχι σήμερα― η δημοκρατική κουλτούρα της Μεταπολίτευσης ενέτασσε ατομικότητες και συλλογικότητες μέσα σε ένα πεδίο ανταγωνισμού και συνύπαρξης. Αυτήν τη διττή και αμφίσημη δυναμική αποσκοπεί να αναδείξει η έκθεση «GR80s», με απώτερο στόχο να αναβιώσει τη δυνατότητα συνεύρεσης, στο εκθεσιακό περιβάλλον, κοινωνικών ταυτοτήτων και ομάδων που σήμερα ―για λόγους που έχουν να κάνουν με την αύξηση των κοινωνικών αποστάσεων, την παγίωση των πολιτισμικών και διαγενεακών διαφορών― δεν συναντώνται, πλέον, σχεδόν ποτέ. Το πεδίο των εκθεμάτων αλλά και η άυλη κοινότητα που θα διαμορφωθεί ενόψει της έκθεσης θεωρούμε ότι μπορούν να αποτελέσουν μείζον πολιτιστικό γεγονός που υπερβαίνει τις διακρίσεις μεταξύ υψηλής και δημοφιλούς κουλτούρας, που βλέπει τους πολίτες, στην πολλαπλότητά τους, ως κοινό και που αίρει όλες εκείνες τις καλαισθητικές και ελιτίστικες προφυλάξεις που λειτουργούν ως εμπόδιο επαφής των μαζικών λαϊκών ακροατηρίων με το πολιτισμικό προϊόν. Αυτή η ανάλυση μας οδήγησε και στην αναζήτηση ενός χώρου και ενός πολιτισμικού θεσμικού πλαισίου, το οποίο, πέρα από την ενσωματωμένη εμπειρία και την επιστημονική αυτονομία που εγγυάται, αναγνωρίζεται στην Αθήνα, αλλά και ευρύτερα, ως τοπόσημο που συναιρεί διαφορετικές μεταξύ τους ιστορικές και κοινωνικές εμπειρίες. Από την κουλτούρα της βιομηχανικής εργασίας και παραγωγής, όπως αυτή αποτυπώνεται στο δομημένο περιβάλλον του Γκαζιού, έως το μέρος όπου οργανώνονται ορισμένες από τις πιο ενδιαφέρουσες συλλογικές δράσεις και συναντήσεις του νεανικού κοινού, η Τεχνόπολη μοιάζει να είναι ο ιδανικός και ο πιο φιλόξενος υποδοχέας μιας συλλογικής προσπάθειας κριτικής επαναθεώρησης σε ένα κοινό παρελθόν, με τα μάτια ενός ετερόκλητου παρόντος. 11 ΣΥΛΛΌΓΙΣΜΌΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΌΜΕΝΌ 2. Συλλογισμός και περιεχόμενο της έκθεσης Προς μια κριτική ενός αμφιλεγόμενου παρελθόντος, προς μια δημοκρατική/ πολυσυλλεκτική έκθεση υψηλών απαιτήσεων To περιεχόμενο της έκθεσης θα προσπαθήσει να οδηγήσει τον επισκέπτη στην ελληνική δεκαετία του ’80, δίνοντας τις πληροφορίες που την αφορούν μέσα στη συνθετότητά τους και όχι στην απλοποίησή τους. Αυτό σημαίνει ότι η διαδρομή στο παρελθόν που προτείνεται, από τη μια πλευρά, θα δίνει στον επισκέπτη πληθώρα ανάγλυφων επεξηγηματικών στοιχείων για μία «κοντινά μακρινή εποχή» (τα οποία, σε μεγάλο βαθμό, θα αντληθούν από το συλλογικό έργο Η Ελλάδα στη δεκαετία του ’80), ενώ, από την άλλη, θα τον καλεί να δει, να «βιώσει», να εμπλακεί σε πρακτικές και υλικότητες εκείνης της εποχής, δημιουργώντας το δικό του αποτύπωμα, τη δική του εμπειρία, τη δική του αφήγηση γι’ αυτή. Στόχος της έκθεσης δεν είναι να αποτελέσει έναν ακαδημαϊκό, ψυχρό και ανοίκειο χώρο εκμάθησης του σύγχρονου παρελθόντος, αλλά ένα πεδίο ανίχνευσης και δοκιμής του, εμπλοκής και εξατομικευμένης ανασύστασης αυτού ακριβώς του παρελθόντος. Η έκθεση πρόκειται να δομηθεί πάνω σε τέσσερις μεγάλες θεματικές-εννοιολογικές κατηγορίες. Αυτό, ασφαλώς, δεν σημαίνει ότι αυτές θα θεωρηθούν και θα συγκροτηθούν ως αυτόνομα «κουτάκια» που δεν επικοινωνούν μεταξύ τους. Εξάλλου, εάν κάτι χαρακτηρίζει την περίοδο αυτή, αυτό είναι οι αλληλεπιδράσεις και οι ωσμώσεις μεταξύ πολιτικών, κοινωνικών και πολιτισμικών διεργασιών σε βαθμό εκπληκτικά έντονο και διαρκή, οπότε οποιαδήποτε «καθαρή» θέαση μιας και μόνο όψης της πραγματικότητας του ’80 δεν θα μπορούσε παρά να είναι μερική και αποπροσανατολιστική. 13 Οι τέσσερις θεματικές κατηγορίες της έκθεσης θα είναι οι εξής: 1. Η πολιτική: Το κυρίαρχο αλλά και διαρκώς αμβλυνόμενο πεδίο της πρώτης μεταπολιτευτικής περιόδου. Πρόθεση της έκθεσης είναι να αναδειχθεί ότι η πολιτική του ’80 σημαδεύεται όχι μόνο από μεγάλους πολιτικούς πρωταγωνιστές, μεγάλες θεσμικές αλλαγές, συνθηματολογική πόλωση και βίαιες πρακτικές, αλλά και από ταλαντευόμενες οικονομικές στρατηγικές, αφανείς ιδεολογικές ζυμώσεις, νέες ταυτοτικές διεκδικήσεις . 2. Οι τρόποι ζωής: Οι αλλαγές που συμβαίνουν σε μια αλυσίδα κρίκων της κοινωνικής ζωής κατά τη δεκαετία του ’80 είναι εξαιρετικής σημασίας και σηματοδοτούν πολύ ισχυρές τάσεις υπέρβασης ή μετεξέλιξης παραδοσιακών πρακτικών. Από τη ραγδαία μετάλλαξη του ιδιωτικού χώρου, την πολύπλευρη εξοικείωση με τον καταναλωτισμό και τη διασκέδαση μέχρι τις νέες αναζητήσεις της λαϊκότητας και τις οριοθετήσεις νεανικών ή άλλων υποκουλτούρων, το «ογδόντα» σηματοδοτεί τη μετάβαση σε ένα κοινωνικό σώμα πρωτόγνωρα μαζικό και διαφοροποιητικό, ενταξιακό και επιτρεπτικό ταυτόχρονα. 3. Οι τέχνες: Η δεκαετία του ’80, εξαιτίας της πλουραλιστικής και εν πολλοίς «άναρχης» αισθητικής που ακολούθησε, δεν έχει ταυτιστεί ως μια καλαίσθητη περίοδος. Μάλλον το αντίθετο· συνήθως θεωρείται υποτιμητικά η εποχή του «κιτς» και της «ποπ ελαφρότητας». Πέρα από την κριτική ανίχνευση αυτής της συνθήκης και πρόσληψης, η έκθεση θέλει να δώσει χώρο και έμφαση σε ορισμένες πλευρές των ελληνικών καλλιτεχνικών προσώπων, γεγονότων και δρωμένων του «ογδόντα», που είτε έχουν υποτιμηθεί, εξαιτίας του λαϊκού ή δημοφιλούς χαρακτήρα τους, είτε χρήζουν νέας επίσκεψης, διεθνούς συσχέτισης και συγκροτημένης αναγνώρισης. 4. Τεχνολογία: Το ’80 γίνεται η εποχή των τεχνολογικών μέσων τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο βίο. Στο κατώφλι της παγκόσμιας ψηφιακής επανάστασης, η Ελλάδα παραμένει, ταυτόχρονα, με το ένα πόδι στον νέο τεχνολογικό κόσμο και με το άλλο σε αδράνειες και ρητές επιφυλάξεις απέναντι στη δύναμη των νέων μέσων (ενημερωτικών, μεταφορικών κ.ά.). Ωστόσο, η εξατομικευτική και εν μέρει φετιχιστική δύναμη της τεχνολογίας σε μεγάλο βαθμό εκκινεί σε αυτή την περίοδο και συμπαρασύρει οποιαδήποτε κρατικά, ιδεολογικά ή άλλα εμπόδια και σταδιακά γίνεται ο κυρίαρχος του παιχνιδιού από το εφηβικό δωμάτιο και τους χώρους διασκέδασης μέχρι τις εργασιακές και εν γένει σύγχρονες επικοινωνιακές συνθήκες. Πολιτική, τρόποι ζωής, τέχνες και τεχνολογία του «ογδόντα» θα ανασυσταθούν με τρόπους που θα συνδυάζουν την άμεση πληροφόρηση, την οπτικοακουστική παρακολούθηση, την απτή επαφή και την πειραματική επανατοποθέτησή τους στο σήμερα. Καθοδηγητική γραμμή της διαδρομής που θα χαραχθεί στο χώρο της Τεχνόπολης είναι η αποκάλυψη των αντιφάσεων που υπάρχουν μεταξύ τους και εντός τους, οι υβριδικές σχέσεις που στήνονται μεταξύ τους, η ατομικότητες που αλλάζουν, οι συλλογικότητες που γεννιούνται ή αναπροσαρμόζονται σε σχέση με αυτές. Η έκθεση «GR80s» φιλοδοξεί να αποτελέσει μια εμπειρία για τον επισκέπτη που θα τον τοποθετεί «ανάμεσα» στο τώρα και το πριν, στο σύγχρονο και το αρχαϊκό, στο χειραφετητικό και το πλασματικό, στο ωραίο και το άσχημο, στο ελληνικό και το παγκόσμιο, στη διασκέδαση και την περισυλλογή, στον ενθουσιασμό και την περιστολή. Το «ανάμεσα» είναι η θέση της έκθεσης, είναι ο συλλογισμός της, είναι η εποχή που θα προσπαθήσει να αναδιατάξει. Είναι η πρότασή της για τον επισκέπτη. Είναι αυτό που μπορεί να του παράσχει τη γνώση και την αίσθηση μίας μη μονοδιάστατης, μη περιοριστικής και μη φανατισμένης θεώρησης του κόσμου μας. 15 ΑΙΣΘΗΤΙΚΌ ΜΌΝΤΕΛΌ-ΤΑΥΤΌΤΗΤΑ 3. Αισθητικό μοντέλο-ταυτότητα 3.1 Logo, γραμματοσειρές 17 Η ταυτότητα της έκθεσης «GR80s. Η Ελλάδα του Ογδόντα στην Τεχνόπολη» παράγεται μέσα από την ιδιότυπη μετασκευή της παράστασης του δίσκου βινυλίου στη μορφή γράμματος και γραμματοσειράς. Η αφηρημένη εκδοχή των βινυλίων θα συντίθεται σε κυκλικούς σχηματισμούς παρουσιάζοντας ένα ενιαίο σύμβολο για τη δεκαετία του ’80, ως ένα συνεχές «80s». Για τα κείμενα ροής και τις υπόλοιπες πληροφορίες θα χρησιμοποιηθεί η γραμματοσειρά Pf Premiere Text. Η συνέχεια των χαρακτήρων θα “κλείνει το μάτι” στην ίδια τη σχέση πάνω στην οποία συγκροτείται το επιμελητικό επιχείρημα, δηλαδή στην ανάγνωση του παρόντος 2017 ως το αποτέλεσμα μίας σειράς ζυμώσεων από τη δεκαετία του ’80. Η δεκαετία του ’80 υπόσχεται ανεξάντλητα και δίχως ενοχές το άπειρο. Η εκδοχή του λογοτύπου ως «GR80s» θα παρουσιάζει με διθυραμβικό ενθουσιασμό (ηχητικό great) τη δυναμική της δεκαετίας του ’80 (80s) στην ειδική περίπτωση της Ελλάδας (GR). GR80s ή, αλλιώς, «Γκρέιτις». Η οπτική ταυτότητα θα ενεργοποιεί στα εκάστοτε visuals σημαντικά στιγμιότυπα και εικόνες της δεκαετίας του ’80. Τα εικαστικά που θα χρησιμοποιούνται, συμπεριλαμβανομένου και του παρόντος εξωφύλλου, θα στοιχειοθετούνται από τις εικόνες αυτές με grained φίλτρα σε ασπρόμαυρες εκδοχές και στη συνέχεια θα μασκάρονται από τον βασικό λογότυπο (π.χ., η κεντρική σύνθεση της επίσημης αφίσας θα είναι κομμάτι των visuals του εισιτηρίου). Στόχος αυτής της επιλογής είναι ο αναγνώστης να αντιλαμβάνεται άμεσα το χρονικό πλαίσιο στο οποίο αναφέρεται η έκδοση, ενόσω η μάσκα θα αποκρύπτει στοιχεία, προτάσσοντας την εναλλακτική ερμηνευτική διάθεση της έκδοσης. Στο παράδειγμα του Νίκου Γκάλη, το εξώφυλλο δεν επικοινωνεί τη νίκη ή ένα είδος αφιερώματος στον αθλητή, αλλά ανάγει τον υποφαινόμενο σε ένα είδος εννοιακού προσώπου την παρατεταμένη στιγμή από το ’80 έως σήμερα. Το σύνολο της αισθητικής πλαισίωσης δεν θα είναι μόνο εννοιολογικά συνεπές, αλλά θα οργανώνει ένα πεδίο που θα εγκιβωτίσει την παρελθοντική πληροφορία με εύληπτο τρόπο. 3.2 Ταυτότητα, αισθητική ενότητα εξωτερικών χώρων-διαδρομής Τα signs, που θα υποδέχονται τον επισκέπτη σε κάθε χώρο/περίπτερο, θα τοποθετούνται στην είσοδο και θα αξιοποιούν τις ήδη υπάρχουσες κατασκευές. Η κατασκευή θα αποτελείται από μεταλλικές επιφάνειες depond, εκτυπωμένες με το αντίστοιχο εικαστικό. Στο πάνω μέρος της σήμανσης θα τοποθετείται φωτεινή επιγραφή με λευκό neon, που θα είναι ενεργό κατά τη διάρκεια των νυχτερινών ωρών λειτουργίας. Οι σταθερές πληροφορίες που θα αφορούν τη λειτουργία του περιπτέρου θα σημειώνονται με σταθερά, ανάγλυφα κοπτικά γράμματα από το ίδιο υλικό. Στο πλαίσιο της σήμανσης θα δεσμευτεί χώρος (κατασκευασμένος ως υποχώρηση με πλαίσιο) για την ειδική αφισοκόλληση που θα αφορά κάθε περίπτερο (όπως και για το ενδεχόμενο να υπάρχει κάποιο προγραμματισμένο event στο εκάστοτε περίπτερο). Οι πληροφορίες που θα παρουσιάζονται σε κάθε σήμανση κατά την είσοδο θα είναι ο ειδικός τίτλος του περιπτέρου (όπως «Περίπτερο Τεχνολογίας» κ.λπ.), τα ονόματα των επιμελητών και της ομάδας εργασίας, όπως, τέλος, και οι ειδικοί χορηγοί του συγκεκριμένου περιπτέρου. Αυτοκόλλητα θα ξεδιπλώνουν έννοιες-κλειδιά για κάθε περίπτερο, ενώ φωτεινά γράμματα ανάμεσα στα περίπτερα θα διαγράφουν τη διαδρομή. 3.3 Μορφολογία καταλόγου O κατάλογος της έκθεσης ενδεικτικά θα έχει μέγεθος 25x35cm, portrait, σε εκτύπωση τετραχρωμίας και χαρτί σελιλόζας 80 γραμμαρίων, της οικογένειας Munken Rough. Η συγκεκριμένη επιλογή χαρτιού εντάσσεται στη λογική της φορητότητας, καθώς μπορεί να καλύψει αρκετό όγκο χωρίς να δίνει περιττό βάρος (π.χ., όπως στις ελαφριές εφημερίδες). Για αριθμημένα αντίτυπα θα τυπωθεί εξώφυλλο μεταξοτυπίας. Οι σελίδες του δεν θα υπερβαίνουν τις 200. 19 21 8 PF Premier Text 10 PF Premier Text 12 PF Premier Text 14 PF Premier Text 18 PF Premier Text Black PF Premier Text / PF Premier Text Bold PF Premier Text PF / PF Premier Text Medium PF Premier Text / PF Premier Text Regular PF Premier Text / PF Premier Text Light PF Premier Text / PF Premier Text Thin PF Premier Text / PF Premier Text PF Premier Text PF Premier Text 3.4 Web design ιστοσελίδων της έκθεσης ABOUT PARTICIPATE FUNDING Η ιστοσελίδα της έκθεσης θα αρθρώνεται πάνω σε τέσσερις ενότητες. Η πρώτη θα παρουσιάζει επιγραμματικά την ταυτότητα της έκθεσης, το περιεχόμενο της ιστοσελίδας, καθώς και τα ονόματα των συντελεστών της. Η δεύτερη θα αφορά τη συμμετοχή στο εκθεσιακό περιεχόμενο, στη λειτουργία της έκθεσης και στις παράλληλες εκδηλώσεις της. Στη συγκεκριμένη ενότητα, μέσω ενός υπερσυνδέσμου (hyperlink), οι χρήστες θα κατευθύνονται σε ειδική διαδικτυακή πλατφόρμα, όπου θα παρέχεται η δυνατότητα να «ανεβάζουν» φωτογραφίες των αντικειμένων που θα επιθυμούν να δανείσουν στην έκθεση. Επιπλέον, στην ίδια ενότητα θα αναρτηθεί ειδική φόρμα συμμετοχής για όσους θα ενδιαφερθούν για το πρόγραμμα πρακτικής άσκησης στο πλαίσιο της έκθεσης, καθώς και το πλήρες πρόγραμμα των παράλληλων εκδηλώσεων. Η τρίτη ενότητα θα αφορά το funding της έκθεσης, όπου θα παρουσιάζονται όλοι οι χορηγοί και χορηγοί επικοινωνίας που θα υποστηρίζουν το εκθεσιακό εγχείρημα. Τα logo των στρατηγικών χορηγών θα εμφανίζονται και στο κάτω μέρος της κεντρικής σελίδας (homepage). Στην τελευταία ενότητα, θα βρίσκονται όλα τα στοιχεία επικοινωνίας της έκθεσης, δηλαδή τα τηλέφωνα και το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (email) της γραμματειακής υποστήριξης, οι σύνδεσμοι των social media της έκθεσης και οι τρόποι πρόσβασης στον εκθεσιακό χώρο της Τεχνόπολης. CONTACT 3.5 Ταυτότητα των διαφημιστικών βίντεο Τα διαφημιστικά βίντεο θα ανοίγουν με μία σύντομη παρουσίαση του λογοτύπου της έκθεσης (ανασύνθεση 8 δευτερολέπτων). Στα διαφημιστικά βίντεο θα γίνεται επανεπίσκεψη τόσο των visuals της εποχής (π.χ., διαφημίσεις της δεκαετίας του ’80) όσο και διάφορων ιστορικών στιγμιοτύπων, στο πλαίσιο μιας tweaked («πειραγμένης») αισθητικής. Η ίδια αισθητική θα αφορά και το ηχητικό μήνυμα που θα συνοδεύει τα βίντεο. AT E SOCIAL MEDIA PA R TI C IP 23 ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΔΑΝΕΙΣΜΌΣ 4. Έρευνα και δανεισμός 4.1 Ερευνητικό απόθεμα και ερευνητική στρατηγική Η εκθεσιακή ανασυγκρότηση μιας ολόκληρης δεκαετίας σημαντικών μετασχηματισμών θα απαιτούσε πολυετή και δαπανηρή έρευνα. Ωστόσο, η σύγχρονη Πολιτική Επιστήμη, Κοινωνιολογία και Πολιτισμική Ιστορία έχουν παραγάγει σημαντικά έργα βάσης για το ’80. Μεγάλο και οργανωμένο απόθεμα μπορεί να θεωρηθεί το λεξικό Η Ελλάδα στη δεκαετία του ’80 και το ερευνητικό πρόγραμμα για τη δημιουργία της ομώνυμης βάσης δεδομένων, καθώς και άλλες ερευνητικές δουλειές, όπως το πρόσφατο βιβλίο Μεταπολίτευση. Η Ελλάδα στο μεταίχμιο δύο αιώνων σε επιμέλεια Μάνου Αυγερίδη, Έφης Γαζή και Κωστή Κορνέτη, το υπό ολοκλήρωση διδακτορικό του Παναγιώτη Ζεστανάκη στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, με τίτλο Στιλ ζωής, έμφυλες σχέσεις και κοινωνικοί χώροι στην Αθήνα της δεκαετίας του ’80, δείχνουν ότι μια αξιόλογη προεργασία έχει ήδη συντελεστεί στο ερευνητικό πεδίο. Την ευθύνη έρευνας (εύρεση και επιλογή) των εκθεμάτων και των στοιχείων εκείνων που θα συγκροτήσουν την αφήγηση της διαδρομής-επίσκεψης θα αναλάβουν οι ειδικοί επιμελητές (special curators), που θα αντιστοιχούν, με βάση της αρμοδιότητά τους, ο καθένας ή ανά ζεύγη σε ένα περίπτερο, σε συνεργασία με τους επιστημονικούς επιμελητές (curators) της έκθεσης και με την υποστήριξη της ομάδας έργου. Πρόκειται για ένα αφετηριακό σημείο που θα συμπληρωθεί από πολλαπλά εργαστήρια των επιμελητών (ειδικών και μη) και της ομάδας έργου, καθώς και για ένα ερευνητικό εγχείρημα που θα διαρκέσει όσο και η προετοιμασία της έκθεσης και αφορά τη διαρκή αναζήτηση σε στατιστικές βάσεις δεδομένων, δημόσια και ιδιωτικά αρχεία και προσωπικές συλλογές, μουσεία, ιδρύματα κ.λπ. 25 4.2 Οι πηγές δανεισμού γεγονός ότι ήδη υπάρχει μία διαδικτυακή κοινότητα στο Facebook, με τίτλο «Η Ελλάδα στη δεκαετία του ’80: κοινωνικό, πολιτικό, πολιτισμικό λεξικό», με περίπου 3.500 μέλη. Η κοινότητα δημιουργήθηκε με αφορμή την έκδοση του τόμου Η Ελλάδα στη δεκαετία του ’80: Κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό λεξικό και θα ενεργοποιηθεί ξανά για τις ανάγκες της έκθεσης. Φιλοδοξούμε ότι η κοινότητα αυτή μπορεί να αποτελέσει τη βάση προκειμένου να δημιουργηθεί ένας μεγαλύτερος πυρήνας υποστηρικτών της έκθεσης. Στόχος της προωθητικής πολιτικής της έκθεσης θα είναι να δώσει φωνή και υπόσταση στους «αφανείς συλλέκτες» αντικειμένων και στους ανώνυμους «εργάτες της μνήμης». Άνθρωποι που διαθέτουν στα σπίτια τους αντικείμενα της εποχής, φωτογραφίες και άλλα οπτικοακουστικά ντοκουμέντα θα έχουν τη δυνατότητα να καταστήσουν αυτές τις ιδιωτικές μνήμες δημόσιες και να τις μοιραστούν με τους συμπολίτες τους. Τα μέλη της εκθεσιακής κοινότητας θα μνημονεύονται στον κατάλογο της έκθεσης, θα δικαιούνται ορισμένες δωρεάν προσκλήσεις (ο ακριβής αριθμός θα καθορίζεται από το μέγεθος της προσφοράς) και ενδεχομένως να δικαιούνται εισιτήρια ή έκπτωση σε ορισμένες από τις παράλληλες εκδηλώσεις. Επιπλέον, καθώς μία από τις παράλληλες εκδηλώσεις που σχεδιάζεται θα είναι ένα μικρό συνέδριο με θέμα την ελληνική δεκαετία του ’80, οι αφανείς αυτοί «εργάτες της μνήμης» θα έχουν την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με ερευνητές που ασχολούνται επιστημονικά με την εποχή, δημιουργώντας ένα άτυπο δίκτυο που θεωρούμε ότι μελλοντικά μπορεί να ωφελήσει πολλαπλά την έρευνα. Η σημασία της εκθεσιακής κοινότητας θα υπογραμμίζεται και σε κάθε ευκαιρία παρουσίασης της έκθεσης στα ΜΜΕ. Η εκθεσιακή κοινότητα θα συνεδριάσει τουλάχιστον τρεις φορές σε μία Γενική Συνέλευση, στην οποία, εκτός από τους επιμελητές και συνεργάτες της έκθεσης, θα περιλαμβάνει τους συλλέκτες και δανειστές μας, καθώς και φίλους της έκθεσης και επιστήμονες που ασχολούνται με την περίοδο. Στις συνελεύσεις, οι επιμελητές θα ενημερώνουν για την πρόοδο των εργασιών και θα συμβουλεύονται τα μέλη της κοινότητας, θα κοινοποιούνται ανάγκες τη έκθεσης και θα εκφράζεται γνώμη για ευρύτερα ζητήματα της διοργάνωσης. Έτσι, η ιστορική και επιστημονική ματιά θα λαμβάνει υπ’ όψιν της εκείνους που μέσα από την καθημερινή τους συλλεκτική δράση γίνονται οργανωτές της μνήμης του μέλλοντος και διαχειριστές της ιστορικής πληροφορίας των επόμενων γενεών. Στο διερευνητικό στάδιο, οι ερευνητές ήρθαν σε επαφή με ευάριθμους πολιτιστικούς οργανισμούς, αρχεία και βιβλιοθήκες που διαθέτουν εκθέματα. Σε σχεδόν όλες τις περιπτώσεις, οι φορείς ενδιαφέρθηκαν για το εγχείρημα και προθυμοποιήθηκαν να συνεισφέρουν στην υλοποίηση. Επιπλέον, έχει δημιουργηθεί αναλυτική λίστα φορέων που θα μπορούσαν να δανείσουν εκθέματα. Η λίστα αυτή θα συζητηθεί με τους επιμελητές, οι οποίοι θα έχουν και την τελική ευθύνη επιλογής. Έμφαση δίνεται επίσης στη συνεργασία με αναπτυσσόμενους και δυναμικούς φορείς(π.χ., Μουσείο Μοτοσικλέτας, Μουσείο Πληροφορικής κ.λπ.). Θεωρούμε σημαντικό να υπογραμμιστεί το εξής: δεν πρόκειται για μια συμβατική ιστορική έκθεση που απαιτεί μοναδικά εκθέματα. Αντίθετα, υπάρχουν πολλές δυνατότητες (π.χ., αν δεν βρεθεί ένα αντικείμενο, όπως ένα παιδικό παιχνίδι, που αρχικά επιθυμεί ο επιμελητής, αυτό μπορεί να αντικατασταθεί σχετικά εύκολα από ένα άλλο, χωρίς να διαταράσσεται η αρχική οργανωτική σύλληψη του αφηγήματος-αναπαράστασης). Στην πραγματικότητα, στόχος της έκθεσης είναι οι επιμελητές να έχουν πρόσβαση σε υλικό αισθητά μεγαλύτερο από αυτό που τελικά θα επιλεγεί να εκτεθεί, στοιχείο που θα αυξήσει τις δυνατότητές τους να διαπραγματευθούν τους όρους ανασυγκρότησης των πεδίων κοινωνικής δράσης της εποχής, έχοντας ισχυρές εναλλακτικές δυνατότητες. 4.3 Ο δανεισμός από ιδιώτες και η δημιουργία εκθεσιακής κοινότητας Σημαντικός στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε μία εκθεσιακή κοινότητα. Μέσω της ηλεκτρονικής σελίδας της έκθεσης, που θα διαθέτει σχετική φόρμα, και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (social media) οι ενδιαφερόμενοι θα μπορούν να επικοινωνούν με τους διοργανωτές, ώστε να δανείσουν αντικείμενα από τις προσωπικές τους συλλογές. H κοινότητα θα διευκολύνει τους επιμελητές να αναζητούν αντικείμενα που θεωρούν σημαντικά για τις ανάγκες των τμημάτων τους, απευθυνόμενοι σε ένα ευρύ κοινό. Σημαντική παρακαταθήκη για την επιτυχία της εκθεσιακής κοινότητας αποτελεί το 27 4.4 Νομικά ζητήματα του δανεισμού και ασφάλιση των εκθεμάτων Τη σχετική μέριμνα θα αναλάβουν οι αρμόδιες υπηρεσίες της Τεχνόπολης. Θα τηρηθούν όλες οι διεθνείς προδιαγραφές δανεισμού και τα εκθέματα θα είναι πλήρως ασφαλισμένα, καθώς θα προσφέρεται γραπτή εγγύηση στα μέλη της εκθεσιακής κοινότητας. Βασικός στόχος της έκθεσης είναι η όσο το δυνατόν πληρέστερη αποτύπωση του κοινωνικού, ιστορικού και πολιτισμικού παρελθόντος. Προκειμένου να επιτευχθεί ο εν λόγω στόχος, καθίσταται απαραίτητος ο εντοπισμός και η συλλογή αντικειμένων της εποχής, που θα αποτελέσουν τα εκθέματα των επί μέρους περιπτέρων. Σε αυτή την κατεύθυνση, η δημιουργική ομάδα θα επιδιώξει τη συνεργασία με ιδρύματα, βιβλιοθήκες, μουσεία και ιδιώτες συλλέκτες, προκειμένου να εξασφαλίσει τον ατελή δανεισμό αντικειμένων από όλο το φάσμα του δημόσιου και ιδιωτικού βίου της δεκαετίας του ’80, όπως καταναλωτικά αγαθά (είδη ρουχισμού, παιχνίδια, συσκευασίες προϊόντων), τεχνολογικές συσκευές (υπολογιστές, κονσόλες ηλεκτρονικών παιχνιδιών), έντυπα (βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες), αντικείμενα πολιτικής επικοινωνίας (κομματικές αφίσες και προγράμματα), έργα τέχνης. Για την επίτευξη των παραπάνω, προτείνεται το μοντέλο της ατελούς παραχώρησης αντικειμένων μέσω χρησιδανείου. Στην πράξη, θα καταρτίζεται ένα συμφωνητικό μεταξύ των συμβαλλομένων, δηλαδή του χρησάμενου (στην προκειμένη περίπτωση, των διοργανωτών της έκθεσης) και του χρήστη (φυσικών ή νομικών προσώπων που προτίθενται να δανείσουν αντικείμενα που έχουν στην κατοχή τους), στο οποίο ο τελευταίος θα δηλώνει ότι προτίθεται να προσφέρει για τις ανάγκες της έκθεσης τα αντικείμενα που έχει στην κατοχή του χωρίς την απαίτηση ανταλλάγματος. Ο χρησάμενος θα δικαιούται να κάνει χρήση των αντικειμένων για την περίοδο της έκθεσης στο χώρο της Τεχνόπολης, με την υποχρέωση να αναλάβει το κόστος για τη συντήρηση των αντικειμένων και την ευθύνη για φθορές ή μεταβολές αυτών. Τέλος, οι διοργανωτές της έκθεσης θα είναι υποχρεωμένοι, βάσει του συμφωνητικού, να αποδώσουν στο χρήστη τα εκθέματα με τη λήξη της διάρκειας του συμφωνητικού ή, σε περίπτωση που δεν πραγματοποιηθεί η εκδήλωση, όταν τα εκθέματα ζητηθούν από το χρήστη. Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, θεωρούμε σωστό να ζητηθούν προσφορές από ασφαλιστικές εταιρείες, ώστε να κοστολογηθεί ο ασφαλιστικός κίνδυνος. Ο ασφαλιστικός κίνδυνος πρέπει να περιλαμβάνει όλο το χρονικό διάστημα, από την παραλαβή του αντικειμένου από το χώρο του χρήστη, τη μεταφορά του στον εκθεσιακό χώρο, την ασφαλή παραμονή του εκεί κατά το διάστημα της λειτουργίας της έκθεσης μέχρι και την απόδοση, την επιστροφή του στο χώρο του χρήστη και τη βεβαίωση της παραλαβής του από αυτόν στην κατάσταση που είχε αρχικά παραδοθεί. 29 ΤΑΥΤΌΤΗΤΑ ΚΌΙΝΌΥ-MARKETING 5. Targetgroup, ταυτότητα κοινού, πολιτική μάρκετινγκ, τιμολογιακή πολιτική 5.1 Ταυτότητα κοινού και πολιτική μάρκετινγκ 31 Σκοπός του εγχειρήματος είναι η έκθεση και οι παράλληλες εκδηλώσεις της να αποτελέσουν ορόσημο στην πολιτιστική και κοινωνική ζωή της Αθήνας και ένα μείζον εθνικό γεγονός σε μια δύσκολη περίοδο ανέχειας και δυσπραγίας. Σε αυτήν τη λογική, η έκθεση απευθύνεται σε ένα ευρύτατο κοινό της Αθήνας και σε κάθε επισκέπτη από την Ελλάδα και το εξωτερικό που θα αξιοποιεί την πολιτιστική διεθνοποίηση της πρωτεύουσας, η οποία το 2017 θα φιλοξενήσει την Documenta Art Kassel και θα σημανθεί από τη λειτουργία του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στο Φιξ και την απόδοση στους πολίτες της μεγάλης δωρεάς του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος». Πεποίθησή μας είναι ότι το αντικείμενο της έκθεσης αγγίζει καίρια στοιχεία της σύγχρονης ταυτότητας της πόλης της Αθήνας, είναι μια αναμέτρηση του εαυτού μας με την πρόσφατη Ιστορία και, ως εκ τούτου, αφορά ένα πλήθος ανθρώπων που υπερβαίνει κατά πολύ το «μυημένο» στα καλλιτεχνικά δρώμενα κοινό της πόλης και την όποια πολιτισμική ελίτ. Προφανώς, δεν ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθεί έρευνα αγοράς «παραδοσιακού» τύπου στο χρόνο προετοιμασίας της παρούσας έκθεσης, καθώς η επιμελητική οικονομία του εγχειρήματος δεν το επιτρέπει. Ωστόσο, στον δημόσιο χώρο υπάρχουν πολλές ενδείξεις που μας επιτρέπουν να υποθέτουμε ότι οι μετασχηματισμοί στο επίπεδο του μαζικού πολιτισμού απασχολούν πολύ τους Έλληνες. Για παράδειγμα, το λεξικό Η Ελλάδα στη δεκαετία του ’80 πραγματοποίησε δύο εκδόσεις σε 2.000 αντίτυπα η καθεμιά (εκδ. Το Πέρασμα, 2010· εκδ. Επίκεντρο, 2014) με μεγάλη επιτυχία, ενώ στην αρχή του 2016 και η δεύτερη έκδοση εξαντλείται. Επιπλέον, η σελίδα του λεξικού στο Facebook έχει σημαντική απήχηση και ακολουθείται, όπως προαναφέρθηκε, από περίπου 3.500 χρήστες. Η τάση αυτή επιβεβαιώνεται και από την απήχηση ορισμένων ιστοσελίδων, όπως η Retromaniax, που αποτελεί διαδικτυακό χώρο συζήτησης μνημών από τη δεκαετία του ’80 και του ’90. Επιπλέον, οι μετασχηματισμοί στον μαζικό πολιτισμό κατά τη δεκαετία του ’80 σταδιακά αποτελούν αντικείμενο ενδιαφέροντος κοινωνικών επιστημόνων από διάφορα επιστημονικά πεδία, όπως βλέπουμε, για παράδειγμα, στον πρόσφατο τόμο: Μ. Αυγερίδης κ.ά. (επιμ.), Μεταπολίτευση. Η Ελλάδα στο μεταίχμιο δύο αιώνων, εκδ. Θεμέλιο, 2015. Η έκθεση αποσκοπεί στην προσέλκυση τόσο των συστηματικών επισκεπτών των πολιτιστικών εκδηλώσεων στην Αθήνα όσο και των μη επισκεπτών. Γι’ αυτόν το λόγο, τα εκθέματα και η όλη επικοινωνιακή οργάνωσή της διαρθρώνονται ανάμεσα σε δύο διαφορετικές αλλά συμπληρωματικές στρατηγικές: 1) Στην εμβριθή τεκμηρίωση και αισθητική επεξεργασία μιας εποχής πολύμορφης σε κοινωνικά, πολιτικά και πολιτιστικά δεδομένα· 2) Στη ρεαλιστική αναπαράσταση και αναβιωτική επαφή με υλικά, εικόνες, πρόσωπα, πληροφορίες, πρακτικές της εποχής, που θα εξοικειώσει και δεν θα αποξενώσει τον επισκέπτη, θα τον μετατοπίσει από απλό θεατή σε συμμετέχοντα (από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και τη διασκέδαση στην ντίσκο μέχρι την παρακολούθηση επιδείξεων μόδας και τη διάδραση με όχημα της εποχής την ανάγνωση βιβλίων και περιοδικών και την επίσκεψη ενός ανασυγκροτημένου τυπικού μεσοαστικού διαμερίσματος του 1987). Θα υπάρξει φροντίδα να μην πρόκειται για μια έκθεση βασισμένη στην ανάκληση συναισθημάτων νοσταλγίας, καθώς θεωρούμε ότι μια τέτοια επιλογή πιθανότατα θα αποθάρρυνε τους ηλικιακά νεότερους που δεν έχουν βιογραφικές εμπειρίες από την εποχή να την επισκεφθούν. Επίσης, η καταπολέμηση της νοσταλγικής εξιδανίκευσης της εποχής ―όπως, άλλωστε, και της ανιστόρητης δαιμονοποίησής της― αποτελεί καταστατική μας μεθοδολογική επιλογή. Χωρίς να αγνοούμε το γεγονός ότι εκείνοι που βίωσαν την εποχή αποτελούν ένα ακροατήριο που μπορεί να προσεγγιστεί με προνομιακούς επικοινωνιακά όρους, θεωρούμε ότι οι δημόσιες συζητήσεις για τη δεκαετία του ’80 στο διαδίκτυο, όπου τα νεανικά ακροατήρια υπεραντιπροσωπεύονται σε σχέση με τους μεγαλύτερους, αποτελούν σοβαρή ένδειξη ότι η έκθεση μπορεί να προσελκύσει και πιο νεανικά ακροατήρια. Επιπλέον, στόχο αποτελεί η έκθεση να είναι φιλική σε επισκέπτες που γνωρίζουν λίγο ή καθόλου ελληνικά, όπως ξένοι που κατοικούν μόνιμα στην Αθήνα, τουρίστες κ.λπ. Έτσι, όλες οι επεξηγηματικές πινακίδες θα είναι σε ελληνικά και αγγλικά, όπως και ο κατάλογος. Τα μικρότερα φυλλάδια θα είναι σε περισσότερες γλώσσες. Επιπλέον, έμφαση θα δοθεί στο να γίνουν συμφωνίες με εκπαιδευτικούς, πολιτιστικούς φορείς και επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο χώρο του τουρισμού (π.χ., σχολεία, πανεπιστήμια, ΚΑΠΗ, ενώσεις εργαζομένων, ξενοδοχεία, ταξιδιωτικά πρακτορεία κ.λπ.), προκειμένου να διευκολυνθούν οι ομαδικές επισκέψεις. Θα έλεγε κανείς ότι η πολιτισμική δυναμική της πόλης και των μεγάλων εκθέσεων την τελευταία δεκαετία είναι υπαρκτή (και κατά τη διάρκεια της κρίσης), μα δεν κωδικοποιείται με αριθμούς και δεν απογράφεται με σαφήνεια. Στόχος της έκθεσης και της ενημερωτικής καμπάνιας που έχει προγραμματιστεί είναι να συγκεντρώσει ένα πολυσυλλεκτικό ακροατήριο που έχει συγκροτηθεί στην πόλη και τη χώρα και το οποίο έχει ενεργό συμμετοχή στην πολιτισμική αγορά. Πρόκειται για το ενημερωμένο κοινό που μοιράζεται σύγχρονες πολιτισμικές δεξιότητες και αισθητικούς κώδικες υψηλών απαιτήσεων. Η έκθεση, όμως, θα απευθυνθεί και στο ακροατήριο των μη-μυημένων, σε εκείνους που αντιμετωπίζουν ένα πολιτισμικό και ψυχολογικό φράγμα μπροστά σε εκδηλώσεις και εκθέσεις που γνωρίζουμε ότι θα τους ενδιέφεραν και στις οποίες έχουν όλες τις προϋποθέσεις να μετέχουν. Από αυτή την άποψη, η θεματολογία και ο αναβιωτικός χαρακτήρας της έκθεσης μπορεί να εξασφαλίσει ότι θα πρόκειται για ένα μείζον γεγονός, στο οποίο η πρόσβαση δεν υπόκειται σε σκληρά κοινωνιολογικά και πολιτισμικά φίλτρα. Με άλλα λόγια, πρόκειται για μια έκθεση που αφορά ένα πολύ σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού. Η επιτυχία του Athens Science Festival που προσέλκυσε 35.000 επισκέπτες στην Τεχνόπολη, την άνοιξη του 2015, σε διάστημα μίας εβδομάδας λειτουργίας είναι αποκαλυπτική της ύπαρξης ενός ευρέος δυναμικού κοινού. 5.2 Τιμολογιακή πολιτική 33 Η τιμολογιακή πολιτική θα καθοριστεί από την Τεχνόπολη, η οποία διαθέτει την εμπειρία και την επάρκεια σε αυτά τα ζητήματα. Για τον καθορισμό της, θα πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν η παραπάνω προσέγγιση για την απεύθυνση της έκθεσης σε ένα μαζικό κοινό με περιορισμένη αγοραστική δύναμη στην παρούσα συγκυρία αλλά και η απήχηση του χορηγικού διαβήματός μας. Πιο αναλυτικά, θεωρούμε ότι η τιμή του κανονικού εισιτηρίου θα μπορούσε να κυμαίνεται μεταξύ 4-6 ευρώ και η τιμή του εκπτωτικού εισιτηρίου, που θα αφορά όλες τις κατηγορίες επισκεπτών που δικαιούνται έκπτωσης (άνεργοι, παιδιά, άτομα τρίτης ηλικίας, ομαδικά εισιτήρια, ειδικές εκπτώσεις), θα είναι κατά 50% φθηνότερη. Προβλέπεται ακόμη η δυνατότητα έκδοσης προπληρωμένου ηλεκτρονικού εισιτηρίου (print-at-home ticket) από ειδικευμένο πάροχο, sites στα οποία θα ανακατευθύνεται, εάν το επιθυμεί, ο επισκέπτης της ιστοσελίδας της έκθεσης. 35 ΕΠΙΚΌΙΝΩΝΙΑ 6. Επικοινωνία, χορηγοί επικοινωνίας, λειτουργίες και ανταποδοτικότητα 6.1 Στρατηγική επικοινωνίας και διάδοση πληροφορίας 37 Η στρατηγική επικοινωνίας της έκθεσης θα βασίζεται σε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα, με στόχο την προώθηση της εκθεσιακής πληροφορίας και τη μεγιστοποίηση της επισκεψιμότητας. Η επικοινωνία της έκθεσης θα στηριχθεί σε σύγχρονα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στο διαδίκτυο, ενώ, παράλληλα, θα επιδιωχθεί η συνεργασία με χορηγούς επικοινωνίας που θα εξασφαλίσουν διαρκή πρόσβαση σε ΜΜΕ. Θα κλιμακώνεται στο χρόνο, με πρώτο στόχο την εξοικείωση του κοινού με την ιδέα μίας έκθεσης που τον αφορά και τη δημιουργία περιέργειας και προσμονής και, κατόπιν, τη συστηματική ενημέρωση για το ίδιο το εκθεσιακό γεγονός, το περιεχόμενο και τη λειτουργία του. Ο σκοπός της καμπάνιας επικοινωνίας είναι διττός: αφενός, να απευθυνθεί αποτελεσματικά στο πολιτιστικά ενήμερο και, κατά κανόνα, νεανικό κοινό της πόλης, συνομιλώντας με τους σύγχρονους αισθητικούς κώδικές που του είναι οικείοι, και, αφετέρου, να αγγίζει ένα ευρύτερο κοινό με μεγαλύτερες ηλικιακές και κοινωνικές διαφοροποιήσεις. H έκθεση θα διαθέτει τη δική της ιστοσελίδα που θα λειτουργήσει αρκετούς μήνες πριν από τα εγκαίνια, προετοιμάζοντας και διαμορφώνοντας το εκθεσιακό κοινό. Εξετάζεται το ενδεχόμενο οργάνωσης πληρωμένης καμπάνιας και Search Engine Optimization (SEO, πρόκειται για τεχνική που εμφανίζει «ψηλά» την ιστοσελίδα κατά την έρευνα χρηστών στο διαδίκτυο: π.χ., Google AdWords). Το υλικό της ιστοσελίδας θα κοινοποιείται συστηματικά μέσα από τους επικοινωνιακούς διαύλους που παρέχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Συγκεκριμένα, η έκθεση θα διαθέτει επίσημους λογαριασμούς σε τέσσερα μέσα, Facebook, Twitter, Instagram και YouTube. Ο ρόλος τους θα είναι να προωθούν τόσο την ιστοσελίδα της έκθεσης, με ανακατεύθυνση μέσω των δημοσιεύσεών τους, όσο και να προβάλλουν οποιαδήποτε πληροφορία και υλικό σχετικά με την έκθεση, τις παράλληλες εκδηλώσεις της και την προβολή της στα ΜΜΕ. Στο Facebook και το Instagram θα αξιοποιηθεί η δυνατότητα αγοράς χορηγούμενων διαφημίσεων, δηλαδή επί πληρωμή προωθημένες αναρτήσεις που προβάλλονται σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από τις δωρεάν. Επιπλέον, και στα τέσσερα μέσα θα χρησιμοποιούνται ειδικά hashtags (ετικέτες) που θα αναπαράγουν το όνομα της έκθεσης (#GR80s) και ως σύνδεσμοι θα οδηγούν τους χρήστες στις δημοσιεύσεις που την αφορούν. Η σελίδα της έκθεσης στο Facebook θα συνδεθεί με τη σελίδα του λεξικού «Η Ελλάδα στη Δεκαετία του ’80», η οποία διαθέτει ήδη περίπου 3.500 μέλη, ενώ, ταυτόχρονα, θα προωθείται τακτικά από τη σελίδα της Τεχνόπολης, η οποία απαριθμεί σχεδόν 60.000 μέλη. Στο λογαριασμό της έκθεσης στο YouTube θα αναρτηθούν διαφημιστικά σποτ και βίντεο που θα αφορούν την έκθεση, ενώ στο Instagram θα υπάρχει ροή φωτογραφιών από την εκθεσιακή διαδικασία. Η έκθεση, σε συνεργασία με τους χορηγούς επικοινωνίας, θα προβληθεί σε επιλεγμένα έντυπα και ηλεκτρονικά ΜΜΕ, ραδιόφωνα και τηλεοράσεις. Λίγο πριν από την έναρξή της, θα διανεμηθεί, εντός υψηλής κυκλοφορίας κυριακάτικη εφημερίδα, ένα ένθετο έντυπο, μεγέθους Α5, το οποίο θα περιέχει πληροφοριακό υλικό για την έκθεση. Προγραμματίζεται να εκτυπωθούν περίπου 70.000 αντίτυπα. Παράλληλα, οι ιστοσελίδες των χορηγών επικοινωνίας θα φιλοξενούν ειδικό διαφημιστικό banner με το εκθεσιακό logo, το οποίο θα λειτουργεί και ως σύνδεσμος ανακατεύθυνσης στην επίσημη ιστοσελίδα της έκθεσης. Στις ιστοσελίδες των χορηγών επικοινωνίας, σε συνεργαζόμενα έντυπα, ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς, συνδρομητικές τηλεοράσεις, προβλέπεται να υπάρξουν σχετικά αφιερώματα και ρεπορτάζ για την έκθεση, καθώς και συνεντεύξεις των υπευθύνων. Κατά τη διάρκεια προετοιμασίας και διεξαγωγής της έκθεσης, σε επιλεγμένους ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς θα μεταδίδονται διαφημιστικά σποτ, ηχητικά και οπτικοακουστικά αντίστοιχα. Επιπλέον, θα χρησιμοποιηθούν «παραδοσιακά» έντυπα μέσα προώθησης (π.χ.,αφισέτες) που θα αναρτηθούν σε στοχευμένους χώρους στην πόλη, όπως καταστήματα, εισόδους καφέ, βιβλιοπωλείων κ.ο.κ. 6.2 Χορηγοί επικοινωνίας, λειτουργίες και ανταποδοτικότητα Σύμφωνα με τη στρατηγική επικοινωνίας που έχει επιλεγεί, οι χορηγοί επικοινωνίας χωρίζονται σε δύο μεγάλες ομάδες: τους στρατηγικούς χορηγούς επικοινωνίας και τους χορηγούς επικοινωνίας. Για τους πρώτους, θα ισχύει ο κανόνας της αποκλειστικότητας ανά είδος μέσου. Στόχος αυτής της αμοιβαίας σύμπραξης θα είναι η προβολή της έκθεσης από το φθινόπωρο του 2016 και η συστηματική διάδραση της έκθεσης με τα ΜΜΕ. Σε αυτούς θα διατίθεται ειδικό οπτικό και ακουστικό υλικό και προνόμια που μπορούν να συζητηθούν ad hoc, όπως η διάθεση χώρων της έκθεσης για συναφείς δικές τους εκδηλώσεις, ειδικές ξεναγήσεις για το δικό τους κοινό ή τα στελέχη τους, τη διάθεση αριθμού προσκλήσεων και αντιτύπων του καταλόγου, επιλεγμένων αντικειμένων από το πωλητήριο της έκθεσης. Με άλλα λόγια, η στρατηγική χορηγία επικοινωνίας θα πρέπει να ιδωθεί περισσότερο ως partnership παρά ως μονοδιάστατη σχέση όπου κάποιος προβάλλεται και κάποιος προβάλλει. Για τη δεύτερη ομάδα, δεν θα ισχύει ο περιορισμός της αποκλειστικότητας ανά μέσο και η χορηγία επικοινωνίας θα ξεκινάει μερικές εβδομάδες πριν από τα εγκαίνια της έκθεσης, στην κορύφωση, δηλαδή, της καμπάνιας. Θα υπάρχει ειδικό press kit για αυτούς και, φυσικά, οι επιμελητές θα είναι στη διάθεσή τους για συνεντεύξεις κ.λπ. Η βασική ανταποδοτική λειτουργία θα είναι η διάθεση προσκλήσεων για το κοινό τους. Πέραν αυτών, θα υπάρχει διαθέσιμο press kit για τους δημοσιογράφους όλων των μέσων και θα γίνουν τουλάχιστον δύο συνεντεύξεις Τύπου σε διάφορα στάδια της έκθεσης. Επίσης, σε ό,τι αφορά την παραγωγή οπτικοακουστικού υλικού, προβλέπονται τουλάχιστον δύο βιντεοκλίπ. Το πρώτο, που θα διαδοθεί στο διαδίκτυο, θα κάνει μια γενική ενημέρωση και θα καλεί στη συγκρότηση της εκθεσιακής κοινότητας, με στόχο να κινητοποιήσει συλλέκτες, οι οποίοι θα κληθούν να συμμετάσχουν στην έρευνα και το δανεισμό της έκθεσης. Κατόπιν, θα παραχθεί και δεύτερο, που θα είναι καθαρά διαφημιστικού περιεχομένου και θα προβληθεί λίγες μέρες πριν από τα εγκαίνια. Το σύνολο του διαφημιστικού ενημερωτικού υλικού θα παραχθεί από την ομάδα της έκθεσης και την ομάδα επικοινωνίας της Τεχνόπολης. 39 ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΕΚΘΕΣΗΣ-ΠΕΡΙΠΤΕΡ 5 6 7 8 7. Διάρθρωση της έκθεσης, περιεχόμενο-περίπτερα 9 GR80s. Η Ελλάδα του Ογδόντα στην Τεχνόπολη Επιμέλεια: Βασίλης Βαμβακάς, Παναγής Παναγιωτόπουλος Αναπληρώτρια Επιμελήτρια, Σχεδιασμός Έκθεσης: Βασιλική-Μαρία Πλαβού 11 12 1. Είσοδος-Εισιτήρια-Τοίχος 2. Πολιτική: a) από την αλλαγή στην κάθαρση, b) πολιτική βία και καταστολή, c) ο χώρος της ιδεολογίας, d) έμφυλες ταυτότητες, e) κοινωνικό κράτος, f) οικονομία 3. Κατοικία και Δημόσιος Χώρος 3 4. Μαζικός Πολιτισμός και Κατανάλωση, Ουφάδικο, Παιχνίδια 5. Ένδυση, Μόδα, Disco 6. Κινηματογράφος, Βιντεοταινίες, Οπτικοακουστική Κουλτούρα 7. Λαϊκότητα και Λαϊκή Ζωή 8. Νεανικές Υποκουλτούρες και e d c b Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος είναι επίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του ΕΚΠΑ, συγγραφέας των βιβλίων Το γεγονός. Βαναυσότητα, πόλεμος και πολιτική μετά την 11η Σεπτεμβρίου, εκδ. Βιβλιόραμα 2003 και Τεχνολογικές καταστροφές και πολιτικές του κινδύνου. Παλινδρομήσεις του κοινωνικού εκσυγχρονισμού στην Ελλάδα, 1947-2000. Είναι συνεπιμελητής του συλλογικού τόμου Η Ελλάδα στη δεκαετία του ’80. Κοινωνικό, πολιτικό, πολιτισμικό λεξικό, εκδ. To Πέρασμα 2010· εκδ. Επίκεντρο 2014. ΕΞΟΔΟΣ 13 f 4 Ο Βασίλης Βαμβακάς είναι επίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας της Επικοινωνίας στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ. Είναι συγγραφέας των βιβλίων Εκλογές και επικοινωνία στη Μεταπολίτευση. Πολιτικότητα και θέαμα, εκδ. Σαββάλα 2007 και Ο λόγος της κρίσης. Πόλωση, βία, αναστοχασμός στην πολιτική και δημοφιλή κουλτούρα, εκδ. Επίκεντρο 2015, και συνεπιμελητής του συλλογικού τόμου Η Ελλάδα στη δεκαετία του ’80. Κοινωνικό, πολιτικό, πολιτισμικό λεξικό, εκδ. To Πέρασμα 2010· εκδ. Επίκεντρο 2014. 10 a 2 Πρωτοπορίες 9. Όψεις Εικαστικής Δράσης και Πολιτισμού 10. Η Βιβλιοθήκη-Αναγνωστήριο του ‘80 11. Τεχνολογία 12. Επικοινωνία-ΜΜΕ 13. Τροχοί και Αυτοκίνηση 14. Πωλητήριο-Έξοδος 14 Η Βασιλική-Μαρία Πλαβού είναι πτυχιούχος Αρχιτεκτονικής (MArch, ΑΠΘ), με μεταπτυχιακή ειδίκευση (PSD) στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας). Ασχολείται με ζητήματα σχεδιασμού στο χώρο της αρχιτεκτονικής, της τέχνης και της γραφιστικής. Έχει συνεργαστεί με επιμελητές, αρχιτέκτονες και πολιτιστικά ιδρύματα, όπως το Μουσείο Μπενάκη και το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ. Τα projects της έχουν δημοσιευτεί σε διεθνή περιοδικά αρχιτεκτονικής όπως τα Kerb Journal, MAS CONTEXT και MOUSSE Magazine. Έχει βραβευτεί με τα βραβεία: Χρυσός Ερμής 2014 για εκδοτικά προϊόντα, ΕΒΓΕ 2014 (αυτοέκδοσης) και 2015 (εξωφύλλου και καλλιτεχνικού καταλόγου). 1 ΕΙΣΟΔΟΣ 41 7.1 Η διαδρομή και τα περίπτερα Περίπτερο 1 (Είσοδος Τεχνόπολης και Μηχανουργείο): Πολιτική Είσοδος (από την οδό Ιάκχου) Ο επισκέπτης, μετά τον έλεγχο εισιτηρίων, εισέρχεται στο χώρο της έκθεσης. Κοιτώντας αριστερά, θα υπάρχουν με εμφανή τρόπο τα credits και τα logo των χορηγών της έκθεσης. Καθώς προχωράει, στο δεξί του χέρι θα αντικρίσει έναν τοίχο κατασκευασμένο για τις ανάγκες τις έκθεσης, στον οποίο θα έχουν τοποθετηθεί ποικίλες προεκλογικές αφίσες της δεκαετίας του ’80. Τις μέρες και ώρες αιχμής, θα υπάρχει συνεργείο που θα ανανεώνει τις αφίσες ενώπιον των επισκεπτών που εκείνη τη στιγμή θα βρίσκονται στην αρχή της διαδρομής της έκθεσης. Αυτόνομα δωμάτια: α. Από την αλλαγή στην κάθαρση (Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Λαμπρινή Ρόρη) Συλλογισμός: Ο επισκέπτης αντιμετωπίζει τα μεγάλα μεγέθη του πολιτικού ανταγωνισμού της εποχής, τις σημαντικές πολιτικές που ασκήθηκαν από τις κυβερνήσεις, την κινητοποίηση των μαζών και την πολιτική στράτευση, καθώς και τα βασικά πολιτικά γεγονότα της περιόδου (εκλογικές αναμετρήσεις, πολιτικοί πρωταγωνιστές, πολιτική επικοινωνία, νομοθετικό έργο, σκάνδαλα, κομματικό φαινόμενο). O Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στο Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και Οργανισμών του ΤΕΙ Πελοποννήσου. Ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο το 2002. Είναι διευθυντής σύνταξης του περιοδικού Νέα Εστία και μέλος των συντακτικών επιτροπών των περιοδικών Φιλοσοφείν και της ελληνική έκδοσης του Foreign Affairs. Έχει συνεργαστεί με την ΕΡΤ, την Καθημερινή της Κυριακής και την Εφημερίδα των Συντακτών. 43 Η Λαμπρινή Ρόρη είναι υπότροφος Marie-Curie στο Πανεπιστήμιο του Bournemouth και διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου της Σορβόνης (Université Paris I, Panthéon-Sorbonne). Η διδακτορική διατριβή της μελετά τις αλλαγές που προκαλεί η επαγγελματοποίηση της πολιτικής επικοινωνίας στα σοσιαλιστικά κόμματα της Ευρώπης, με έμφαση στις οργανώσεις του ελληνικού και του γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος από τη δεκαετία του ’70 μέχρι το 2012. Κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακώντης σπουδών στα αντικείμενα «Πολιτική Κοινωνιολογία και Δημόσιες Πολιτικές» (Sciences Po Paris) και «Πολιτική και Κοινωνική Επικοινωνία» (Université Paris I, Panthéon-Sorbonne), μελέτησε τον αντιαμερικανισμό στην Ελλάδα από το 1974 έως το 2002, με έμφαση στην περίπτωση του ΠΑΣΟΚ. Έχει δημοσιεύσει άρθρο για τον πολιτικό λόγο του ΠΑΣΟΚ κατά τη δεκαετία του ’80, καθώς και για την ελληνική εξωτερική πολιτική από το 1974 έως το 2000. β. Πολιτική βία και καταστολή (Βασίλης Βαμβακάς, Παναγής Παναγιωτόπουλος) Συλλογισμός: Επίσκεψη στο ελληνικό αντάρτικο πόλων και την ελληνική τρομοκρατία και στη μυθολογία γύρω από αυτήν. Ανάδειξη της αποστρατιωτικοποίησης των σωμάτων ασφαλείας μέσα από την ΕΛ.ΑΣ., αλλά και των σημαντικών μεγεθών κρατικής καταστολής. Η ανασυγκρότηση της σχέσης της Ελλάδας με τη διεθνή τρομοκρατία (κυρίως αραβική) και οι επιπτώσεις αυτής της σχέσης. γ. Ο χώρος της ιδεολογίας (Νικόλας Σεβαστάκης) Συλλογισμός: Πρωταρχικό έκθεμα θα είναι η λαϊκιστική ιδεολογία στις πολεμικές και διάφορες άλλες εκφάνσεις που παίρνει στη δεκαετία του ’80. Ταυτόχρονα, θα αποτυπωθούν στοιχεία για την εξέλιξη των αριστερών ιδεών και της αριστερής θεωρίας, τη γέννηση μιας φιλελεύθερης και νεοφιλελεύθερης πολιτικής σκέψης στο χώρο της ελληνικής Δεξιάς και τη διαμόρφωσης ενός νεορθόδοξου πνευματικού και πολιτικού χώρου. Η αναζήτηση των διεργασιών που αφορούν την ιδεολογία του ’80 δεν θα περιοριστεί στο πολιτικό πεδίο, αλλά θα επεκταθεί σε εκείνο του πολιτισμού, του αθλητισμού, της θρησκείας κ.α. 45 Ο Νικόλας Σεβαστάκης σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και στο Πανεπιστήμιο της Λυών. Δίδαξε Πολιτική και Κοινωνική Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και από το 2006 διδάσκει στο ΑΠΘ. Έχει δημοσιεύσει πολλά βιβλία και άρθρα με αντικείμενο την κριτική της ιδεολογίας και της νεωτερικότητας, ενώ έχει ασχοληθεί συστηματικά και με τη λογοτεχνία. Ορισμένα από τα τελευταία του βιβλία είναι: Κοινότοπη χώρα, εκδ. Σαββάλα Ο Κυριάκος Πιερρακάκης είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στη Δημόσια Πολιτική από το Πανεπιστήμιο Harvard και στην Τεχνολογική Πολιτική από το Massachusetts Institute of Technology. Έχει εργαστεί ως σύμβουλος στο χώρο των μικρών επιχειρήσεων και της καινοτομίας. 2004, Φιλόδοξος μηδενισμός, εκδ. Εστία 2008, Άνδρας που πέφτει, εκδ. Πόλις 2015. δ. Έμφυλες ταυτότητες (Κωστής Κορνέτης) Συλλογισμός: Παρουσίαση του φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα στη δεκαετία του ’80, στη θεσμική, κρατική και ριζοσπαστική εκδοχή του. Πραγμάτευση των μεταρρυθμίσεων που αφορούν το φύλο, τα δικαιώματα και το οικογενειακό δίκαιο. Ανάδειξη των νέων έμφυλων ταυτοτήτων που συγκροτούνται και των εμποδίων που συναντούν την περίοδο αυτή. Ο Κώστας Ρουμανιάς σπούδασε οικονομικά στην Οξφόρδη. Είναι λέκτορας στο Τμήμα Διεθνών και Οικονομικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει δημοσιεύσει μελέτες σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά όπως τα Economic Letters και Economics and Politics. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιστρέφονται γύρω από τις θεωρίες του πολιτικού ανταγωνισμού, την οργάνωση της διαφθοράς και τη βιομηχανική οργάνωση. O Κωστής Κορνέτης εργάζεται ως ερευνητής στο πανεπιστήμιο Carlos III της Μαδρίτης. Προηγουμένως δίδαξε στα πανεπιστήμια Brown και New York University. Έχει δημοσιεύσει άρθρα σε διάφορα επιστημονικά περιοδικά και συλλογικά έργα και έχει συνεπιμεληθεί συλλογικούς τόμους που έχουν εκδοθεί από ελληνικούς και βρετανικούς εκδοτικούς οίκους. Η μονογραφία του Children of The Dictatorship. Student Resistance, Cultural Politics and the ‘Long 1960s’ in Greece, εκδ. Berghahn Books 2013, κυκλοφόρησε πρόσφατα και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πόλις. Είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Historein και αρθρογραφεί περιστασιακά στον ημερήσιο Τύπο. ε. Κοινωνικό κράτος (Κυριάκος Πιερρακάκης) Συλλογισμός: Τα εκθέματα αυτού του δωματίου θα αφορούν τις σημαντικότερεςπολιτικές που αφορούν τη συστηματική θέσπιση και λειτουργία του κοινωνικού κράτους στους τομείς της υγείας (ΕΣΥ), της εκπαίδευσης, της ασφάλισης και της τρίτης ηλικίας (ΚΑΠΗ). στ. Οικονομία (Κυριάκος Πιερρακάκης, Κώστας Ρουμανιάς) Συλλογισμός: Ανάδειξη των οικονομικών κύκλων της δεκαετίας του ’80 από τη φάση της κρατικής επέκτασης σε αυτήν της «πρώτης» λιτότητας (σταθεροποιητικόπρόγραμμα). Παρουσίαση μεγεθών, που σήμερα γνωρίζουμε ότι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο, και στα μακροοικονομικά στοιχεία της χώρας και στην οικονομική συμπεριφορά των Ελλήνων (π.χ., ελλείμματα, χρέος). Επίσης,θα παρατεθούν οι αλλαγές που έγιναν στο τραπεζικό σύστημα, στοιχεία της εισοδηματικής και νομισματικής πολιτικής, η ατελέσφορη καμπάνια του «Επιμένων Ελληνικά» για την προάσπιση της εθνικής παραγωγής, η προϊούσα αποβιομηχάνιση και η επιλογή των κρατικών ενισχύσεων έναντι της αναδιάρθρωσης του παραγωγικού ιστού. 47 Περίπτερο 2 (Αποθήκη): Κατοικία και δημόσιος χώρος (Κώστας Τσιαμπάος) α) Διαμέρισμα 1987 Συλλογισμός: Πρόκειται για τη δεύτερη αναβιωτική εμπειρία για τον επισκέπτη μετά τον τοίχο της αφισοκόλλησης στην είσοδό της. Ο επισκέπτης θα ανοίγει την πόρτα του περιπτέρου και θα βρίσκεται στο σαλόνι ενός χαρακτηριστικού ελληνικού διαμερίσματος του 1987. Εκτός από το σαλόνι, θα υπάρχει πιστή αναπαράσταση ενός εφηβικού δωματίου και μιας κουζίνας. Ο επισκέπτης δεν θα κοιτάει απλώς τα εκθέματα, αλλά θα κυκλοφορεί μέσα στο διαμέρισμα σαν να ήταν το δικό του. Το διαμέρισμα θα ενσωματώνει τις καινοτομίες και τις αλλαγές που έχουν καταγραφεί στα χρόνια του ’80 στην κατοικία και τον τρόπο οικιακής ζωής, αλλά θα υπάρχουν και ίχνη προηγουμένων δεκαετιών στη διαμόρφωση του διαμερίσματος. β) Αρχιτεκτονική, πολεοδομία, δημόσια έργα Συλλογισμός: Συνοπτική παρουσίαση των εξελίξεων στον αστικό ιστό και την ύπαιθρο, τόσο στο επίπεδο των αρχιτεκτονικών τάσεων όσο και σε εκείνο των κρατικών πολιτικών. Η ταυτότητα της πολυκατοικίας της δεκαετίας του ’80, καθώς και μεγάλα ή μικρότερα δημόσια έργα (ΟΑΚΑ, ΣΕΦ, ανισόπεδοι κόμβοι) θα έρθουν σε διάλογο με μεγάλες οικιστικές παρεμβάσεις του κράτους, όπως η νομιμοποίηση των αυθαιρέτων. Σημαντική μνεία θα γίνει στη διαχείριση και ανασυγκρότηση της πόλης της Καλαμάτας μετά τον καταστροφικό σεισμό το 1986. Ο Κώστας Τσιαμπάος είναι αρχιτέκτονας μηχανικός. Το 2008 ολοκλήρωσε τη διδακτορική διατριβή του στο ΕΜΠ. Εργάστηκε ως επιστημονικός σύμβουλος στο Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη (2003-2004). Είναι εθνικός αντιπρόσωπος στη δράση του δικτύου COST (European Cooperation in the field of Scientific and Technical Research) με θέμα «Urban Allotment Gardens in European Cities – Future, Challenges and Lessons Learned» (2012-2016). Είναι συγγραφέας πολλών άρθρων δημοσιευμένων σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους. Δημοσίευσε το βιβλίο Κατασκευές της όρασης: Από τη θεωρία του Δοξιάδη στο έργο του Πικιώνη, εκδ. Ποταμός 2010. Η επιστημονική του μονογραφία «From Doxiadis’ theory to Pikionis’ work: reflections of antiquity in modern architecture» έχει προγραμματιστεί να εκδοθεί το 2017 από τις εκδόσεις Routledge. 49 Περίπτερο 3 (Δεξαμενές καθαρισμού): Μαζικός πολιτισμός και κατανάλωση. Παιχνίδια σε κοντέινερ: το ουφάδικο της εφηβείας και τα παιχνίδια των παιδιών (Φοίβος Δεληβοριάς, Παναγιώτης Ζεστανάκης) Συλλογισμός: Το περίπτερο αυτό φιλοδοξεί να ανασυστήσει μια ποικιλία στοιχείων του υλικού μαζικού πολιτισμού της δεκαετίας του ’80: διατροφή, σημαντικά προϊόντα κατανάλωσης και κτήσης lifestyle, χώρους διασκέδασης και εστίασης, εφηβική ψυχαγωγία, μεγάλα συναυλιακά γεγονότα, αθλητισμός, σεξουαλικοποίηση του γυναικείου και ανδρικού σώματος κ.ά.Θα τονιστεί επίσης το γεγονός ότι διευρυμένα μεσοστρώματα αναδύονται ως φορείς του καταναλωτικού εκσυγχρονισμού σε μια ιστορική συγκυρία, κατά την οποία το αίτημα σύγκλισης των τρόπων ζωής με τη Δύση ανακύπτει ως κοινωνικό αίτημα. Οι σημαντικές αυτές τάσεις θα παρουσιαστούν τόσο με εκθέματα, που θα συγκεντρωθούν από μέλη της εκθεσιακής κοινότητας, όσο και οπτικοακουστικό και έντυπο υλικό (π.χ., τηλεοπτικές διαφημίσεις, ειδικός περιοδικός τύπος κ.λπ.). Στους εξωτερικούς χώρους θα υπάρχουν δύο κοντέινερ, που στο ένα θα εκτίθεται μια πλημμυρίδα παιχνιδιών του παιδικού κόσμου του ’80 και στο άλλο θα υπάρχει ο κόσμος των εφήβων και ενηλίκων που θα είναι ο τρίτος αναβιωτικός χώρος της έκθεσης: ένα «ουφάδικο» με ηλεκτρονικά παιχνίδια της εποχής, τα οποία ο επισκέπτης θα μπορεί να παίξει όπως τότε. Ο Φοίβος Δεληβοριάς είναι τραγουδιστής και τραγουδοποιός. Έχει κυκλοφορήσει 7 προσωπικούς δίσκους και μία επετειακή συλλογή. Ο τελευταίος του δίσκος με τίτλο Καλλιθέα κυκλοφόρησε από την Inner Ear Records το 2015. Έχει συνεργαστεί με πολλούς γνωστούς καλλιτέχνες, όπως ο Διονύσης Σαββόπουλος, η Αρλέτα, ο Παύλος Παυλίδης, ο Αργύρης Μπακιρτζής κ.ά. Ο Παναγιώτης Ζεστανάκης είναι υποψήφιος διδάκτορας Σύγχρονης Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, όπου ολοκληρώνει τη διατριβή του «Στυλ ζωής, έμφυλες σχέσεις και κοινωνικοί χώροι στην Αθήνα στη δεκαετία του ’80». Έχει συνεπιμεληθεί τον τόμο (Αντι)μιλώντας στις βεβαιότητες: φύλα, αναπαραστάσεις, υποκειμενικότητες, εκδ. ΟΜΙΚ 2013, και έχει γράψει άρθρα για όψεις της πολιτισμικής αλλαγής στη μεταδικτατορική Ελλάδα σε επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους στα ελληνικά, τα αγγλικά και τα ισπανικά. 51 Περίπτερο 4 (Δεξαμενές καθαρισμού-υπόγειο): Ένδυση, μόδα, ντίσκο (Έφη Φαλίδα, Λεωνίδας Αντωνόπουλος) Συλλογισμός: Στον υπόγειο χώρο των Δεξαμενών Καθαρισμού θα συσταθεί ένα αυτόνομο πεδίο παράθεσης των βασικών ενδυματολογικών επιλογών της δεκαετίας του ’80, καθώς και έργων σημαντικών Ελλήνων σχεδιαστών. Τα εκθέματα δεν θα είναι μόνο φωτογραφικά, αλλά κυρίως θα αποτελούνται από τα πραγματικά ρούχα και τους συνδυασμούς που χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι εκείνη την περίοδο. Επειδή ο χώρος προσφέρεται για κάτι τέτοιο, θα διερευνηθεί η δυνατότητα διενέργειας ζωντανών επιδείξεων μόδας με τα ρούχα της εποχής. Παράλληλα, αυτός ο χώρος θα μεταμορφώνεται προσωρινά ανά τακτά χρονικά διαστήματα για να αναβιώσει την οπτική και ακουστική εμπειρία της ντισκοτέκ του ‘80. Η Έφη Φαλίδα είναι δημοσιογράφος. Εργάζεται στο πολιτιστικό τμήμα της εφημερίδας Τα Νέα και αρθρογραφεί για θέματα αισθητικής, μόδας, αρχιτεκτονικής. Το 2014 συμμετείχε στο έργο της Μαρίας Πaπαδημητρίου «Φirma Gypsy Globales» ως συγγραφέας του ομότιτλου art book της καλλιτέχνιδας. Το 2015 συμμετείχε στην οργάνωση της έκθεσης του Τάσου Βρεττού «Τ(ρ) όποι Λατρείας», καθώς και στη συγγραφή του ομώνυμου καταλόγου. Ο Λεωνίδας Αντωνόπουλος είναι δημοσιογράφος, ειδικευμένος σε θέματα πολιτισμού και μουσικής, και διευθυντής του KOSMOS FM. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στην Αθήνα και ειδικεύτηκε στη Στρατηγική των ΜΜΕ στο Λονδίνο. Έχει συνεργαστεί με εφημερίδες και περιοδικά, έχει κάνει εκπομπές μουσικού και δημοσιογραφικού περιεχομένου στο ραδιόφωνο, ενώ υπήρξε διευθυντής προγράμματος στον «Αθήνα 9.84». Από το 1997 συνεργάζεται με την ΕΡΤ. Ήταν δημιουργός και παρουσιαστής της βραβευμένης σειράς μουσικών ντοκιμαντέρ «Οι Μουσικοί του Κόσμου». Μέχρι το 2011 υπήρξε επίσης σύμβουλος για τη μουσική και καλλιτεχνικός υπεύθυνος της ενότητας «Ήχοι του Κόσμου» για το Φεστιβάλ Αθηνών. 53 Περίπτερο 5 (Αμφιθέατρο 9,84): Κινηματογράφος, βιντεοταινίες, οπτικοακουστική κουλτούρα α) Κινηματογράφος (Λουκάς Κατσίκας, Μελένια Γιαννούση) β) Βιντεοταινίες, Οπτικοακουστική κουλτούρα (Ορσαλία-Ελένη Κασσαβέτη) Συλλογισμός: Ο χώρος του αμφιθεάτρου μετατρέπεται σε κινηματογραφική αίθουσα στην οποία θα προβάλλονται κινηματογραφικές επιτυχίες του ’80, του αμερικανικού, ευρωπαϊκού κινηματογράφου. Ταινίες που σημάδεψαν την εποχή και προσδιόρισαν πολλά και διάφορα επίπεδα των κοινωνικών συμπεριφορών. Παράλληλα, στην αίθουσα αυτή θα γίνονται προβολές και ελληνικών ταινιών της δεκαετίας του ’80, τόσο του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου όσο και υποτιμημένες και ξεχασμένες στιγμές του εμπορικού ελληνικού κινηματογράφου, ο οποίος βρίσκεται εκείνη την εποχή σε μεγάλη κάμψη. Μια επιλογή των βιντεοταινιών της δεκαετίας του ’80 θα προβάλλεται επίσης. Πρόκειται για την κυρίαρχη οπτικοακουστική μυθοπλαστική παραγωγή της περιόδου, που νοηματοδότησε και αποτύπωσε, με τον ιδιαίτερο τρόπο της, όψεις της κοινωνικής μεταβολής. Τέλος, στην αίθουσα αυτή θα προβληθούν ντοκιμαντέρ της περιόδου ή κατοπινές εθνογραφικές παραγωγές που καταγράφουν μεγάλα γεγονότα ή φαινόμενα της εποχής. Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι μια ακόμη αναβιωτική λειτουργία της έκθεσης· ο επισκέπτης δεν θα υποχρεούται να παρακολουθήσει μια ταινία από την αρχή μέχρι το τέλος, αλλά θα βυθίζεται για λίγο στον οπτικοακουστικό κόσμο της περιόδου. Το μείζον έκθεμα θα αποτυπωθεί σε έναν συστηματικό και σχολιασμένο κατάλογο των πιο σημαντικών έργων, εκ των οποίων τα περισσότερα θα προβάλλονται σε αυτό το περίπτερο πέραν της φεστιβαλικής λειτουργίας, με μελετημένες εναλλαγές και προγραμματισμό που θα ανακοινώνεται εκ των προτέρων. TECHNOLOGY PAVILION curated by Panayis Panayiotopoulos & Vasileios Vamvakas sponsored by Ο Λουκάς Κατσίκας εργάζεται ως κριτικός κινηματογράφου από το 1996. Έχει συνεργαστεί με τις εφημερίδες Ελευθεροτυπία και Καθημερινή, έχει γράψει σε περιοδικά και ειδικές εκδόσεις αφιερωμένες στο έργο σκηνοθετών, έχει δουλέψει στο ραδιόφωνο και ως σύμβουλος αναγνώσεων στον εκδοτικό οίκο Μινώα και έχει επιμεληθεί το φεστιβάλ ταινιών ντοκιμαντέρ «Εικόνες της Αμερικής του 20ού αιώνα» σε συνεργασία με την 55 αμερικανική πρεσβεία και το περιοδικό Highlights. Από το 1996 μέχρι σήμερα συνεργάζεται ως σύμβουλος προγράμματος στις «Νύχτες Πρεμιέρας» και ως συντάκτης και μετέπειτα αρχισυντάκτης στο περιοδικό Σινεμά. Η Μελένια Γιαννούση σπούδασε Γαλλική Φιλολογία στο ΑΠΘ και Τεχνική - Οπτικοακουστική Μετάφραση στο πανεπιστήμιο της Mons-Hainaut του Βελγίου. Συνεργάζεται με τις μεγαλύτερες εταιρείες διανομής το Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας «Νύχτες Πρεμιέρας» και το Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου ως υποτιτλίστρια ταινιών. Διδάσκει υποτιτλισμό στο Γαλλικό Ινστιτούτο. Η Ορσαλία-Ελένη Κασσαβέτη είναι διδάκτορας του τμήματος ΕΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών και συγγραφέας του βιβλίου Η ελληνική βιντεοταινία (1985-1990). Ειδολογικές, Κοινωνικές και Πολιτισμικές Διαστάσεις, εκδ. Ασίνη 2014. Άρθρα της έχουν δημοσιευθεί σε συλλογικούς τόμους και επιστημονικά περιοδικά. Τα επιστημονικά της ενδιαφέροντα περιστρέφονται γύρω από τη δημοφιλή κουλτούρα (κινηματογράφος, τηλεόραση, μουσική) και τον λαϊκό πολιτισμό, τη θεωρία των ειδών και την οπτική εθνογραφία. Εργάζεται ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Πατρών. 57 Περίπτερο 6 (Παλαιοί φούρνοι): Λαϊκότητα και λαϊκή ζωή (Κώστας Κατσάπης) Συλλογισμός: Σε αυτόν το χώρο, που συνδέεται άμεσα με την ιστορία της ελληνικής εργατικής τάξης και της βιομηχανικής ανάπτυξης στην Αθήνα, η έκθεση θα πραγματευτεί την ταυτότητα της λαϊκότητας, η οποία στη δεκαετία του ’80 δέχεται σοβαρές αποδομήσεις από μια διεθνοποιημένη και, κατά κύριο λόγο, μεσοστρωματική κουλτούρα που έχει αρχίσει να γίνεται κυρίαρχη. Εντούτοις, στοιχεία αντίστασης και οι δυνάμεις επιβίωσης μιας παλιάς ή επινοημένης νέας λαϊκότητας παραμένουν σημαντικά στην εν λόγω δεκαετία, αντιστέκονται στην επέλαση της pop αισθητικής και διεκδικούν λόγο και θέση σε μια πολυφωνική αισθητική: ρεμπέτικες κομπανίες και ρεμπετολογία, ανδροπρεπείς ήρωες και μύθοι, ελληνοπρέπεια, δημώδης παράδοση και διακριτοί τρόποι διασκέδασης (π.χ., σκυλάδικο) και μια ιδιαίτερη καταναλωτική και διατροφική ταυτότητα επιχειρούν να συγκρατήσουν το λαϊκό στοιχείο ζωντανό, να διατηρήσουν τη «γνησιότητά» του και να το αποσυμπλέξουν από την αναπτυσσόμενη κατηγορία της κιτς και μπανάλ αισθητικής που προσδίδεται στα ανερχόμενα, εκείνη την εποχή, κατώτερα και μεσαία κοινωνικά στρώματα. Οι εργατικές διεκδικήσεις και κινηματικές διαδικασίες, συχνά παραγνωρισμένες από την εγκαθίδρυση μιας κουλτούρας της ευμάρειας και την διόγκωση της δημόσιας υπαλληλίας, θα βρουν σε αυτό το περίπτερο το χώρο για την ιστορική τους ανατοποθέτηση και επανεκτίμηση. Ο Κώστας Κατσάπης διδάσκει Ιστορία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, όπου και υποστήριξε τη διδακτορική του διατριβή το 2006. Έχει συνεργαστεί με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και έχει διδάξει στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και το Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Είναι συγγραφέας των βιβλίων Ήχοι και απόηχοι. Κοινωνική ιστορία του ροκ εν ρολ φαινομένου στην Ελλάδα, 19561967, εκδ. ΙΑΕΝ 2007, και Το πρόβλημα νεολαία. Μοντέρνοι νέοι, παράδοση και αμφισβήτηση στη μεταπολεμική Ελλάδα: 1964-1974, Απρόβλεπτες εκδόσεις 2013. 59 Περίπτερο 7: Νεανικές υποκουλτούρες και πρωτοπορίες (Παναγιώτης Ζεστανάκης) Συλλογισμός: Στο περίπτερο αυτό θα συστεγαστούν τα υλικά και συμβολικά στοιχεία που προσδιόρισαν της «φυλές» της δεκαετίας του ’80, μιας σειράς, δηλαδή, νεανικών ή άλλων υποκουλτούρων που συγκρότησαν καινούργιες δυναμικές, συγκρουσιακές και ταυτόχρονα ρευστές ταυτότητες: πανκ, χέβι μέταλ, μοτοσικλετιστές,οργανωμένοι φίλαθλοι. To περίπτερο της έκθεσης για τις υποκουλτούρες θα οργανωθεί γύρω από δύο ερωτήματα: το πρώτο είναι πώς έβλεπαν τα μέλη των συλλογικοτήτων τους εαυτούς τους. Το τμήμα αυτό θα περιλαμβάνει φωτογραφικό υλικό από παρέες μουσικόφιλων, οπαδών, εξώφυλλα δίσκων, ρούχα και αξεσουάρ, εισιτήρια από συναυλίες κ.λπ., στολές που δημοσιεύονταν κυρίως σε ειδικά έντυπα της εποχής, καθώς και τεκμήρια που θα προέλθουν από αρχεία/ συλλογές τυπικών συλλογικοτήτων (π.χ., ΛΕΜΟΤ) αλλά και μέλη άτυπων ομάδων που διαθέτουν σχετικό υλικό στις ιδιωτικές τους συλλογές (π.χ. παρέες χεβι μεταλλάδων). Με αυτόν τον τρόπο, θα δοθεί η ευκαιρία σε συλλογικότητες, που παραμένουν συχνά αφανείς, να παρουσιάσουν τεκμήρια από την ιστορική τους διαδρομή, αναδεικνύοντας τις πολλαπλές σημασίες τους ως φορέων κοινωνικότητας στην Αθήνα. Το δεύτερο ερώτημα αφορά το πώς έβλεπαν τις συλλογικότητες αυτές οι «απέξω»: η απάντηση του ερωτήματος αυτού θα δοθεί μέσω της έκθεσης εικόνων και λόγων για τις συλλογικότητες αυτές, όπως ρεπορτάζ σε εφημερίδες και τηλεόραση, την προβολή τμημάτων ταινιών της εποχής. Περίπτερο 8: Όψεις εικαστικήςδράσης και πολιτισμού (Βασίλης Βλασταράς, Κωστής Σταφυλάκης) Συλλογισμός: Οι πολιτισμικές διεργασίες της δεκαετίας είναι διάχυτες σε όλη την έκθεση, υπάρχουν, όμως, δυναμικές στο πεδίο των εικαστικών, που ξεκινούν ήδη από τις δυο προηγούμενες δεκαετίες, οι οποίες θα ανακληθούν κριτικά. Θα μπουν σε διάλογο με τη δημόσια/επίσημη αισθητική, από τη μια, και με τη διείσδυση ενός μιας «νόμιμης» μοντέρνας τέχνης στο ελληνικό σπίτι, από την άλλη. 61 Ο Βασίλης Βλασταράς σπούδασε Καλές Τέχνες στην ΑΣΚΤ και το Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Βενετίας, φωτογραφία στον ΑΚΤΟ, Κινούμενο Σχέδιο στο ΤΕΙ Αθήνας και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Westminster και στο ΕΜΠ. Είναι επίκουρος καθηγητής στην ΑΣΚΤ και συντονιστής του προγράμματος «Ουτοπία». Έχει κάνει ατομικές εκθέσεις σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη και έχει συμμετάσχει σε ομαδικές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Το πρόσφατο έργο του περιλαμβάνει κυρίως εγκαταστάσεις μεγάλου μεγέθους, όπου και πειραματίζεται με διάφορα μέσα: ζωγραφική, σχέδιο, φωτογραφία, κατασκευές, βίντεο παραστάσεις ήχου και διαδραστικές παραστάσεις, εξετάζοντας τη σχέση καλλιτεχνικής δημιουργίας και αστικού χώρου και μεταξύ της προσωπικής και της κοινωνικής αντιμετώπισης των προκλήσεων της σημερινής ζωής. Μετάφρασης (ΕΚΕΜΕΛ). Το 1997 βραβεύτηκε από την Ελληνική Εταιρεία Μεταφραστών Λογοτεχνίας για τη μετάφραση του μυθιστορήματος της Toni Morrison Γαλάζια μάτια και το 2008 από το περιοδικό Gourmet της Ελευθεροτυπίας για τη μετάφραση των Γαστριμαργικών αναλέκτων του Ben Schott. Ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου έχει συνεργαστεί με τις εφημερίδες Αυγή, Πρώτη, Το Βήμα και Καθημερινή και διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά. Από το 1991 έως το 2010 εργάστηκε ως κριτικός λογοτεχνίας στην Ελευθεροτυπία. Είναι συγγραφέας των βιβλίων Μίλτος Σαχτούρης: Η παράκαμψη του υπερρεαλισμού, εκδ. Εστία 1992, και Οδόσημα: στοιχεία προσανατολισμού στο τοπίο της νεοελληνικής λογοτεχνίας, εκδ. Καστανιώτη 2008. Έχει διδάξει κριτική λογοτεχνίας στο Εργαστήρι Βιβλίου του ΕΚΕΒΙ. O Κωστής Σταφυλάκης είναι θεωρητικός τέχνης και εικαστικός. Διδάσκει ως εντεταλμένος διδασκαλίας στην ΑΣΚΤ και το Πανεπιστήμιο Πατρών. Περίπτερο 9: Η βιβλιοθήκη/αναγνωστήριο του 80 (Κατερίνα Σχινά, Βαγγέλης Χατζηβασιλείου) Συλλογισμός: Η πνευματική δραστηριότητα, όπως αποτυπώνεται στο έντυπο κατά τη δεκαετία του ’80, και οι εκδοτικές προσπάθειες που την υποστήριξαν είναι το αντικείμενο της «Βιβλιοθήκης». Λογοτεχνία, ελληνική και μεταφρασμένη, δοκίμιο και επιστημονικές μελέτες που σημάδεψαν την εποχή θα επιλεγούν και θα καταλογογραφηθούν κριτικά ως έκθεμα. Η βιβλιοθήκη-αναγνωστήριο θα έχει αναβιωτικό χαρακτήρα, διότι δεν θα εκθέτει παραδοσιακά τεκμήρια της πνευματικής κίνησης μια εποχής, αλλά θα διαθέτει προς ανάγνωση τα σημαντικότερα βιβλία (περί τα 2.000) που εκδόθηκαν τη δεκαετία του ’80, σε έναν ειδικά διαμορφωμένο και επιπλωμένο χώρο που θα λειτουργεί ως αναγνωστήριο. Η Κατερίνα Σχινά έχει εργαστεί ως κριτικός στις εφημερίδες Αυγή, Καθημερινή και Ελευθεροτυπία και στα περιοδικά Τέταρτο και The Books’ Journal. Έχει εργαστεί στην ΕΡΤ και έχει διδάξει στο τμήμα ΜΜΕ του Παντείου Πανεπιστημίου και στο Ευρωπαϊκό Κέντρο 63 Περίπτερο 10: Τεχνολογία (Αλέξανδρος-Ανδρέας Κύρτσης) Συλλογισμός: Στο περίπτερο αυτό θα επιχειρηθεί η καταγραφή, συλλογή και τοποθέτηση σε χρονολογική σειρά όλων των σημαντικών τεχνολογικών εξελίξεων που σημειώνονται στην Ελλάδα του ’80, οι οποίες την έβαλαν στο δρόμο της ψηφιακής εποχής. Οι τηλεπικοινωνίες στην ασύμμετρη και ημιτελή ανάπτυξή τους είναι ένα ενδεικτικό πεδίο παρατήρησης. Η εξατομικευμένη επικοινωνία και διασκέδαση, όπως αυτή αποτυπώνεται σε μικρότερα ή μεγάλα αντικείμενα μιας παγκόσμιας και εισαγόμενης για την Ελλάδα τεχνολογίας, θα έχουν σημαντική θέση στο περίπτερο. Μαζί, όμως, με αυτό, θα παρουσιαστεί και η οικείωση της ηλεκτρονικής τεχνολογίας στην ελληνική οικονομία και η σημαντική για την εποχή παραγωγή πρωτογενών συστημάτων σύγχρονης ηλεκτρονικής τεχνολογίας από τον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. O Αλέξανδρος-Ανδρέας Κύρτσης είναι καθηγητής Κοινωνιολογικής Θεωρίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών, με ειδίκευση στην Ιστορική Ανάλυση Χρηματοπιστωτικών Συστημάτων και στην Ανάλυση Χρηματοοικονομικών Τεχνολογιών και Οργανώσεων. Το 2008 δημοσίευσε τη μελέτη Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος. Τεχνολογική και οργανωτική πρωτοπορία 1950-2000, εκδ. ΙΑΕΤΕ. Στις πρόσφατες δημοσιεύσεις του περιλαμβάνονται τα άρθρα «Immoral Panic and Emotional Operations in Times of Financial Fragility» στο: J. Pixley (επιμ.), New Perspectives on Emotions in Finance, εκδ. Routledge 2012, και «Insurance of Tecno-Organizational Ventures and Procedural Ethics: Lessons from the Deepwater Horizon Explosion», Journal of Business Ethics, 103/1, 2011. 65 Περίπτερο 11: Επικοινωνία, ΜΜΕ (Γρηγόρης Πασχαλίδης) Περίπτερο 12: Τροχοί και αυτοκίνηση (Διονύσης Νοταράκης) Συλλογισμός: Στον ίδιο χώρο θα στεγαστεί και το περίπτερο που θα ανασυγκροτήσει τις μεγάλες αλλαγές κατά τη δεκαετία του ’80 στο χώρο των ΜΜΕ. Αλλαγές που συντελούνται στην έντυπη επικοινωνία αλλά και τον περιοδικό Τύπο, το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, σηματοδοτώντας το πέρασμά τους από το κρατικό μονοπώλιο και την παραταξιακή λογική στην ανάπτυξη ιδιωτικών επιχειρηματικών συμφερόντων και τον εμπορικό προσανατολισμό. Ο κόσμος του ταμπλόιντ, η εισαγωγή του χρώματος και η αναβάθμιση της εικόνας είναι μερικά μόνο από τα πεδία που θα αναδειχτούν, μαζί με μια νέα πολιτική οικονομία των ΜΜΕ και τις αντιστάσεις σε αυτήν. Συλλογισμός: Στον αύλειο χώρο που θα περιβάλλει το περίπτερο της τεχνολογίας, θα συγκεντρωθούν τετράτροχα και δίτροχα οχήματα της εποχής του ’80, τόσο ιδιωτικής όσο και δημόσιας χρήσης. Αυτοκίνητα, μηχανές, “παπάκια,” λεωφορεία, τρόλεϊ της εποχής θα βρίσκονται μπροστά στα μάτια του επισκέπτη, ο οποίος σε ορισμένες περιπτώσεις, που θα το επιτρέπουν οι συνθήκες, θα μπορεί να έρχεται σε επαφή ή και να κάθεται σε αυτά, να βγάζει αναμνηστικές φωτογραφίες ή να παρακολουθεί καλλιτεχνικά δρώμενα. Πρόκειται για την τελευταία αναβιωτική εμπειρία του επισκέπτη, η οποία θα του επιτρέψει να επανοικειωθεί μια εμπειρία πρόσβασης στην αυτοκίνηση αλλά και τη μαζική μετακίνηση, η οποία μπορεί σήμερα να μοιάζει ξεπερασμένη στις μορφές της, αλλά αποτέλεσε ορόσημο της οριστικής εισόδου των μαζών στην κουλτούρα των δύο και των τεσσάρων τροχών. Ο Γρηγόρης Πασχαλίδης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έχει γράψει άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους. Το τελευταίο βιβλίο του έχει τίτλο Τα νοήματα της φωτογραφίας, εκδ. University Studio Press 2012. O Διονύσης Νοταράκης ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ το 2013. Εργάζεται ως δημοσιογράφος στο περιοδικό Εφοπλιστής. 67 /«δε μας χέζεις, ρε Νταλάρα;»/ «δεν δικαιούσθε διά να ομιλείτε»/ «Γουρούνι γαμάς; Δεν έχω παράπονο»/ «Ο λαός θέλει, το ΠΑΣΟΚ μπορεί»/ «πολλή φάση-φάση έχει-τρομερή φάση»/ «ποιος σκότωσε τον Τζέι Αρ;» / «Στρουμφάκια» (τραγούδι)/ «Λιλιπούπολη» (τραγούδι)/ «βερμούδα με γόβες»/ «τοστ ανάμικτο και φραπέ»/ «φίλτρο με γάλα»/ «επαρχιώτης στην Ομόνοια»/ «συνάδελφοι!»/ «άι άι άι άι, Πουέρτο Ρίκο»/ «μαζί σου, Αντρέα»/ «τζερόνυμο γκρούβυ»/ «Αθήνα, 984 FMstereo» / «Πολιτική, μια υπόθεση που θα μπορούσε να είναι μέχρι και ροκ»/ «μωβ γραβάτες και ροζ πουκάμισα»/ «οπισθοδρομική κομπανία»/ agoracenter/ κιτσαριό/ gameover/ ξύλινη γλώσσα/ πεντοχίλιαρο/ γιαούρτι μπλε/ πορτοκαλάδα μπλε/ καμάκωσε/ η Πόλη των Γυναικών/ κάτι τώρα δικαιώνεται/ «είσαι σπίρτο π’ ανάβει φωτιά»/ νιού γουέηβ/ «λεφτά, χαρτομάντηλα μάνεξ, εντάξει, γεια!»/Γενιά του χάους/ Ρωμαϊκή Αγορά/ «Μαίρη Παναγιωταρά»/ Ευάγγελος Γιαννόπουλος/ Παύλος Μπακογιάννης/ Οδυσσέας Ελύτης/ Σαράφης στα Τρίκαλα/ «έχω γεμίσει ασφυκτικά με καπνό το δωμάτιο ώς επάνω»/ μπεκερέλ με μαρούλι/ Βρούτος/ πατάτες με μαγιονέζα/ πατάτες με κέτσαπ/ εκδημοκρατισμός/ πιτσΕρία/ ο Στράτος στη Νεράιδα/ «κασετόφωνο-σιντί»/ «Ματ και Μέα για μια Ελλάδα νέα»/ γκάλοπ/ «η Μαρία Νεφέλη δίνει πανελλήνιες»/ «θα πάει στα νησιά για να χάσει ό,τι πολυτιμότερο έχει»/ φοιτητική ασφάλιση/ τα έχει όλα και συμφέρει/ Έλενα Ακρίτα/ το κλαμπ των Νέων/ πάμε Goody’s/ είμαστε πια πρωταθλητές/ αρωγή/ κι εσείς των άστρων μαγικές επιρροές/ αριστερά του σαλονιού/ το κάνουμε πολύ χαβά/ Κώστας Λαλιώτης/ ο σύντροφος Χαρίλαος/ ραδιενεργή φράουλα/ ο κήπος του Μπαλτάζαρ/ καρακιτσαριό/ «όσο νυχτώνει η πούτσα μεγαλώνει και τότε σε θυμόμαστε Κυριάκο, Παπαχρόνη»/ «μπάτσοι γουρούνια δολοφόνοι»/ Οι τρεις Χάριτες/ Τώνια Μοροπούλου/ Μαρία Δαμανάκη/ Ας κρατήσουν οι χοροί/ μέγκα τσάνελ/ Περίπτερο χωρίς έδαφος: Η γλώσσα (Μαρία Τοπάλη) Συλλογισμός: Η γλώσσα της δεκαετίας του ’80 μπορεί να παρασταθεί, όπως κι ολόκληρος ο πολιτισμός της, σαν μια στενή τρύπα στη μέση μιας οριζόντιας κλεψύδρας. Στα αριστερά, οι παλιές λέξεις, ο παλιός κόσμος, ο παλιός πολιτισμός. Στα δεξιά, οι νέες λέξεις, ο κόσμος όπως τον ξέρουμε σήμερα. Εκεί, στη μέση, στα «έιτις», υπάρχει ένα λεξιλόγιο-φίλτρο. Ανάμεσα, ας πούμε, στη δραχμή και το ευρώ υπάρχει η μεμβράνη του Ευρωμπάσκετ. Ανάμεσα στο ΚΚΕ – ΚΚΕ εσ. και τον ΣΥΡΙΖΑ παρεμβάλλεται το υβρίδιο του ΣΥΝ. Το ενδιάμεσο αυτό λεξιλόγιο διηθεί το παλιό και το εκβάλλει στο νέο με δύο διαφορετικούς τρόπους: α) το αρχαϊκό ενδύεται μοντέρνες λέξεις και περνά στη νέα εποχή μεταμφιεσμένο, β) το πραγματικά καινούργιο απαιτεί μια δυναμική νέα γλώσσα για να εκφραστεί. Η γλώσσα των ελληνικών 80s είναι ταυτόχρονα γλώσσα-καμουφλάζ και γλώσσα-τομή. Έτσι, οι γλώσσες του ’80 δεν περιορίζονται σε αυτό που η μνήμη κατοχύρωσε ως γλώσσα των νέων και νεολαϊκή αργκό των μεσοστρωμάτων. Ο καθημερινός προφορικός λόγος συναντιέται με μια πολιτική γλώσσα διαιρεμένη στο εσωτερικό της, σε μια διαφημιστική κανονιστική γλώσσα με νέα προτάγματα και επιτονισμούς και σε ισχυρές μεταπολεμικές επιβιώσεις. Ακόμη, η οριστική επικράτηση της δημοτικής σε όλη τη διοίκηση και το λόγο των πολιτικών, ο εκδημοκρατισμός της εγγραμματοσύνης που έφερε το μονοτονικό και οι συντηρητικές αντιστάσεις σε αυτόν θα αποτυπωθούν σε μια πολυγλωσσική ανασκευή. Το περίπτερο δεν έχει τον δικό του τόπο μέσα στην έκθεση και τα κύρια εκθέματα θα παρατεθούν στον κατάλογο της έκθεσης, θα είναι, όμως,πολλαπλώς ενεργό σε ολόκληρη τη διαδρομή. Ένθετα στίκερς σε διάφορα σημεία της διαδρομή που θα πλέκουν ρητορικές και γλωσσικές περιοχές που τις νομίζουμε αντίπαλες, ανακοινώσεις από τα ηχεία που θα μιξάρουν εμβληματικές φωνές και φράσεις του ’80 και απρόσμενες απαγγελίες γλωσσικών συναντήσεων του ’80 από ηθοποιούς σε άλλα περίπτερα θα υποκαταστήσουν τη χωρική παράθεση του κειμένου από την πρωταρχική εντύπωση του ήχου και την προφορικότητα της γλώσσας. 69 Η Μαρία Τοπάλη εργάζεται στο ΕΚΚΕ. Από το 1996 δημοσιεύει ποίηση, κριτική και μεταφράσεις από τα γερμανικά. Είναι μέλος της Συντακτικής Επιτροπής του περιοδικού Ποιητική και συνεργάζεται με την Καθημερινή. Πρόσφατες δουλειές της είναι το Βερμίου Κατάβαση (ποίηση), Πατάκης, 2010, Οι Ελεγείες του Ντουίνο του Ρ.Μ. Ρίλκε (μετάφραση), Πατάκης, 2011, το μιούζικαλ Ο χορός της μεσαίας τάξης, Οκτώ, 2012 και το ποίημα Οι Λέξεις μου, Νεφέλη 2015. 7.2 Το πωλητήριο της έκθεσης 7.2.1 Βιβλιοπωλείο Στο τέλος της διαδρομής θα βρίσκεται το πωλητήριο της έκθεσης. Το πωλητήριο θα παρατείνει χρονικά και χωρικά την εκθεσιακή εμπειρία, καθώς ως μια νέα οντότητα θα επανασυστήνει την έκθεση στους επισκέπτες μέσω των αντικειμένων που θα διαθέτει. Το πωλητήριο, που θα αποτελεί τμήμα της έκθεσης, θα λειτουργεί εντός της Τεχνόπολης και θα βρίσκεται κοντά στην έξοδο επί της οδού Περσεφόνης. Η εμπορική επιτυχία του πωλητηρίου επηρεάζεται από την τοποθεσία του, την υλικότητά του και την εσωτερική διαρρύθμιση των προϊόντων του. Η οργάνωση, διάρθρωση και λειτουργία του πωλητηρίου θα ακολουθεί σύγχρονα μουσειολογικά και εκθεσιακά παραδείγματα, ενώ θα οριστεί υπεύθυνος γι’ αυτό, ο οποίος κατά το διάστημα της προετοιμασίας θα φροντίζει ώστε η σύνδεση του πωλητηρίου και της ερευνητικής διαδικασίας να είναι διαρκής και δημιουργική. Παρά τους διαφορετικούς λόγους που ο κάθε επισκέπτης θα προσέρχεται στην έκθεση, όλους θα τους ενώνει το ενδιαφέρον και η περιέργεια για τη δεκαετία του ’80. Το πωλητήριο θα συντελέσει στην περαιτέρω επιμόρφωση και ψυχαγωγία των επισκεπτών, καθώς τα προϊόντα που θα διαθέτει θα πραγματεύονται το εκθεσιακό περιεχόμενο. Η πρόβλεψη των συντελεστών της έκθεσης για την προσέλευση επισκεπτών στο πωλητήριο υπολογίζεται στην αναλογία 1 προς 2. Στο πλαίσιο του πωλητηρίου θα υπάρξει συνεργασία της διοργάνωσης με εταιρείες από το χώρο του σύγχρονου design που αναλαμβάνουν το σχεδιασμό και τη δημιουργία αναμνηστικών αντικειμένων και οι οποίες είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς σε πωλητήρια ελληνικών μουσείων. Η διάθεση των προϊόντων δύναται να πραγματοποιηθεί με δύο τρόπους: ο πρώτος είναι οι δημιουργοί να πωλούν τα προϊόντα τους και να εκδίδουν οι ίδιοι αποδείξεις από ταμειακή μηχανή που θα φέρει τα δικά τους στοιχεία· ο δεύτερος είναι τα προϊόντα να αποκτηθούν με πίστωση από την Τεχνόπολη, που θα είναι και ο αποκλειστικός πωλητής τους. Το πωλητήριο θα παραμένει ανοιχτό κατά τις μέρες και ώρες λειτουργίας της έκθεσης, με το κλείσιμό του να πραγματοποιείται μία ώρα μετά το πέρας του εκθεσιακού ωραρίου προς εξυπηρέτηση και των τελευταίων επισκεπτών. Στο πωλητήριο ο επισκέπτης θα μπορεί να βρει βιβλία που θα αναφέρονται στη δεκαετία του ’80 και γενικότερα στη Μεταπολίτευση, εκδόσεις της εποχής, λευκώματα που εκδόθηκαν ή αφορούν τη δεκαετία του ’80, εμβληματικά μυθιστορήματα, όπως επίσης και τον κατάλογο της έκθεσης. Υπολογίζεται πως στο βιβλιοπωλείο του πωλητηρίου ο επισκέπτης θα μπορεί να επιλέξει κατά προσέγγιση ανάμεσα σε 60 τίτλους βιβλίων. 7.2.2 Αναμνηστικά – Αναβιωτικά Το πωλητήριο θα προσφέρει στους επισκέπτες τη δυνατότητα να αποκτήσουν μια σειρά προϊόντων κατασκευασμένα από σύγχρονους δημιουργούς. Στις δημιουργίες αυτές θα συμπεριλαμβάνονται προϊόντα καθημερινής χρήσης (π.χ., t-shirts, χαρτικά, γραφική ύλη, κούπες κ.ά.) με αναμνηστικό χαρακτήρα (σουβενίρ) που θα φέρουν το λογότυπο της έκθεσης, αλλά και παραστάσεις που θα έχουν προκύψει από την εκθεσιακή ταυτότητα. Στην ίδια κατηγορία θα διατίθενται προϊόντα εμπνευσμένα από τις συλλογές της έκθεσης με αναφορές στη δεκαετία του ’80, την αισθητική και τα σύμβολα της εποχής, καθώς επίσης και πιστά αντίγραφα αυθεντικών αντικειμένων της εν λόγω δεκαετίας (π.χ., ανατυπώσεις αφίσας ή επιλογές από τον Τύπο της εποχής). 7.2.3 Επετειακές επανακυκλοφορίες Η τρίτη κατηγορία αποτελείται από προϊόντα που κυκλοφορούσαν τότε, τα οποία οι εταιρείες τους επιθυμούν να επανακυκλοφορήσουν στο πλαίσιο της έκθεσης. Ως παραδείγματα μπορούμε να αναφέρουμε ένα προϊόν διατροφής που θα ανασυσκευαστεί επετειακά για την έκθεση, φέροντας το λογότυπό της επί της συσκευασίας εποχής, αλλά και φανέλες ομάδων μπάσκετ και ποδοσφαίρου, εφόσον γίνει σχετικό αίτημα στις μπουτίκ αθλητικών συλλόγων. 71 2 5 1 4 6 3 7 11 12 13 14 8 9 10 73 1. Είσοδος-Εισιτήρια-Τοίχος 2. Πολιτική: a) από την αλλαγή στην κάθαρση, b) πολιτική βία και καταστολή, c) ο χώρος της ιδεολογίας, d) έμφυλες ταυτότητες, e) κοινωνικό κράτος, f) οικονομία 3. Κατοικία και Δημόσιος Χώρος 4. Μαζικός Πολιτισμός και Κατανάλωση, Ουφάδικο, Παιχνίδια 5. Ένδυση, Μόδα, Disco 6. Κινηματογράφος, Βιντεοταινίες, Οπτικοακουστική Κουλτούρα 7. Λαϊκότητα και Λαϊκή Ζωή 8. Νεανικές Υποκουλτούρες και Πρωτοπορίες 9. Όψεις Εικαστικής Δράσης και Πολιτισμού 10. Η Βιβλιοθήκη-Αναγνωστήριο του ‘80 11. Τεχνολογία 12. Επικοινωνία-ΜΜΕ 13. Τροχοί και Αυτοκίνηση 14. Πωλητήριο-Έξοδος 7.3 Γλώσσα και γλώσσες της έκθεσης. Λεζάντες, κείμενα, infographics: επιλογές και μοντέλα. Ελληνικά-αγγλικά, η πλήρης διγλωσσία Στο πλαίσιο της σύγχρονης μουσειολογικής θεωρίας, υπάρχει πληθώρα μεθόδων σχετικά με την εκθεσιακή γλώσσα και τα κείμενα εκθεσιακού υπομνηματισμού. Οι λεζάντες και τα κείμενα που συνοδεύουν τα εκθέματα, λειτουργούν πληροφοριακά και ερμηνευτικά, επικεντρώνουν το ενδιαφέρον σε αυτά και δημιουργούν ταυτόχρονα μια σχέση αμεσότητας μεταξύ των επισκεπτών και του εκθεσιακού περιεχομένου. Για τη συγγραφή των κείμενων της έκθεσης επιλέχθηκε η μέθοδος Ekarv, η οποία χρησιμοποιείται ευρέως τόσο από τη διεθνή όσο και από την ελληνική μουσειακή κοινότητα. Ως παράδειγμα μπορούμε να αναφέρουμε ότι χρησιμοποιείται ήδη εντός της Τεχνόπολης, στο Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου. Τη μέθοδο αυτή επινόησε η Σουηδή συγγραφέας Margareta Ekarv. Η εν λόγω μέθοδος θέτει συγκεκριμένες προδιαγραφές, με κυριότερες τις εξής: η γλώσσα που χρησιμοποιείται είναι οικεία και κατανοητή και συντάσσεται σε μικρές προτάσεις (περίπου 45-60 γράμματα η καθεμία), αποφεύγονται οι δευτερεύουσες προτάσεις και οι μη ουσιώδεις λεπτομέρειες, το κείμενο παρουσιάζεται ως μικρή παράγραφος, οι γραμμές της οποίας δεν υπερβαίνουν τις 5, και το τέλος της κάθε πρότασης συμπίπτει και με το τέλος του νοήματός της. Όλα τα συνοδευτικά κείμενα και λεζάντες των εκθεμάτων θα συνταχθούν βάσεις της μεθόδου Ekarv και, λόγω του σύντομου και ουσιώδη χαρακτήρα τους, θα λειτουργούν ως «εικόνες» στους επισκέπτες. Κάθε τεκμήριο της έκθεσης, επίσης, θα συνοδεύεται από υπόμνημα με το αντίστοιχο credit στον εκάστοτε δανειστή-υποστηρικτή. Επιπλέον, συνοδευτικά στα κείμενα και τις λεζάντες, θα παρουσιαστούν infographics με πληροφορίες σχετικά με τη δεκαετία του ’80. Τα infographics, ως γραφικά επεξηγηματικού χαρακτήρα, θα αφορούν τομείς όπως η πολιτική και η οικονομία και θα απεικονίζουν χαρακτηριστικά μεγέθη γεγονότα και αλλαγές της εποχής. Όλα τα κείμενα της έκθεσης (κατάλογος, φυλλάδια, λεζάντες και υπομνήματα) θα παρουσιάζονται σε δύο γλώσσες, την ελληνική και την αγγλική. Στην περίπτωση των κειμένων που θα συνοδεύουν τα εκθέματα, το μέγεθος στην αγγλική γλώσσα θα είναι κατά το ήμισυ μικρότερο. 75 ΕΚΔΌΤΙΚΗ ΠΌΛΙΤΙΚΗ 8. Εκδοτική πολιτική 8.1 Ο κατάλογος της έκθεσης 77 Ο κατάλογος της έκθεσης θα εκδοθεί στο ενδιάμεσο φορμάτ του βιβλίου και της περιοδικής έκδοσης. Με τον όρο bookazine (books+magazine) η θεματική της έκθεσης θα ξεδιπλώνεται σε ένα τεύχος μεγάλου μεγέθους (ενδεικτικό μέγεθος 25x35, portrait) με μια υλικότητα που παραπέμπει στα εφήμερα έντυπα για το μαζικό κοινό, όπως τα περιοδικά ιλουστρασιόν. Ο εκθεσιακός κατάλογος θα συγκεντρώνεται σε αυτά τα ενσταντανέ της δεκαετίας του ’80 που αποτέλεσαν ορόσημα για την πορεία ενός πεδίου (π.χ., πολιτική, τέχνη, κατανάλωση κ.λπ.) ανάγοντας το συγκεκριμένο στιγμιότυπο σε συμβολικό, αισθητικό και εννοιολογικό πυρήνα της εκθεσιακής χειρονομίας. Το στιγμιότυπο θα διατηρεί στον μεγαλύτερό του βαθμό τα χαρακτηριστικά και την αδρότητα της low-res αναπαράστασης, χωρίς αυτό να παραπέμπει σε μια αναβιωτική αντιμετώπιση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο εκθεσιακός κατάλογος θα συμπυκνώνει και θα προσανατολίζει το βλέμμα τού σήμερα προς τη δεκαετία του ’80. Στον εκθεσιακό κατάλογο θα περιλαμβάνονται όλα τα ονόματα των συντελεστών, επιμελητών, χορηγών και υποστηρικτών της διοργάνωσης. Μεγάλο κομμάτι του καταλόγου θα είναι αφιερωμένο στην εκθεσιακή κοινότητα, η οποία θα αποτελεί τον βασικό συντελεστή της έκθεσης. Η εκθεσιακή κοινότητα θα συγκροτηθεί από όλους όσοι θα συνεισφέρουν στο εκθεσιακό περιεχόμενο. Η κάθε περίπτωση συνεισφοράς προβλέπεται να απεικονιστεί σε μορφή caption. Επιπλέον, θα καταχωριστούν όλοι οι κατάλογοι βιβλίων και οπτικοακουστικών μέσων που θα χρησιμοποιηθούν στο πλαίσιο της έκθεσης. Ειδική και σημαντική αναφορά θα γίνεται σε όλους τους χορηγούς και χορηγούς επικοινωνίας, με σκοπό την ανάδειξή τους σε πρωταρχικό πυλώνα της έκθεσης. Επιπροσθέτως, στο τέλος του εκθεσιακού καταλόγου θα υπάρχει παράρτημα όπου θα καταχωριστούν όλα τα χορηγικά λογότυπα/σήματα. Ιδιαίτερη σημασία αποκτά ο κατάλογος για τα περίπτερα που δεν θα έχουν εκθεσιακή υλικότητα (π.χ., Περίπτερο Γλώσσας), καθώς στις σελίδες του θα φιλοξενεί κείμενα που θα παρουσιάζουν την εννοιολογική τους ταυτότητα. Ο κατάλογος, επίσης, θα εμπεριέχει μία εισαγωγή των επιμελητών, καθώς και κείμενα των ειδικών επιμελητών, που θα αναφέρονται στα αντίστοιχα περίπτερα τα οποία θα επιμελούνται. Ο εκθεσιακός κατάλογος θα πωλείται στο ειδικό πωλητήριο της έκθεσης, όπως, επίσης, και στο μόνιμο πωλητήριο της Τεχνόπολης. Ο κατάλογος θα διανεμηθεί προς πώληση σε επιλεγμένα σημεία των Αθηνών, όπως πωλητήρια μουσείων (π.χ., πωλητήριο Μουσείου Μπενάκη) και καταστήματα (π.χ., βιβλιοπωλεία). Πρόθεση της διανομής του καταλόγου σε τοποθεσίες εκτός του εκθεσιακού χώρου είναι η προώθηση της εκθεσιακής πληροφορίας και υπόστασης. Η έκδοση του καταλόγου θα είναι δίγλωσση, στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα. Οι σελίδες του δεν θα υπερβαίνουν τις 200. 8.2 Τα φυλλάδια της έκθεσης Η έκθεση θα συνοδεύεται από έντυπο υλικό ενημερωτικού χαρακτήρα που διανέμεται κατά την είσοδο του επισκέπτη στους εκθεσιακούς χώρους. Τα έντυπα αυτά θα διανέμονται χωρίς αντίτιμο και θα έχουν στόχο να ενημερώσουν τον επισκέπτη για τις θεματικές ενότητες του κάθε περιπτέρου και τις ακριβείς πληροφορίες των εκθεμάτων, αναλαμβάνοντας έτσι ρόλο εκθεσιακού χάρτη. Επιπλέον, τα έντυπα αυτά θα προβάλουν τους στρατηγικούς χορηγικούς συνεργάτες, χωρίς τη συμβολή των οποίων αυτή η έκθεση θα ήταν αδύνατο να υλοποιηθεί. Τα φυλλάδια της έκθεσης θα διατίθενται σε δύο γλώσσες, την ελληνική και την αγγλική. Παράδειγμα 79 ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ, ΧΌΡΗΓΙΑ 9. Θεσμικές συνεργασίες, οικονομική στήριξη ιδρυμάτων, χορηγική πολιτική, ανταποδοτικές λειτουργίες 9.1 Θεσμικές συνεργασίες Η έκθεση θα είναι μια παραγωγή του οργανισμού Τεχνόπολις του Δήμου Αθηναίων. Ο οργανισμός αυτός θα οργανώσει την όλη διαδικασία, θα στηρίξει οικονομικά το εγχείρημα από τον δικό του προϋπολογισμό και θα διαθέσει, πέραν από τους χώρους του, την τεχνογνωσία, τις νομικές και οικονομικές του υπηρεσίες. Ακόμη, θα διαθέσει το απαραίτητο προσωπικό για τη φύλαξη και την ασφάλεια, καθώς και την επικοινωνιακή του υποδομή και εμπειρία. Θα λειτουργήσει και ως φορέας υποδοχής των θεσμών εκείνων που θα θελήσουν να προσφέρουν τη θεσμική τους συνδρομή. Δημόσιοι φορείς και ιδιωτικά ιδρύματα που δραστηριοποιούνται στο πεδίο του πολιτισμού θα κληθούν να συνδράμουν και να λειτουργήσουν ως partners της έκθεσης. Ένα τέτοιο partnership θα εξατομικεύεται ως προς τις πρόνοιές του και ανάλογα με τις ανάγκες και τις δυνατότητες των συμμετεχόντων: θεσμική ενδυνάμωση του εγχειρήματος, ενίσχυση του πλουραλισμού, διάδοση του εγχειρήματος, παραχώρηση χώρων για παράλληλες εκδηλώσεις και δανεισμός σημαντικών εκθεμάτων. Η ανταποδοτική λειτουργία που θα προσφέρει η έκθεση από την πλευρά της αφορά, βεβαίως, τη θεσμική ανταπόδοση, τη δημόσια προβολή της συνεργασίας και τη δημιουργία πιθανών κοινών δράσεων. Επίσης, προβλέπει κοινά εργαστήρια κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας με στελέχη των φορέων, συμμετοχή σε κοινές εκδόσεις και εκδηλώσεις. 9.2 Οικονομική στήριξη ιδρυμάτων 81 Όπως είναι εύκολα αντιληπτό από την ανάγνωση της παρούσας πρότασης, το εγχείρημα μιας τέτοιας έκθεσης είναι μεγάλο και, παρά το γεγονός ότι το ίδιο το διάβημα ενσωματώνει τη λογική του χαμηλού έως ελάχιστου απαραίτητου κόστους και την αποφυγή κάθε πολυτέλειας ή σπατάλης, οι οικονομικές δυνατότητες του φορέα υλοποίησης δεν επαρκούν. Η ιδέα ενός μαζικού-δημοκρατικού πολιτιστικού γεγονότος, που θα προσελκύει ένα ευρύ και διστακτικό προς τις εκθέσεις ακροατήριο, απαιτεί και μια πολιτική χαμηλού εισιτηρίου και την εκτεταμένη πρόσβαση στο μειωμένο εισιτήριο. Γι’ αυτούς τους λόγους, θεωρούμε εύλογη την οικονομική υποστήριξη και τη συνακόλουθη θεσμική συμμετοχή και αναγνώριση κοινωφελών πολιτιστικών ιδρυμάτων που θα θελήσουν να στηρίξουν το συγκεκριμένο έργο και να εμφανιστούν ως «στρατηγικοί συνεργάτες» ενός τέτοιου πολιτιστικού γεγονότος. Η ανταποδοτική λειτουργία σε αυτό το σημείο ορίζεται μέσα από ένα πλαίσιο αμοιβαίας αναγνώρισης και συμμετοχής στην εκθεσιακή κοινότητα και στην πλήρη διάθεση των συντελεστών της έκθεσης για ειδικές δράσεις και συνέργειες που μπορούν να συζητηθούν ad hoc. 9.3 Χορηγική πολιτική και ανταποδοτικές λειτουργίες Η οικονομική βιωσιμότητα της έκθεσης είναι, στις παρούσες συνθήκες, ο αναγκαίος ηθικός ορίζοντας των επιμελητών. Ωστόσο, ένα μεγάλο πολιτιστικό γεγονός, παρά τη λιτότητα των επιλογών και τη συστηματική συμπίεση του κόστους, ένα γεγονός που απευθύνεται σε ένα ευρύ κοινό πέραν των μυημένων απαιτεί την οικονομική χορηγία του ιδιωτικού τομέα. Σε αυτή την κατεύθυνση παρουσιάζουμε ένα σχεδίασμα της χορηγικής πολιτικής και των ανταποδοτικών λειτουργιών, το οποίο δεν αποτελεί ανελαστικό δόγμα αλλά βάση αμοιβαίας επωφελούς συνεργασίας. Η πρότασή μας οδηγεί σε τέσσερις- μεγάλες ομάδες χορηγών για καθεμία εκ των οποίων περιγράφουμε παρακάτω ένα πλαίσιο ανταποδοτικών λειτουργιών και προνομίων και για την οποία θα προσδιοριστεί ένα σταθερό ποσό ενίσχυσης. 9.3.1 Στρατηγικοί χορηγοί Οι στρατηγικοί χορηγοί καλούνται να συνδράμουν αποφασιστικά στην υλοποίηση του μεγάλου αυτού πολιτιστικού γεγονότος και να αναγνωριστούν μέσα απ’ αυτό στα μάτια ενός 83 ποικιλόμορφου και μεγάλου κοινού, το οποίο, όπως ήδη τονίσαμε, καλείται να συναντηθεί ξανά σε μια διαδρομή αναβίωσης μιας εποχής αλλά και βαθύτερου στοχασμού πάνω σε αυτή την τόσο σημαδιακή περίοδο της σύγχρονης Ιστορίας μας. Η μείωση του οικονομικού βάρους για το εγχείρημα λειτουργεί ουσιαστικά ως ένα είδος επιδότησης του εισιτηρίου, δηλαδή μια ουσιαστική διερεύνηση της δυνατότητας να επισκεφτούν την έκθεση πολίτες που (και για οικονομικούς λόγους) δυσκολεύονται να έχουν πρόσβαση σε σύγχρονα πολιτισμικά αγαθά τέτοιας κλίμακας και ποιότητας. Η ανταποδοτική λειτουργία για τους στρατηγικούς χορηγούς θα είναι ουσιώδης και απτή και θα προσαρμόζεται στις δικές τους ανάγκες και τη δική τους χορηγική πολιτική και τη συναφή στρατηγική τους στο χώρο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Υπ’ αυτούς τους όρους, οι στρατηγικοί χορηγοί θα μπορούν να αποτυπώσουν το όνομα τους και το logo τους σε εμφανές πανό στο χώρο της εισόδου της έκθεσης και ενδεχομένως και στην έξοδο της έκθεσης. Είναι επίσης εφικτό με πιο διακριτικούς όρους να ενισχυθεί ένα από τα περίπτερα της έκθεσης και το logo χορηγού να εμφανίζεται στην είσοδο του συγκεκριμένου περιπτέρου μαζί με τα λοιπά credits. Η στρατηγική χορηγία, όπως σημειώσαμε και παραπάνω, έχει άμεσο κοινωνικό αντίκτυπο ως επιδότηση του εισιτηρίου. Είναι, λοιπόν, θετικό, εάν το επιθυμεί και ο στρατηγικός χορηγός, να εμφανίζεται πάνω στο έντυπο του εισιτηρίου. Ακόμη, ο στρατηγικός χορηγός θα εμφανίζεται στις μικρές αφίσες και κάθε διαφημιστικό έντυπο, καθώς και στα βίντεο επικοινωνίαςτ ης έκθεσης. Το ίδιο ισχύει και για τον κατάλογο της έκθεσης και εν γένει τα banners και τις εμβληματικές αναφορές των παράλληλων εκδηλώσεων. Επιπρόσθετα, για τον στρατηγικό χορηγό θα διατεθεί ικανός αριθμός προσκλήσεων για να τις διαθέσει όπως επιθυμεί. Ο στρατηγικός χορηγός, από κοινού με την Τεχνόπολη και τους επιμελητές της έκθεσης, θα παρουσιάσει τη χορηγία σε συνέντευξη Τύπου πριν από τα εγκαίνια και, εάν το επιθυμούν, σε ενδιάμεσες ενημερώσεις δημοσιογράφων. Επιπλέον, η έκθεση θα προσφέρει τη δυνατότητα στον στρατηγικό χορηγό να διοργανώσει εκδήλωση μέσα στο χώρο της έκθεσης σε ώρες και μέρες μη λειτουργίας της. Όπως επίσης θα υπάρχει η δυνατότητα ξεχωριστής παρουσίασης της έκθεσης σε επιλεγμένο από το χορηγό κοινό. Όπως σημειώνεται και παραπάνω, οι εν λόγω προτάσεις αναφέρονται σε ένα πλαίσιοπου δύναται να τροποποιηθεί ύστερα από προτάσεις του στρατηγικού χορηγού. 9.3.2 Χορηγοί 9.5 Συνδρομητές Από τον αριθμό των ειδικών χορηγών θα κριθεί και η δυνατότητα της έκθεσης να αναπτύξει το συλλογισμό της με ικανοποιητικούς όρους και να προβεί σε στοχευμένες δράσεις: να οργανώσει έναν κύκλο παράλληλων εκδηλώσεων, να οργανώσει την εκπαίδευση ασκουμένων φοιτητών και εθελοντών, να συγκροτήσει εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές σχολειών και εξειδικευμένο εκπαιδευτικό υλικό για τους καθηγητές τους, καθώς και ξεναγήσεις υψηλού επιπέδου για τα σχολεία και άλλες ομάδες επισκεπτών. Στο πλαίσιο των ανταποδοτικών πολιτικών, προτείνεται η εμφανής παρουσία του ονόματος και του logo του χορηγού σε εμφανές σημείο της εισόδου της έκθεσης ή στην είσοδο συγκεκριμένου περιπτέρου, αν έχει ειδικώς χρηματοδοτηθεί. Ακόμη, ο ειδικός χορηγός θα εμφανίζεται στα περισσότερα από τα έντυπα και διαφημιστικά υλικά, όπως και στον κατάλογο της έκθεσης. Επίσης, η παρουσία σε ειδική συνέντευξη Τύπου γι’ αυτή την κατηγορία χορηγών είναι επιθυμητή, όπως και η προσφορά ικανού αριθμού προσκλήσεων. Ειδικές δράσεις αποτελούν ευλόγως αντικείμενο συζήτησης. Η κατηγορία αυτή απευθύνεται, κατά κύριο λόγο, σε πρόσωπα-φίλους της έκθεσης που θέλουν να συνεισφέρουν στην προσπάθειά μας και να ενισχύσουν την οικονομική ρευστότητα, ώστε στη συγκεκριμένη, δύσκολη συγκυρία να διασφαλιστεί η απρόσκοπτη πρόοδος των εργασιών. Ο όρος «συνδρομητής» έχει ακριβώς αυτή την έννοια, μια και η καμπάνια για τους συνδρομητές θα έχει άμεση εφαρμογή. Οι συνδρομητές θα αναφέρονται ονομαστικά (όσοι το επιθυμούν) στον κατάλογο της έκθεσης και θα έχουν αριθμό προσκλήσεων στη διάθεσή τους. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι άπαντες οι ανωτέρω θα τιμηθούν και θα προσκληθούν στα εγκαίνια της έκθεσης, καθώς επίσης ότι η χορηγία μπορεί να δοθεί σε είδος, εφόσον καλύπτει βασικές ή ειδικές ανάγκες της έκθεσης, και να αντιστοιχηθεί με συγκεκριμένα ποσά. 9.4 Υποστηρικτές Στη συγκεκριμένη ομάδα μπορούν να ενταχθούν μικρότερες επιχειρήσεις, οι οποίες, κατά κανόνα, δεν έχουν ενσωματώσει χορηγικές πολιτικές, αλλά ενδιαφέρονται να πάρουν μέρος σε αυτή την ανασυγκρότηση και αναδιαπραγμάτευση της μνήμης του πρόσφατου παρελθόντος και να προβληθούν σε ένα ευρύ κοινό. Η προσφορά τους θα συμβάλει στη συγκρότηση μιας εκθεσιακής κοινότητας συλλεκτών και πολιτών που θα συναντηθούν για πρώτη φορά σε μια ανοικτή διαδικασία ανασυγκρότησης της μνήμης και αποτίμησης της συλλεκτικής τους εμπειρίας. Η συμβολή τους μπορεί να είναι σημαντική και στη διασφάλιση ικανοποιητικών αμοιβών για τους νέους επιστήμονες που θα αναλάβουν τον κύριο όγκο έρευνας και οργάνωσης της έκθεσης. Η ανταποδοτικές λειτουργίες που προσφέρονται σε αυτή την ομάδα υποστηρικτών είναι οι ακόλουθες: εμφάνιση του λογοτύπου και του ονόματος στην είσοδο της έκθεσης και στον κατάλογο της έκθεσης, καθώς και προσκλήσεις. 85 ΑΣΦΑΛΕΙΑ 10. Ασφάλεια επισκεπτών και εργαζομένων, facilities 87 Η ασφάλεια των επισκεπτών και των εργαζομένων και απασχολούμενων στην έκθεση διασφαλίζεται πλήρως καθώς η Τεχνόπολις του Δήμου Αθηναίων μεριμνά συστηματικά γι’ αυτά τα ζητήματα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα του οργανισμού (http://www.technopolis-athens.com/web/guest/bod), ο ετήσιος αριθμός επισκεπτών της αγγίζει τα 700.000 άτομα. Όπως είναι επιβεβλημένο, οι χώροι της Τεχνόπολης του Δήμου Αθηναίων πληρούν όλες τις προδιαγραφές ασφαλείας που προβλέπονται από την ισχύουσα νομοθεσία, ενώ τηρούνται οι σχετικοί κανονισμοί πυροπροστασίας και οι κτιριοδομικοί κανονισμοί. Από την Πυροσβεστική Υπηρεσία έχει χορηγηθεί «Πιστοποιητικό Ενεργητικής Πυροπροστασίας» για όλους τους εξωτερικούς χώρους, διάρκειας έως το 2019. Παράλληλα με την εξωτερική πυρανίχνευση, τις εξωτερικές πυροσβεστικές φωλιές και σταθμούς στους εσωτερικούς χώρους, υπάρχει αυτόματο σύστημα πυρόσβεσης, το οποίο καταλήγει σε ειδικές κεφαλές καταιονισμού (sprinklers), ενώ όλες οι αίθουσες είναι εφοδιασμένες με πυροσβεστήρες. Ταυτόχρονα, έχει καταρτηθεί «Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης» με το ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό να μπορεί να εκκενώσει τους χώρους, αν καταστεί ανάγκη. Οι πύλες εξόδου βρίσκονται επί των οδών Πειραιώς, Ιάκχου και Περσεφόνης. Εντός του έτους και πριν από την έναρξη της έκθεσης, αναμένεται να εκδοθεί και «Πιστοποιητικό Ηλεκτρολογικής Εγκατάστασης». Η Τεχνόπολη φιλοξενεί, κατά κύριο λόγο, πολυπληθείς εκδηλώσεις συναυλιακού τύπου, οι οποίες συγκεντρώνουν με ασφάλεια πλήθη άνω των 6.000 ατόμων με απόλυτη ασφάλεια. Εκτιμούμε ότι, ακόμη και κατά τις ώρες αιχμής, ο αριθμός των επισκεπτών που θα βρίσκονται εντός της έκθεση δεν θα υπερβαίνει τα 700 άτομα, κάτι που διασφαλίζει τη διαχείριση ασφαλείας σε περίπτωση κινδύνου. Παράλληλα, αρμόδιος τεχνικός ασφαλείας ελέγχει σε μηνιαία βάση τους χώρους, τις ηλεκτρολογικές, μηχανολογικές εγκαταστάσεις, όπως επίσης και τον εξοπλισμό πυρόσβεσης και εισηγείται τις απαραίτητες βελτιώσεις για την ασφάλεια του χώρου, των εργαζομένων και των επισκεπτών. Τουαλέτες για τους επισκέπτες υπάρχουν στον ειδικά γι’ αυτές διαμορφωμένο χώρο των λουτρών, στο υπόγειο του κτιρίου των Δεξαμενών Καθαρισμού (Δ10) και στο «Αεροφυλάκιο 01» όπου στεγάζεται ο ραδιοφωνικός σταθμός «Αθήνα 984». Σε συνεργασία με το προσωπικό ασφαλείας του οργανισμού, θα υπάρξει ενημέρωση των εθελοντών για όλα τα συναφή ζητήματα. Για τα άτομα με αναπηρία υπάρχει πρόσβαση σε όλους τους χώρους της Τεχνόπολης, εκτός από το υπόγειο της Δ10 και το πατάρι των Παλαιών Φούρνων. Τούτων δοθέντων, υπολογίζεται πως περίπου το 85% των εκθεσιακών χώρων θα είναι προσβάσιμο για τα άτομα με αναπηρία. Τουαλέτες για άτομα με αναπηρία υπάρχουν τόσο στο κτίριο των λουτρών όσο και στο «Αεροφυλάκιο 01» όπου στεγάζεται ο «Αθήνα 984». Στο χώρο της Τεχνόπολης λειτουργεί το καφέ «Gaz à l’ eau»,το οποίο προσφέρει ροφήματα, μικρογεύματα και ποτά. Είναι ανοιχτό όλη την βδομάδα και η λειτουργία του παρατείνεται όταν υπάρχουν εκδηλώσεις. 89 ΜΕΡΕΣ-ΩΡΕΣ ΛΕΙΤΌΥΡΓΙΑΣ 11. Μέρες και ώρες λειτουργίας Η έκθεση θα είναι ανοιχτή προς επίσκεψη για το γενικό κοινό και τις σχολικές ομάδες τις ακόλουθες μέρες και ώρες: Για το γενικό κοινό: Τρίτη - Τετάρτη - Πέμπτη 10:00-20:00 και Παρασκευή - Σάββατο - Κυριακή 10:00-22:00. Για τις σχολικές ομάδες: Τρίτη - Τετάρτη - Πέμπτη - Παρασκευή 10:00-15:00. 91 ΞΕΝΑΓΗΣΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ 12. Ξεναγήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα 12.1 Ξεναγήσεις για το γενικό κοινό H έκθεση θα περιλαμβάνει ξεναγήσεις που θα ακολουθούν τις σύγχρονες διεθνείς εκθεσιακές και μουσειολογικές πρακτικές, προσαρμοσμένες στην εκθεσιακή ταυτότητα και διαδρομή. Οι ξεναγήσεις θα διαθέτουν, ισόρροπα, χαρακτήρα γνωστικής διαδικασίας αλλά και αναβιωτικής διήγησης, με σκοπό τη μεγιστοποίηση της εκθεσιακής εμπειρίας για τους επισκέπτες. Θα διενεργούνται από εθελοντές και ασκούμενους φοιτητές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, την επιμόρφωση των οποίων θα αναλάβουν οι ειδικοί επιμελητές το χρονικό διάστημα πριν από την έναρξη λειτουργίας της έκθεσης. Η διαδικασία θα είναι ταχεία και πυκνή, αφού, εκτός από το θεωρητικό σεμινάριο, θα γίνεται μέσα στην ίδια την εκθεσιακή διαδρομή, με τη μορφή ενός ξεναγητικού υποδείγματος. Οι ξεναγήσεις θα είναι απαραίτητα ομαδικές και θα διενεργούνται όταν θα σχηματίζεται ομάδα από 15 μέχρι 25 επισκέπτες. Θα πραγματοποιούνται εντός των ωρών λειτουργίας της έκθεσης, βάσει συγκεκριμένου προγράμματος. Η πλειονότητά τους θα πραγματοποιείται τις πρωινές ώρες, ωστόσο προβλέπεται κι ένας αριθμός ξεναγήσεων για τις απογευματινές ώρες. Η συμμετοχή των επισκεπτών στις ξεναγήσεις θα γίνεται κατόπιν συνεννόησης με τα εκδοτήρια ή τηλεφωνικώς. Το αναλυτικό πρόγραμμα των ωραρίων των ξεναγήσεων θα είναι αναρτημένο στην ιστοσελίδα της έκθεσης. Στις προγραμματισμένες ξεναγήσεις από εθελοντές και ασκούμενους, προβλέπεται ένας αριθμός ειδικών ξεναγήσεων που θα διενεργείται από τους επιμελητές των εκθεσιακών περιπτέρων. Επιπλέον, προβλέπονται και προγραμματισμένες ξεναγήσεις που θα αφορούν ομάδες ενηλίκων που ανήκουν σε φορείς και συλλόγους (π.χ., ΚΑΠΗ-Κέντρα ανοιχτής προστασίας ηλικιωμένων). Όλες οι ξεναγήσεις που θα απευθύνονται σε συλλογικότητες θα διενεργούνται αποκλειστικά πρωινές ώρες. 93 12.2 Ξεναγήσεις για σχολεία και εκπαιδευτικά προγράμματα Για τους σημερινούς νέους 12-18 ετών, που δεν έχουν βιωμένες εμπειρίες και αναμνήσεις από τη δεκαετία του ’80, η εποχή αυτή μπορεί να φαντάζει μακρινή. Ο έφηβος που έρχεται σε επαφή με φορτισμένες, νοσταλγικές ή καταδικαστικές αφηγήσεις της εποχής δύσκολα μπορεί να αντιληφθεί πόσο πυκνά είναι τα νήματα που συνδέουν το σήμερα με τη δεκαετία του ’80. Οι ξεναγήσεις για μαθητές γυμνασίου και λυκείου που θα πραγματοποιηθούν στους χώρους της έκθεσης θα βοηθήσουν τους συμμετέχοντες να κατανοήσουν τι αλλάζει τη δεκαετία του ’80 σε κοινωνικό και πολιτισμικό επίπεδο σε σύγκριση με τις προηγούμενες μεταπολεμικές δεκαετίες, σε τι μοιάζει και σε τι διαφέρει η διασκέδαση, η μόδα, η καθημερινότητά τους από εκείνες ενός εφήβου της εποχής (η δεκαετία ’80 ήταν κατεξοχήν εφηβική, καθώς ήταν η εποχή που εισήλθε στο πλάνο η έννοια του “προβληματικού εφήβου”), ποια χαρακτηριστικά είχαν οι ιδιαίτεροι τρόποι επικοινωνίας και η γλώσσα των νέων ως διακριτός κώδικας από τον αντίστοιχο των ενηλίκων. Η διοργάνωση της έκθεσης θα έρθει σε πρώτη επαφή με τα σχολεία στις αρχές του σχολικού έτους 2016-2017, με ειδικό πληροφοριακό υλικό που θα σταλεί ηλεκτρονικά, συνοδευόμενο από μια επιστολή προς τον διευθυντή του εκάστοτε σχολείου. Η δεύτερη επικοινωνία εκ μέρους της διοργάνωσης προς τους σχολικούς φορείς θα πραγματοποιηθεί όταν θα επισημοποιηθούν οι ημερομηνίες της έκθεσης, με σκοπό την επιβεβαίωση των σχολικών επισκέψεων και τη διαμόρφωση του αντίστοιχου προγράμματος. Θα οριστεί υπεύθυνος για την επικοινωνία με τα σχολεία και τους καθηγητές για να παρέχει σχετικές πληροφορίες. Θα πραγματοποιούνται από εθελοντές και φοιτητές τμημάτων Ιστορίας, Κοινωνιολογίας και Πολιτικής Επιστήμης, κ.α. οι οποίοι θα επιλέγονται μέσω τμημάτων Μουσειολογίας, Αρχιτεκτονικής, Πολιτιστικής Διαχείρισης, καθώς και του συστήματος κεντρικής υποστήριξης πρακτικής άσκησης «Άτλας». Η δημιουργική ομάδα της έκθεσης, σε συνεργασία με τους επιμελητές των επιμέρους περιπτέρων, θα προετοιμάσουν και θα εκπαιδεύσουν τους ξεναγούς, προκειμένου οι τελευταίοι να κατανοήσουν σε βάθος την πορεία τού κάθε πεδίου μέσα στη δεκαετία (μόδα, κατανάλωση, τεχνολογία κ.λπ.) και να αναπτύξουν εκείνες τις αφηγηματικές δεξιότητες που θα καταστήσουν την ξενάγηση ελκυστική στο νεανικό κοινό. Πριν από τις προγραμματισμένες ξεναγήσεις, οι καθηγητές που θα αναλαμβάνουν την πρωτοβουλία να έρθουν σε επαφή με την έκθεση θα λαμβάνουν ειδικό εκπαιδευτικό υλικό σε μορφή pdf, το οποίο θα τους επιτρέπει να εξοικειώσουν τους μαθητές με την έκθεση. Το υλικό θα περιλαμβάνει την εκθεσιακή διαδρομή, μερικά ενδεικτικά κείμενα της εποχής, εικόνες, ασκήσεις, μικρή βιβλιογραφία κ.λπ. Ειδικοί συνεργάτες θα συντονίζουν μικρά γκρουπ των 15-20 μαθητών στο πλαίσιο δραστηριοτήτων που θα έχουν αναβιωτικό, συμμετοχικό και δημιουργικό χαρακτήρα και θα βασίζονται στις αρχές της επικοινωνίας, της συνεργασίας και της ομαδικότητας. Οι θεματικές των διαφόρων workshops θα είναι συναφείς με τις θεματικές της έκθεσης. Σχεδιάζονται ενδεικτικά: • Εργαστήρι μόδας και μακιγιάζ από έμπειρους επαγγελματίες. • Εργαστήρι φωτογραφίας. Οι συμμετέχοντες θα δημιουργήσουν ομαδικό φωτογραφικό άλμπουμ της έκθεσης με τη βοήθεια επαγγελματία φωτογράφου. • Εργαστήρι φιλμ. Σε συνεργασία με τους curators των επιμέρους περιπτέρων θα γυριστούν φιλμ δίλεπτης διάρκειας με θέματα εμπνευσμένα από τις θεματικές της έκθεσης. Στο σύνολό τους θα προβάλλονται κατά τη διάρκεια και μετά τη λήξη στο site της έκθεσης. 95 ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 13. Πρόγραμμα πρακτικής άσκησης Η έκθεση θα προσφέρει τη δυνατότητα πρακτικής άσκησης σε όσους επιθυμούν να συμβάλλουν με τις ικανότητες και τις γνώσεις τους στην υλοποίηση και εύρυθμη λειτουργία της. Η προσφορά πρακτικής άσκησης θα αποτελέσει ουσιώδη και σημαντική συμβολή για την επίτευξη του εκθεσιακού εγχειρήματος. Το πρόγραμμα θα απευθύνεται τόσο σε όσους διαθέτουν εκθεσιακή-μουσειολογική εμπειρία όσο και σε φοιτητές που πραγματοποιούν τις σπουδές τους σε συναφή πεδία και επιθυμούν να αναπτύξουν τις επαγγελματικές δεξιότητές τους συμμετέχοντας στην προετοιμασία και υλοποίηση του εγχειρήματος. Βασικός πυλώνας του προγράμματος θα είναι η πρακτική άσκηση για μεταπτυχιακούς φοιτητές δημόσιων πανεπιστημίων, ιδιωτικών κολεγίων και επαγγελματικών σχολών, από ακαδημαϊκά πεδία όπως η Μουσειολογία, οι Πολιτικές και Οικονομικές Επιστήμες, η Πολιτιστική Διαχείριση, η Ιστορία, η Κοινωνιολογία και η Αρχιτεκτονική. Οι ενδιαφερόμενοι θα δηλώνουν συμμετοχή σε ειδική φόρμα που θα αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της έκθεσης. Το χρονικό περιθώριο για τη συμπλήρωση της αίτησης θα κοινοποιηθεί εγκαίρως στο διαδίκτυο, στους λογαριασμούς των social media της έκθεσης αλλά και σε συνεργαζόμενες ενημερωτικές ιστοσελίδες. Εφόσον ολοκληρωθούν οι διαδικασίες επιλογής, οι συμμετέχοντες θα ενσωματωθούν σε ειδικές ομάδες εργασίας σε τρία στάδια: 97 • Στις αρχές Μαΐου, θα συγκροτηθούν ομάδες έρευνας και σχεδιασμού. Σε αυτές θα συμμετέχουν φοιτητές των ανθρωπιστικών επιστημών (ενδεικτικά: ιστορικοί, κοινωνιολόγοι, φιλόλογοι, ανθρωπολόγοι), της πολιτιστικής διαχείρισης (πολιτιστικό management, μουσειολογία) και των εφαρμοσμένων τεχνών (φωτογράφοι, γραφίστες). • Στις αρχές Σεπτεμβρίου θα σχηματιστούν ομάδες υλοποίησης του σχεδιασμού με αρμοδιότητα το στήσιμο της έκθεσης στους χώρους της Τεχνόπολης. Σε αυτές θα συμμετέχουν, πέραν των προαναφερθέντων, αρχιτέκτονες, designers και βιβλιοθηκονόμοι. • Στις αρχές Ιανουαρίου θα δημιουργηθούν ομάδες εργασίας που θα δραστηριοποιηθούν κατά τη διάρκεια της έκθεσης. Αυτές θα απασχοληθούν σε διάφορους τομείς της έκθεσης, όπως η υποδοχή και εξυπηρέτηση των επισκεπτών, οι ξεναγήσεις, τα εκπαιδευτικά προγράμματα, η γραμματειακή υποστήριξη, η οργάνωση και διεξαγωγή εκδηλώσεων και το πωλητήριο. Για την εκπαίδευση των ασκούμενων σχετικά με τις αρμοδιότητες και τις υπηρεσίες τους, θα καταρτιστεί ειδικό πρόγραμμα εκπαίδευσης, το οποίο θα υλοποιηθεί από τους επιμελητές κατά το διάστημα της προετοιμασίας της έκθεσης. Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος, οι ασκούμενοι θα εξοικειωθούν με τη διαδρομή και το περιεχόμενο της έκθεσης και θα ενημερωθούν για τις αρμοδιότητες και τα καθήκοντά τους, καθώς και το επιχειρησιακό πλάνο των επιμέρους ομάδων εργασίας. Όλοι οι ασκούμενοι, μετά το πέρας των εργασιών τους, θα λάβουν εκ μέρους των διοργανωτών μία προσωπική και εξατομικευμένη συστατική επιστολή για τη συνεισφορά τους, καθώς και μία βεβαίωση εθελοντικής απασχόλησης από την Τεχνόπολη. Επιπλέον, θα τους δοθεί ένας συγκεκριμένος αριθμός προσκλήσεων για την έκθεση, προτεραιότητα στις εκδηλώσεις, όπως, επίσης, και παροχή έκπτωσης στα προϊόντα του πωλητηρίου. 99 ΧΡΌΝΌΔΙΑΓΡΑΜΜΑΌΡΓΑΝΌΓΡΑΜΜΑ 14. Γενικό χρονοδιάγραμμα και προτεινόμενο οργανόγραμμα 14.1 Γενικό χρονοδιάγραμμα Ακολουθεί ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα δράσεων των επιμελητών και της ομάδας έργου, το οποίο θα λειτουργήσει και ως οδικός χάρτης. Οι ημερομηνίες μπορεί να αλλάξουν ανάλογα με τους εξωτερικούς καταναγκασμούς, ωστόσο αυτές οι διαδικασίες υποδεικνύουν και τη μεθοδολογία που επιλέγεται για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων με το μικρότερο δυνατό διοικητικό και οικονομικό κόστος. 14.2 Προτεινόμενο οργανόγραμμα διοίκησης της έκθεσης 101 Η επιμέλεια και η διοίκηση της έκθεσης είναι λειτουργίες που διακρίνονται, στην πραγματικότητα, μόνο σε θεωρητικό επίπεδο. Έτσι, η πρότασή μας, χωρίς να προσδιορίζει τελεσίδικα το διοικητικό της μοντέλο, οριοθετεί τις γενικές διοικητικές επιλογές και κατευθύνσεις που θα καταστήσουν εφικτή την εκπλήρωση των στόχων που περιγράφονται παραπάνω. Η διοίκηση, λοιπόν, και η επιμέλεια θα αξιοποιήσουν αμφότερα μοντέλα κάθετης διοίκησης και οριζόντιας επικοινωνίας. Η επιστημονική ευθύνη και ο γενικός σχεδιασμός καθώς και οι μεγάλες διοικητικές αποφάσεις ανήκουν στους επιμελητές της έκθεσης (curators). Μαζί με τους συνεργάζεται ο αναπληρωτής επιμελητής, υπεύθυνος για το σχεδιασμό και την αισθητική ταυτότητα της έκθεσης (deputy curator-exhibition designer). Η εύρυθμη οργανωτική διοικητική λειτουργία, καθώς και ο συντονισμός της ομάδας εξασφαλίζεται από τον project manager. Την επιστημονική έρευνα, τη διοικητική υποστήριξη, καθώς και επιμέρους επιμελητικές ανάγκες θα καλύψει η ομάδα έργου ή, αλλιώς, η ομάδα των research managers. Καθοριστικό ρόλο σε όλη τη διαδικασία θα παίξουν οι ειδικοί επιμελητές των περιπτέρων- αιθουσών (special curators), οι οποίοι, σε συνεργασία με τους επιμελητές και τον αναπληρωτή επιμελητή, θα έχουν και την αρμοδιότητα για το σχεδιασμό και την υλοποίηση του τομέα ευθύνης τους. Πέραν αυτού του βασικού οργανωτικού σχήματος, η ομάδα της έκθεσης θα συνεργαστεί, με ευελιξία και οριζόντιες δράσεις,με τις υπάρχουσες διοικητικές δομές της Τεχνόπολης, τους θεσμικούς partners και τους χορηγούς. Ταυτόχρονα, η ομάδα θα ορίσει υπευθύνους για τις ακόλουθες δράσεις-λειτουργίες: πωλητήριο, επικοινωνία-διαδίκτυο, εκδόσεις, παράλληλες εκδηλώσεις, πρακτική άσκηση, εκπαιδευτικά προγράμματα σχολείων, εκθεσιακή κοινότητα, επικοινωνία με θεσμικούς partners και χορηγούς. 103 ΠΡΌΫΠΌΛΌΓΙΣΜΌΣ 15. Προϋπολογισμός Βλ. Ειδικό παράρτημα σε μορφή pdf. 105 ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ 16. Παράλληλες εκδηλώσεις Η έκθεση «GR80s. Η Ελλάδα του Ογδόντα στην Τεχνόπολη» φιλοδοξεί να δείξει, εκτός από τα εκθέματά της, την ευρύτερη σχέση με μια εποχή πεπερασμένη και ταυτόχρονα παραδόξως ενεργή στο φαντασιακό μας. Έτσι, εκτός από την ιστορική, πολιτισμική και βιωματική εμπειρία στην οποία προσκαλείται ο θεατής που θα επισκεφτεί την Τεχνόπολη, θα συνδεθεί με συναφή ποιητικά, καλλιτεχνικά γεγονότα και επιστημονικές εκδηλώσεις υψηλού κύρους που θα λάβουν χώρα στην πόλη την ευρύτερη χρονική περίοδο της έκθεσης. Πέρα από αυτές τις συνεργασίες και συνέργειες, η έκθεση, ακολουθώντας τη διεθνή πρακτική, θα προκαλέσει η ίδια παράλληλες εκδηλώσεις, τις οποίες θα εντάξει οργανικά στο σχεδιασμό της. Με αυτόν τον τρόπο, η έκθεση δεν θα περιοριστεί στη δική της αφήγηση/διαδρομή. Θα χρησιμοποιήσει την τελευταία ως άξονα αναφοράς για την ανάπτυξη περισσοτέρων μορφών απεικόνισης, λόγου, στοχασμού, κριτικής και ψυχαγωγίας γύρω από τη δεκαετία του ’80, στο μέτρο, ταυτόχρονα, που μοιάζει να υπάρχει αυξημένο καλλιτεχνικό και επιστημονικό ενδιαφέρον για την ευρύτερη μεταπολιτευτική περίοδο και τη συγκεκριμένη εποχή ειδικότερα. Ακολουθεί ενδεικτικός κατάλογος παράλληλων εκδηλώσεων: Α. Φωτογραφική έκθεση «Το οικογενειακό άλμπουμ του ’80» (επιμέλεια: Σπύρος Στάβερης) 107 Η έκθεση αυτή θα παρουσιάσει, μέσα από μια συγκεκριμένη αφήγηση, ένα πλήθος ερασιτεχνικών φωτογραφιών που θα έχουν συλλεχθεί από φίλους της έκθεσης, μαζί με πολλά από τα ίδια τα εκθέματά της, με τη μέθοδο του crowdraising. Πρόκειται για μια συμμετοχική και πλουραλιστική διαδικασία που θα ενισχύσει την «εκθεσιακή κοινότητα» και θα δώσει πρόσβαση στην εκθεσιακή εμπειρία σε ανθρώπους που έως τώρα δεν είχαν. Το συγκεκριμένο διάβημα έρχεται να συντονιστεί με μια διεθνή τάση ανακάλυψης των οικογενειακών φωτογραφιών και θέτει έναν διπλό στόχο. Αφενός, μια πλαισιωμένη και κριτική ντοκουμενταριστική ματιά στον ιδιωτικό βίο της δεκαετίας του ’80 και, αφετέρου, σε μια διερώτηση γύρω από τη σημερινή πρόσβαση στην άνευ κόστους μαζική φωτογραφική εμπειρία και τις επιπτώσεις της στην εικονοποίηση της καθημερινότητας και στην αναπαράσταση του εαυτού μας. Η έκθεση θα λάβει χώρα την ίδια περίοδο με την κύρια έκθεση και αναζητείται θεσμικός φορέας υποδοχής που θα στεγάσει και θα συνεργαστεί με την ομάδα μας και τον επιμελητή. Δ. Ημερίδα 2 Το 2017 συμπληρώνονται 30 χρόνια από την κατάκτηση του Ευρωμπάσκετ από την Εθνική Ελλάδος. Πρόκειται για ένα μείζον και εμβληματικό γεγονός της δεκαετίας που σημάδεψε γενιές Ελλήνων και ενοποίησε τον κοινωνικό χώρο με τρόπο στιγμιαίο και εντυπωσιακό. Η υπέρβαση των πολιτικών και ιδεολογικών στεγανών, η ανάδειξη νέων κοινωνικών προτύπων επαγγελματικής επιτυχίας, η υπόδειξη μιας νέας σχέσης μεταξύ του συλλογικού και του ατομικού επιτεύγματος είναι μερικά από τα κορυφαία στοιχεία που αναδείχτηκαν με τη νίκη του 1987 και εν γένει την άνοδο του ελληνικού μπάσκετ. Η εκδήλωση θα οργανωθεί από την ομάδα της έκθεσης και θα λάβει χώρα στο χώρο της Τεχνόπολης. Σε αυτή θα τιμηθούν οι πρωταγωνιστές της εποχής. Β. Η τέχνη του ’80 με τα μάτια του ’17 Στη συνέχεια της έκθεσης του Ινστιτούτου Συγχρονης Ελληνικής Τέχνης σε επιμέλεια Κωστή Σταφυλάκη του 2015, στην οποία σύγχρονοι νέοι καλλιτέχνες σχολίασαν σημαντικά έργα αντιπροσωπευτικών δημιουργών της λεγόμενης γενιάς του ’70, το GR80s θα προκαλέσει και θα υποστηρίξει οργανωτικά ένα δεύτερο κύμα σχολιασμού, με επίκεντρο, αυτήν τη φορά, τα έργα και τους δημιουργούς που αναδύθηκαν στον ελληνικό χώρο την αμέσως επόμενη δεκαετία. Στόχος είναι η παραγωγή πρωτότυπων έργων που θα ανασυγκροτούν μια συστάδα προβληματισμών και θα επερωτούν την πιθανή επικαιρότητά τους. Επιμελητές θα είναι οι Βασίλης Βλασταράς και Κωστής Σταφυλάκης. Αναζητείται χώρος και φορέας υποδοχής που θα στεγάσει την έκθεση και θα συνεργαστεί με την ομάδα μας. Ε. Πρόσφατες μνήμες πολιτικής στράτευσης. Η εμπειρία του ’80 Ημερίδα για την προφορική Ιστορία της Μεταπολίτευσης και τη μνήμη της πολιτικής στράτευσης της δεκαετίας του ’80 από την ερευνητική ομάδα Προφορικής Ιστορίας της Μεταπολίτευσης του Εργαστηρίου Ελληνικής Πολιτικής, υπό τον λέκτορα Ιστορίας Γιώργο Θεοδωρίδη. Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί σε χώρο του Πανεπιστημίου Αθηνών. ΣΤ. Αθήνα 1984. Οκτώ μαυρόασπροι μήνες Γ. Ημερίδα 1 Επιστημονική ημερίδα που θα διοργανωθεί από τους επιμελητές της έκθεσης «Δεκαετία του ’80, εξιδανίκευση και δαιμονοποίηση». Η ημερίδα θα έχει επιστημονικές ανακοινώσεις και μια στρογγυλή τράπεζα με προσωπικότητες από τον πολιτικό και καλλιτεχνικό χώρο και θα προσπαθεί να σχολιάσει τη γενική κοινωνική ενασχόληση με την περίοδο, καθώς και θα αποτιμήσει τη μεταπολιτευτική περίοδο στο σύνολό της, υπό το φως της περιόδου 2010-2017. Θα πραγματοποιηθεί σε χώρο εκτός Τεχνόπολης, σε συνεργαζόμενο με την έκθεση ίδρυμα. Έκθεση φωτογραφίας του φωτογράφου Κωνσταντίνου Πίττα με εικόνες του αθηναϊκού αστικού ιστού που λήφθηκαν από ένα οκτάμηνο συστηματικής φωτογράφισης. Πρόκειται για αποτυπώσεις της καθημερινότητας στον δημόσιο χώρο σε διαφορετικές περιοχές της πόλης, με πολύ ετερόκλητα κοινωνικά χαρακτηριστικά. Η έκθεση θα γίνει, με τη συνεργασία του GR80s, σε χώρο έξω από την Τεχνόπολη. 109 Ζ. «Σαράντα Χρόνια 80s – Το Έπος του ’80» ― θεατρική παράσταση Κείμενο: Κίμων Φιορέτος, Αστερόπη Λαζαρίδου Σκηνοθεσία: Γιάννης Σαρακατσάνης (ομάδα AbOvo) Πρόκειται για έργο κωμωδίας της νέας ελληνικής θεατρικής παραγωγής που θα «ανεβεί» στην Αθήνα, την ίδια περίοδο με την έκθεση, σε μορφή σπονδυλωτών αφηγήσεων, σε μεγάλο θέατρο της πόλης. Οι συνέργειες με την έκθεση συζητιούνται ήδη με τους εκατέρωθεν συντελεστές. Κοινά εργαστήρια μπορεί να βοηθήσουν και τα δύο εγχειρήματα. Υπάρχει, επίσης, η δυνατότητα για παροχή διευκολύνσεων σε επίπεδο τιμολογιακής πολιτικής για τους θεατές της παράσταση και τους επισκέπτες της έκθεσης, καθώς και για από κοινού επικοινωνία των δύο εγχειρημάτων. Ακόμη, στιγμιότυπα της παράσταση μπορούν να παρουσιαστούν μέσα στον εκθεσιακό χώρο, σε χρόνο ανύποπτο, ενισχύοντας τον αναβιωτικό χαρακτήρα της έκθεσης. Η. Συναυλία εντός της Τεχνόπολης ως αναβιωτικό σχόλιο στην ελληνική ντίσκο και ποπ παραγωγή της εποχής (Φοίβος Δεληβοριάς) Θ. Διερεύνηση πιθανότητας συνεργασίας με τα μουσικά σύνολα του Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ) για παρεμβάσεις τις ώρες αιχμής της έκθεσης με flashmob και διασκευές μουσικών θεμάτων (ελληνικών και διεθνών) από τη δεκαετία του ’80. Αξίζει να σημειωθεί ότι η έκθεσή μας θα λάβει χώρα σε μικρή χρονική απόσταση από το σημαντικό διεθνές πολιτιστικό γεγονός του 2017, τη μεταφορά της Documenta Art Kassel στην Αθήνα. Η σύμπτωση αυτή είναι ευτυχής, αφενός διότι πυκνώνει το διεθνές πολιτιστικό ενδιαφέρον για την πόλη και, αφετέρου,επειδή θα επιτρέπει πιθανές συνέργειες που μπορούν να αναπτυχθούν. 111