2024, 13 (3), 1658-1673 | Araştırma Makalesi Arşiv Belgelerine Göre XVII-XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde Yaşanan Depremler Murat Polat1 Öz Depremler jeolojik olaylardır. Depremler şiddetlerine göre insanların yaşamlarını olumsuz etkilemiştir. Osmanlı Devleti zamanında birçok deprem meydana gelmiştir. Osmanlı halkı, meydana gelen bazı depremleri küçük kıyamet şeklinde adlandırmıştır. Bu çalışmanın amacı; Osmanlı döneminde meydana gelen depremlerin yeryüzüne etkisini, depremlerle birlikte yalan ve asılsız haberlerin yayılmasını, depremleri kendisi için fırsata çevirmeye çalışan bazı kişileri, devletin deprem afeti karşısındaki refleksini, halka karşı tutumunu, halkın deprem karşısındaki psikolojik ve sosyolojik davranış biçimlerini, devletin vatandaşlarına yardımını, halkın birbirleriyle olan yardım ve dayanışmasını arşiv belgelerini kullanarak ortaya koymaktır. Depremle birlikte tahrip olan sanatsal ve tarihî değeri yüksek olan yapıların onarımına devletin yaklaşımı, depremde meydana gelen can ve mal kayıplarının tespitinde devletin izlediği yol arşiv vesikaları ışığında incelenecektir. Depremlerde zarar gören camilerin genellikle cami vakıflarıyla onarılmıştır. Depremden dolayı kamusal alan olan kaleler zarar gördüğünde resmî görevlilerin dışında halk da kale onarımına yardım etmiştir. Çalışmada XVI-XVII. Yüzyıllar arasında Osmanlı Devleti’nde İstanbul, İzmir, Edirne, Rodos, İnebahtı, Malatya, Amasya, Erzincan, Filibe, Bozcaada, Koritos, Şam, Van, Teke Sancağı’nda yaşanmış depremler incelenmiştir. Depremde tahrip olan ya da yıkılan kiliselerin onarımına ve depremde zarar gören gayrimüslim halkın zor durumuna karşı devletin tutumu arşiv belgeleriyle sunulacaktır. Osmanlı coğrafyasında yıkıcı bir deprem olduğunda devlet halktan aldığı vergileri ertelediği ya da almadığı belgelerle ortaya konulmuştur. Araştırmada; Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşiv Başkanlığı Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı bünyesinde bulunan arşiv vesikaları kullanılmıştır. Bugüne kadar Osmanlı toplumunda yaşanılan depremlerle ilgili birçok çalışma yapılmıştır. Ancak Osmanlı toplumunda yaşanılan depremler, bütüncül bir yaklaşımla ele alan bir müstakil çalışma yapılmamıştır. Bu çalışmayla birlikte Osmanlı Devleti’nde yaşanmış olan depremler dört ana başlık altında işlenerek bütüncül bir tablonun ortaya konulması hedeflenmiştir. Anahtar Kelimeler: Deprem, Tarihte Depremler, Osmanlı Devleti’nde Deprem, Deprem travması, Depremlerin sosyal hayata etkisi, Afet, Osmanlı Devleti’nde yaşanılan depremler Polat, Murat (2024). Arşiv Belgelerine Göre XVII-XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde Yaşanan Depremler, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 13 (3), 1658-1673. https://doi.org/itobiad.1440819 Geliş Tarihi 21.02.2024 Kabul Tarihi 25.09.2024 Yayın Tarihi 30.09.2024 *Bu CC BY-NC lisansı altında açık erişimli bir makaledir. 1 Dr. Öğr. Üyesi, Kahramanmaraş İstiklal Üniversitesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi, Tarih Anabilim Dalı, Kahramanmaraş, Türkiye, osmaniyelimuratpolat@gmail.com, ORCID: 0000-0001-8089-5876 2024, 13 (3), 1658-1673 | Research Article Earthquakes in the Ottoman Empire in the 17th-18th Centuries According to Archive Documents Murat Polat1 Abstract Earthquakes are geological events that have negatively impacted human lives depending on their magnitude. Numerous earthquakes occurred during the Ottoman Empire, with some being referred to by the Ottoman people as "small apocalypses." This study aims to explore the impact of earthquakes during the Ottoman period on the earth's surface, the spread of false and misleading information during such events, individuals who sought to exploit these disasters for personal gain, the state’s response to earthquake disasters, and its attitude towards the affected populace. Additionally, the psychological and sociological behaviors of the people in response to earthquakes, the state's assistance to its citizens, and the mutual aid and solidarity among the public are examined using archival documents. The study also investigates the state's approach to repairing artistic and historically significant structures damaged by earthquakes, and the methods employed by the state to assess the loss of life and property caused by these disasters, as evidenced by archival records. Mosques damaged during earthquakes were typically repaired using mosque foundations, and when public structures such as fortresses were harmed, civilians, alongside official personnel, contributed to their restoration. This study specifically examines earthquakes that occurred in the 16th and 17th centuries in the Ottoman Empire, focusing on regions such as Istanbul, Izmir, Edirne, Rhodes, Inebahti, Malatya, Amasya, Erzincan, Plovdiv, Bozcaada, Koritos, Damascus, Van, and the Teke Sanjak. The state's attitude towards the repair of churches damaged by earthquakes and the plight of the non-Muslim population affected by these disasters will also be presented through archival documents. It is demonstrated through records that in the event of a devastating earthquake, the state either postponed or waived taxes collected from the public. The research utilizes archival documents from the Presidency of the Republic of Turkey, Directorate of State Archives, Department of Ottoman Archives. Although numerous studies have been conducted on earthquakes in Ottoman society, no comprehensive study has yet been carried out that approaches these events holistically. This study seeks to present a comprehensive overview of the earthquakes that occurred in the Ottoman Empire by addressing them under four main categories. Keywords: Earthquake, Earthquakes in History, Earthquake in the Ottoman Empire, The impact of earthquakes on social life, Disaster, Earthquakes experienced in the Ottoman Empire. Polat, Murat (2024). Earthquakes in the Ottoman Empire in the 17th-18th Centuries According to Archive Documents, Journal of the Human and Social Sciene Researches, 13 (3), 1658-1673. https://doi.org/itobiad.1440819 Date of Submission 21.02.2024 Date of Acceptance 25.09.2024 Date of Publication 30.09.2024 *This is an open access article under the CC BY-NC license. 1 Assistant Professor, Kahramanmaraş İstiklal University, Faculty of Humanities and Social Sciences, Department of History, Kahramanmaraş, Türkiye, osmaniyelimuratpolat@gmail.com, ORCID: 0000-0001-8089-5876 1660 • itobiad - Research Article Giriş Doğal afet insanların yaşadığı yerde gerçekleşen, oluşması önlenemeyen, oluştuğunda durdurulamayan, sosyal hayatı normal akışından çıkartarak çok sayıda can ve mal kaybına sebep olan olayların adıdır (Aslaner ve Çolak, 2023, s.333). Deprem, faylar, volkanik patlamalar ve büyük boyutlu çöküntülerin oluşmasıyla ortaya çıkar (Görür, 2020, s.15). Depremde insanların hareket tarzları ve davranışları değişebilmektedir. Deprem olduktan sonra insanların hareket tarzlarının değişmesinde depremin ne kadar etkisi olduğunu anlamak elbette kolay bir durum değildir. Hele hele resmi tarih vesikalarında deprem sonrası insanların hareket tarzlarını tespit edebilmek hiç kolay bir iş değildir. Bir doğa olayı olarak deprem; insanları korku ve dehşete düşüren olaylar arasındadır. Depremin şiddeti, yapmış olduğu tahribat insanlarda ve toplumlarda korkuyu arttırabilmektedir. Altı yüzyılı aşkın bir süre hüküm sürmüş olan Osmanlı Devleti çeşitli zamanlarda depremlerle karşılaşmıştır. Yedi adadan biri (cezire-i seb’a) olan Ayamavra Adası’nda meydana gelen depremde ada tamamen suya batmıştır. İnsanı hayret, korku ve dehşete düşüren bu olay karşısında Sultan II. Mahmut şaşkınlığını gizleyemeyerek “Subhanallah bu da; bir nev’-i diğer. Hak Teâlâ devlet-i aliyyemizi âfâtı semâviye ve arziyeden masûn ve mahfuz eyleye âmin.” (BOA. HAT. 892.39373) demekten kendisini alamamıştır. Bu çalışmada XVII-XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nin İstanbul, İzmir, Edirne, Rodos, İnebahtı, Malatya, Amasya, Erzincan, Filibe, Bozcaada, Koritos, Şam, Van, Teke Sancağı’nda meydana gelen depremler incelenerek devletin ve Osmanlı halkının depreme nasıl bir refleks gösterdiği ortaya konularak literatüre katkı sağlanacaktır. Osmanlı Devleti’nin birçok sancağında meydana gelen depremlerde tahrip olan kamusal alanlar ve stratejik yerlerin tamiri devlet tarafından önemli görülmüştür. Depremden kaleler (BOA. A. DVNS. MHM. d. 78.708.), camiler (BOA. TS. MS. e. 670.37), hanlar, ambarlar (BOA. TS. MS. e. 670.31; BOZ. AE. SSLM. III. 202. 12076.), hükümet konakları (BOA. ŞD. 1380.12; BOA. ŞD. 1645.22) öncelikli olarak tamir ettirilen yerler arasındaydı. Deprem sonrasında Osmanlı hükümet aklı ve Osmanlı halkının depreme yaklaşımı birbirinden farklı farklıdır. Devlet, depremi farklı açılardan değerlendirerek depreme yaklaşımını güvenlik, Osmanlı halkı ve kültürel mirası korumak çerçevesinde değerlendirmiştir. Osmanlı halkı depreme öncelikle canını kurtarmak sonrasında malını kurtarmak şeklinde tepki vermiştir. Osmanlı halkının deprem anında ve hemen sonrasındaki vermiş olduğu refleks büyük korku, atak, kaygı şeklinde olmuştur. Osmanlı halkı, depremde kamusal alanda kendisine ihtiyaç duyulmuşsa ve deprem nedeniyle arama, kurtarma ve tamir etme işlerinde çalışması gerekiyorsa bu konuda inisiyatif de almıştır. Ancak depremlere verilen tepkiler zamana, depreme ve şartlara göre değişiklik göstermiştir. Bu çalışmaya başlamadan önce Osmanlı Devleti’nde İstanbul, İzmir, Edirne, Rodos, İnebahtı, Malatya, Amasya, Erzincan, Filibe, Bozcaada, Koritos, Şam, Van, Teke Sancağı’nda yaşanmış depremlerle ilgili arşiv belgeleri incelenmiştir. İnceleme sonucunda Osmanlı Devleti’nde ortaya çıkan depremlerle ilgili yapılan çalışmalarda halkı ilgilendiren konularda bütüncül bir yaklaşım sergilenmediği görülerek Osmanlı Devleti döneminde yaşanan depremler halk ve devlet açısından incelenmiştir. Yaşanan depremlerde kötü niyetli kişilerin depremi suiistimal etmeleri ve asılsız yalan haberleri nasıl yaydıkları konusu da çalışmamızın sınırları içerine dâhil edilmiştir. Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi envanterinde bulunan depremlerle ilgili XVII-XVIII. Journal of the Human and Social Science Researches | ISSN: 2147-1185 |www.itobiad.com İtobiad - Araştırma Makalesi • 1661 yüzyıla ait belgeler taranarak transkripti yapılmış ve çalışmada bu belgelerden yararlanılmıştır. Deprem doğal afetler arasında insanı en çok etkileyen, insan ve toplum ve kent hafızasında kalıcı izler bırakan bir olgudur (Lemi, 2012, s.2). Türkiye Alp Himalaya deprem kuşağında (Ekici, 2023, s.11), aktif faylarla dolu (Görür, 2020, s.14) bir konumda olması nedeniyle depremlerin olması kaçınılmaz bir durumdur. Hitit İmparatorluğu’nun birçok şehrindeki yıkım, savaşlar nedeniyle değil, depremler nedeniyle meydana gelmiştir (Drevs, 2014, s.36, 37). Tarihsel kayıtlar Anadolu’da birçok yıkıcı depremin olduğunu göstermektedir. Osmanlı Devleti de konuşlandığı yer itibarıyla depremlere maruz kalmıştır. Yaşanılan depremlerin devleti ilgilendiren yönleri olduğu gibi kişileri ve toplumu da ilgilendiren yönleri bulunmaktadır. Bu çalışmada Yazma Eserler Genel Müdürlüğü’ne bağlı Konya Yazma Eserler Kütüphanesi’nden temin edilen Ahmet bin Recep Elkostantini’nin Risale-i Zelzele, M. Aslener ve F. Çolak’ın “Cumhuriyet Döneminde İzmir’de Yaşanan 6 Büyüklüğü ve Üzeri Depremler”, R. Drevs’in Tunç Çağı’nın Sonu Askerî Değişim ve Antik Akdeniz’de Çöküş, N. Görür Türkiye’de Deprem Az Gittik Uz Gittik, Lemi Akın “İlk Müstakil Deprem Kitabı: Risale-i Zelzele”, S. Tansel Sultan II. Bayezit’in Siyasî Hayatı, H. Yekbaş’ın Malatyalı Necati Divanı’ndan yararlanılmıştır. Ayrıca birinci el orijinal kaynak olarak yukarıda da zikredildiği gibi Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı envanterinde bulunan arşiv belgelerinden yararlanılmıştır. Arşiv Belgelerine Göre XVII-XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde Yaşanan Depremler konulu çalışmanın birinci bölümünde; tahrip olan yerlere devlet desteği, ikinci bölümde depremde devletin varlığını hissettirmesi, üçüncü bölümde depremi suiistimal edenler incelenecektir. 1. Tahrip Olan Yerlere Devlet Desteği Deprem meydana geldiğinde Osmanlı halkı depremin şokunu atlattıktan sonra depremin tahrip etmiş olduğu kamusal alanların tamirine yardım etmek için gayret göstermiştir. İnebahtı ve çevresinde bir deprem olmuştu. 2 Şubat 1745 tarihli belgeye göre İnebahtı Kalesi’nin tamir edilmesi gerekiyordu. Kale tamirini kalede görevli askerî sınıf ve İnebahtı halkı üstlenmişti. Kalenin tamiri için gerekli ödenek hükümet merkezinden talep edilmiştir (BOA. HAT. 1448.14). Görüldüğü gibi depremden zarar gören yerler arasında kale olması durumunda halk ve kale içerisindekiler bu kalenin tamirini üstlenmekten kaçınmıyordu. Depremde zarar gören camiler genellikle bu camilerin vakıf yöneticileri tarafından onarılıyordu. Bu durum deprem sonrası vakıfların bir sivil toplum kuruluşu olarak vatandaşlar eliyle depremin yıkıcı sonucunu ortadan kaldırma ya da azaltma çalışmalarını göstermesi açısından önemlidir. 1779 tarihinde Malatya’da meydana gelen depremde Darussaade Ağası İsmail’in yaptırmış olduğu cami yıkılmıştı. Bu cami vakfın mütevellisi ve Darussaade Ağası İsmail’in amcaoğlu Es-Seyyit El-Hac Abdulbaki tarafından yeniden yaptırılmıştır (BOA. TS. MS. e. 1132. 16). 23 Mayıs 1766 tarihinde İstanbul’da meydana gelen depremde Küçük Ayasofya Camisi’nin büyük kubbesi birkaç yerden yarılmış, camiye ait tekkenin odası harap olmuştu. Caminin tamir edilmesi için gereken para vakıfta olmadığından evkaf hazinesinden karşılanması kararlaştırılmıştı (BOA. TS. MA. e. 567. 97). 1774 tarihli bir belgede İstanbul’da bir depremin meydana geldiği anlaşılmaktadır. Bu depremde At Meydanı’nda bulunan Firuz Ağa Mescidi’nin İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi | ISSN: 2147-1185 | www.itobiad.com 1662 • itobiad - Research Article zarar gördüğü anlaşılmaktadır. Firuz Ağa Mescidi’nin mütevellisi bulunan Hafız Mehmet, depremde caminin tahrip olan yerlerini ve bu yerlere ne kadar ücret gideceğini ayrıntısıyla hesaplayarak raporlamıştır (BOA. TS. MA. e. 857. 72). Deprem olduktan sonra devlet hasar tespiti yaparak mal ve can kaybını kayıt altına alıyordu. Koritos - Yunanca Korinthos Mora’da Rumeli eyaletine sonraları Kaptanpaşa eyaletinde bulunan kaza/nahiye (Sezen, 2017, s.480) ve varoşlarında 13 Şubat 1744 tarihli belgeye göre; şiddetli bir deprem olmuştur. Bu depremde Koritos halkının hane ve damları yıkılmış, birçok insan depremde hayatını kaybetmiştir. Deprem olduktan sonra devlet hasar tespiti yaparak mal ve can kaybını kayıt altına alınmıştır. Burada meydana gelen depremde birçok cami, hane yıkılmıştır. Bu depremde çeşitli köylerde toplam 682 dam ve kule yıkılmış ve kadı tarafından yıkılan, çatlayan ahır, samanlık, ev, cami ve kiliselerin hasarları yıkılmış yarı yıkılmış bir taraftan yıkılmış ya da çatlamış şekliyle rapor haline getirilmiştir. Bu durumda meydana gelen depremin şiddetinin fazla olduğu söylenebilir. Kadı tarafından binaların durumu tespit edilmesine rağmen vefat edenlerin durumlarını gösterir bir bulguya ayrıntılı olarak rastlanmamıştır. Bu kadar yıkıntıya göre söz konusu raporda bir kişinin vefat ettiği raporda belirtilmiştir.3 Koritos’ta yaşanılan depremde tahrip olan cami; kilise, ev samanlık gibi yapılardaki hasarlar detaylı bir şekilde belirtilmemiş yıkıldı, yarım yıkıldı ya da çatladı şeklinde ifade edilmişti. Edirne’de meydana gelen depremde tahrip olan Halil Paşa Hanı’nın odaları, bu odaların hangi tarafında tahribat olduğu tüm detaylarıyla hatta uzunluklarıyla rapor edilmiştir (BOA. TS. MA. d. 7641). 2. Depremde Devletin Varlığını Hissettirmesi Deprem olduğunda şiddetine de bağlı olarak can ve mal kaybı, olası bir durumdur. XVII. yüzyılın ikinci çeyreğinde Amasya’da büyük bir deprem olmuş ve bu deprem “zelzele-i kebir” şeklinde nitelendirilmiştir. Bu depremde bazı yerler zarar görmüştür. Amasya’daki büyük depremde Sultan II. Beyazıt’ın bina ettirdiği Cami-i Kebir ve imarethanelerinin bazı yerleri hasar almıştır. Sultan IV. Mehmet, depremde zarar gören Sultan II. Bayezid’in bina ettirdiği cami ve imarethanenin tamir masraflarının yine Sultan II. Bayezid’in kurmuş olduğu vakıf gelirlerine iki yıl dokunulmayarak bu vakfın gelirlerinden karşılanmasını istemiştir. Ancak depremin neden olduğu cami ve imarethane tahribatı fazla olunca Sultan II. Bayezid Han’ın kurmuş olduğu vakfının iki yıllık geliri cami ve imaret tamirine yetmeyince aynı vakfın gelirinin iki yılının daha depremin tahrip ettiği cami ve imaretin tamir masraflarına harcanması Sultan IV. Mehmet tarafından kararlaştırılmıştır. Depremde zarar gören yerlerin tamiri için Sultan II. Bayezid Han’ın kurduğu vakfın dört yıllık geliri olan 80 keseye yakın akçe bu cami ve imaretin tamiri için ayrılmıştı (BOA. TS. MA. e. 781.32). Depremin yaptığı tahribat halkın mal varlığını kaybetmesine ve bu durum da ekonomik durgunluğa yol açıyordu. Osmanlı Devleti sınırları içerisinde yaşanılan depremler, deprem afetine uğrayanların mali durumunu bozduğu gözlemlenmiştir. Bu nedenle Osmanlı Devleti’nin deprem olan birçok bölgesinde, devlet depremzedelerin vergilerini ya hafifletmiş ya da vergi tahsilini ertelemiştir. Bozcaada’da meydana gelen bir deprem sonucu adanın ahalisi vergilerini ödemekte zorlanmış ve depremzede ada ahalisini borçlarının ertelenmesi istenmiştir (BOA. A. MKT. UM. 375. 40). 21 Ağustos 1750 3 Deprem sonrası yapılan hasar tespiti için bkz. Ekler Tablo 1. Journal of the Human and Social Science Researches | ISSN: 2147-1185 |www.itobiad.com İtobiad - Araştırma Makalesi • 1663 tarihinde Ramazan ayında Filibe’de yaşanan deprem halkı perişan etmiştir. Depremde cizyelerini ödemekte zorlanacaklarını ifade eden Filibe halkı kadıdan cizyelerinde indirime gidilmesi talebinde bulunmuş ve bu talep hükümet merkezince uygun bulunmuştur. Filibelilerin ödemesi gereken miktarı devlet başka cizye kalemlerine yüklenmesi şartıyla kabul etmiştir (BOA. AE. SMHD. I.254. 20730). Osmanlı devleti, depremden mağdur olan halkın cizye bedellerinde bir miktar indirime giderek ya da vergiden muaf tutarak depremde zarar gören halkın rahatlamasını sağlamıştır. Meydana gelen depremlerde zarar gören yapıların onarımında halk da çalışmıştır. 1609 yılında meydana gelen bir depremde Rodos Kalesi tahrip olmuştu. Osmanlı Devleti depremden harap olan bu kalenin tamir işlerinde depremden zarar görmeyen Rodos Adası ahalisinin imece yöntemiyle üçer gün çalıştırılmasına karar vermiştir (BOA. A.DVNSMHM. d. 78. 698). Görüldüğü gibi Osmanlı Devleti yetkilileri Rodos’ta olan depremde depremzedelerden depremde zarar görenleri çalıştırmayı uygun bulmamıştır. Ancak depremde hiç zarar görmeyen ada sakinlerinin çalıştırılması yolunu tercih etmiştir. Deprem hadisesi olağanın dışında bir hadise olduğundan vuku bulduğunda devlet o yörenin zenginlerinden depreme özgü vergi talep edebilmiştir. İzmir’de Kasım 1688 tarihinde zelzele-i azim adı verilen büyük bir deprem olmuştu. Bu depremde İzmir’e yakın Seyrek Bolu Kalesi tamamıyla yıkılmıştı. Bu kalenin tamir ettirilmesi devlet yetkililerince önemli görülüyordu. Kalenin tamir edilebilmesi için Seferihisar kazası zenginlerini üç bin kuruş vermesi için İzmir kadısına emr-i şerif gönderilmiş fakat bu emre Seferihisar kazasından Hüseyin, Veli, Kapran isimli sipahiler karşı çıkmışlar hatta kale tamiri için başkalarından toplanan paranın toplanmasına engel olmuşlardır. Hükümet merkezinden İzmir kadısına gönderilen hükümle depremde zarar gören Seyrek Bolu Kalesi’nin tamiri için para toplanması işine karşı çıkanların engellenmesi istenmiştir (BOA. A. DVNS. MHM. d. 98. 40). Osmanlı Devleti’nde meydana gelen depremlerden sonra genellikle inşaat ustaları, marangoz gibi zanaatkâr ve işçilere ihtiyaç duyulmuştur (BOA. C. DH. 326.16257; BOA. TS. MA. d. 10029). Depremde zarar gören yerler sanatlı ve tarihi öneme sahip binalar olması durumunda bu binaların tamiri işi bilen, sanatında mahir kişiler tarafından yapılıyordu. Şam’da meydana gelen depremde tahrip olan Şam Kalesi ve Emeviye Camisi için bir bina emini atanmıştır. 13 Ocak 1770 tarihli belgeye göre Şam Kalesi ve Emevi Camisi’ni tamir ettirmek üzere atanan bina emini bu yapıların tamirinin rastgele inşaat ustalarınca onarılması yolunun yanlış olduğu düşünmüş olmalı ki Halep, Antakya, Sayda ve Humus’tan sanatlarını güzel icra eden amele ve ustalarla bu yapıların tamir ettirilmesini uygun bulmuştur (BOA. SMST. III. 131. 10196). 3. Depremi Suistimal Edenler Osmanlı Devleti’nde çeşitli zaman dilimlerinde meydana gelen depremlerde devlet ve halkın depremin yıkıcı etkilerini azaltmak için çalışmışlardır. Ancak bazı zamanlarda depremi suiistimal eden kişiler ve topluluklar olmuştur. Deprem olduktan sonra kötü niyetli insanların yağmaladıkları, çaldıkları yerlerin başında dükkân, mağaza gibi yerler gelir. Van’da 1646 tarihinde meydana gelen depremde Sinaniye Camisi yıkılmıştı. Bu caminin dükkân ve arazilerine depremi fırsat bilen mütegallibeler el koymuştur. Depremi fırsat bilerek vakıf malını yağmalayanların yağmaları hükümet merkezinden yazılan bir hükümle engellenmeye çalışılmıştır (BOA. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi | ISSN: 2147-1185 | www.itobiad.com 1664 • itobiad - Research Article A. DVNSMHM. d. 91. 291). Deprem, fırsatçıların ortaya çıkmasına sebebiyet veren bir olgudur. Böyle günler ve durumlarda toplum önemli sınavlardan geçer. Ancak genelde fırsatçılar, insanların çaresizliklerinden bugünlerde yararlanarak toplumun etik değerlerinden haberdar olmadıklarını göstermiş oluyorlar. Teke sancağı ve Finike kazasında bir deprem olmuştur. Bu deprem, 10 Ocak 1743 tarihinde belgeye göre salı gecesi saat sekiz civarında vukua gelmiştir (BOA. AE. SMHD. I. 76. 5006. 1). Teke’de yaşayan halk, bu depremde depremin yıkıcı ve çaresizliğe düşürücü etkileriyle mücadele etmeye çalışıyordu. Teke ve Finike deniz kenarında şehirler olması nedeniyle deprem meydana geldiği zamanda halk, bir yandan da düşman korsanlarıyla mücadele etmek zorunda kalmıştır. Halk, perişan bir duruma düşmüştür. Teke sancağına bağlı Finike kazasında Yılan Başlığa bağlı Berkos Kalesi deprem nedeniyle harap olmuştu (BOA. AE. SMHD. I. 76. 5006. 1). Oysa yaz mevsiminde bu kaleler memerr-i korsandır (BOA. AE. SMHD. I. 76. 5006. 7). Kale civarında korsan dolaştığı için buraların tamir edilmesi önemli bir iş olarak görülmüştür (BOA. AE. SMHD. I. 76. 5006. 1). Görüldüğü gibi korsanlar, bir deprem yaşamış ve halkı perişan olmuş ve zor duruma düşmüş Finike halkının çaresizliğine bile bakmayarak saldırmaktan kaçınmamışlardır. Bir devlette deprem gibi doğal afet yaşandığında genellikle kurtarma, yardımlaşma üst düzeye çıkar. Deprem yardımlaşma ve dayanışmanın artmasına vesile olduğu gibi kötü niyetli insanların da ortaya çıkmasına sebebiyet vermiştir. 19 Temmuz 1784 tarihinde Erzincan’da deprem olmuştur. Eski Erzurum valisi Vezir Süleyman Paşa bu depreme Erzincan’da iken hayatını kaybetmiştir. Deprem sonrası asayiş ve emniyetin zayıflamasını fırsat bilen Erzincan ahalisi ve Erzincan köylüleri, Vezir Süleyman Paşa’nın emval ve eşyasını yağmalamışlardır. Vezir Süleyman Paşa’nın depremden dolayı vefat ettiği öğrenildiğinde yağmadan geriye kalan malların kaydı tutularak bu mallar İstanbul’a gönderilmiştir (BOA. D. BŞM. MHF. d. 12900). Sonuç 16 ve 17. yüzyıllarda Osmanlı Devleti'nde yaşanan depremler hem devletin hem de toplumun tepkilerini anlamak açısından önemli veriler sunmaktadır. Bu dönemde meydana gelen depremler, Osmanlı coğrafyasının jeolojik olarak aktif bir bölgede yer almasının kaçınılmaz bir sonucudur. Depremler, sadece fiziki yıkıma yol açmamış, aynı zamanda Osmanlı toplumunun sosyal ve psikolojik yapısını da derinden etkilemiştir. Osmanlı Devleti, depremlere karşı aldığı önlemlerle, yönetimin kriz anlarındaki reflekslerini ve topluma karşı olan sorumluluğunu açıkça ortaya koymuştur. Devletin, halktan topladığı vergileri ertelemesi veya almaması gibi uygulamalar, devlet-halk ilişkisinin kriz dönemlerindeki dinamiklerini gözler önüne sermektedir. Bu bağlamda, Osmanlı Devleti'nin deprem sonrası halka yönelik uygulamaları, sosyal dayanışmayı teşvik edici nitelikte olmuş ve toplumun kendini yeniden inşa etme sürecinde önemli rol oynamıştır. Halkın depremlere karşı geliştirdiği tepkiler ise büyük ölçüde hayatta kalma içgüdüsü ve sosyal dayanışma çerçevesinde şekillenmiştir. Osmanlı toplumu, depremler sonrasında hem bireysel hem de toplumsal düzeyde hızlı bir toparlanma süreci yaşamış, özellikle dini yapılar ve kamusal alanların onarımında aktif rol almıştır. Bu durum, Osmanlı toplumunun kriz anlarındaki dayanıklılığını ve toplumsal dayanışmanın gücünü göstermektedir. Journal of the Human and Social Science Researches | ISSN: 2147-1185 |www.itobiad.com İtobiad - Araştırma Makalesi • 1665 Sonuç olarak, 16. ve 17. yüzyıllarda Osmanlı Devleti'nde yaşanan depremler, sadece bir doğal afet olmanın ötesine geçmiş, toplumsal hafızada derin izler bırakmış ve devlet ile toplum arasındaki ilişkilerin yeniden şekillenmesine yol açmıştır. Osmanlı Devleti'nin depremlere karşı geliştirdiği politikalar ve halkın bu politikalara tepkisi, günümüzde de kriz yönetimi ve toplumsal dayanışma konularında önemli dersler sunmaktadır. Bu bulgular, Osmanlı Devleti'nin kriz anlarındaki yönetim stratejileri ve toplumsal dinamikleri anlamak açısından kıymetli bir kaynak teşkil etmektedir. Değerlendirme Benzerlik Taraması Etik Bildirim Çıkar Çatışması Finansman Yazar Katkıları İki Dış Hakem / Çift Taraflı Körleme Yapıldı – Ithenticate itobiad@itobiad.com Çıkar çatışması beyan edilmemiştir. Bu araştırmayı desteklemek için dış fon kullanılmamıştır. Tek yazarlı İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi | ISSN: 2147-1185 | www.itobiad.com 1666 • itobiad - Research Article Kaynakça | References Arşiv Belgeleri Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) Ali Emirî Sultan Selim III (SSLM. III). 202.12076. Ali Emirî Sultan Mahmud I. (AE. SMHD. I) 254. 20730; 76.5006.1; 76.5006.7. Ali Emirî Sultan Mustafa III (AE. SMST. III.) 131. 10196. Cevdet Dâhiliye (C.DH) 326. 16257. Divan-ı Hümâyûn Sicillatı Mühimme Defterleri (A. DVNS. MHM. d). 78.698; 78.708; 91.291; 98.40; 98.67. Hatt-ı Hümayun (HAT). 1448.14; 892. 39373. Sadâret Mektubî Kalemi Umum Vilayet (A. MKT. UM). 375.40. Şura-yı devlet (ŞD). 1380.12; 2887.68; 1645.22. Topkapı Sarayı Müzesi defteri (TS. MA. d). 10029, 7641. Topkapı Sarayı Müzesi Evrakı (TS. MA. e). 567. 97; 670. 37; 670. 31; 781.32, 857. 72; 1132. 16. Muhallefat Halifesi Defterleri (D. BŞM. MHF. d.) 12900. Ahmet bin Recep El-Kostantini. (1139). Risale-i Zelzele (42 Kon 4172) [Yazma Eser]. Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi. Aslaner, M., ve Çolak, F. (2023). Cumhuriyet Dönemi’nde İzmir’de Yaşanan 6 Büyüklüğü ve Üzeri Depremler. Türk Deprem Araştırma Derneği, 2(5), 331-351. Bayram. (2008). Amasya’ya Vali Osmanlı’ya Padişah Bir Şair Adlî Sultan II. Bayezîd Hân-ı Velî. Amasya Valiliği. Drevs, R. (2014). Tunç Çağının Sonu Askerî Değişim ve Antik Akdeniz’de Çöküş (T. Ersoy ve G. Ergin, Çev.). Türkiye İş Bankası. Ekici, Ö. K. (2023). Yüzyılın En Yıkıcı Karasal “İkili” Depremleri… 6 Şubat 2023 Depremleri. Bilim ve Teknik, 56(664), 6-13. Görür, N. (2020). Türkiye’de Deprem Az Gittik Uz Gittik.. (1. bs). Doğan Kitap. Guirguis, M. (2008). An Armenian Artist in Ottoman Egypt Yuhanna al-Armani and His Coptic Icons. The American University in Cairo Press. Kenanoğlu, M. (2017). Osmanlı Millet Sistemi Mit ve Gerçek (4. bs). Klasik. Lemi. (2012). İlk Müstakil Deprem Kitabı: Risâle-i Zelzele. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 44(44), 1-81. Özkaynar, G. K. (2023). Afet Döneminde Yönetim Fonksiyonlarının Uygulanma Sürecine Yönelik Bir Araştırma: Kahramanmaraş Depremi Özelinde Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Örneği. Türk Deprem Araştırma Dergisi, 2(5), 105-127. Journal of the Human and Social Science Researches | ISSN: 2147-1185 |www.itobiad.com İtobiad - Araştırma Makalesi • 1667 Sezen, T. (2017). Osmanlı Yer Adları (2. bs). T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. Tansel, S. (2023). Sultan II. bazet’in Siyasî Hayatı (2. bs). Türk Tarih Kurumu. Yekbaş, H. (2016). Malatyalı Necati Divanı. Malatya Valiliği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi | ISSN: 2147-1185 | www.itobiad.com 1668 • İtobiad - Research Article EKLER Tablo 1 Rumeli’de Koritos Şehrinde Meydana Gelen Deprem ve Hasar Tespiti Şehir ve Yıkılan Yer-Mal sahibi Varoş-Çarşı Camisi minaresi Varoş-Boşnak zevcesi Hanım’ın evinin tamamı Hatice Varoş- Diğer birçok yer yıkıldı Varoş-Köyleri- Köse Ayla hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Banabot Kaçori hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriDimitraki v. Todoroki habesi tamamen Varoş-Köyleri- Tenaşi v. İşloki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriNikola v. Niyaki’nin iki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Panago v. Yorgo hanesi tamamen yıkıldı Şehir ve Yıkılan Yer-Mal sahibi Varoş-Alay Bey Camisi’nin saçakları Varış’da Abdi Beyin kulesinin bir kısmı tamamemn yıkıldı bir kısmı yarıldı Varoş-Köyleri-Dimitraki’nin evi tmamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Estemlu v. Kostendi hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Banapot Eftemi hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Kostandi v. Nikola hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriDimitri v. Dilmeşdişkenu Varoş-Köyleri- Yorgi v. Kostendi iki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Ergeri v. Kanilo hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Yorgaki v. Panalot hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Yani v. hanesi tamamen yıkıldı Tenaşi Varoş-Köyleri-Tenaşi v.Kostandi hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-İspelotaki v. Benapot iki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Yanaki v. Banalot hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Nikola v. Todoroki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Rodi v. –Dali beş dam, ve kule, iki çift hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Enkli v. Todoro hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Yanaki v. hanesi tamamen yıkıldı Niko Varoş-Köyleri-Yanaki v. Yorgaki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- banalot v. Nikola hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Espelo v. Dosto dolu hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Yorgaki v. Yanaki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriYorgaki v. Derstando hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Estero v. Yanaki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriNebatbo v. Andaryano iki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Papacur Standaki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Teryande Felo İspelovi hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriYanaki v. Tenanom iki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Nikola v. Esblotaki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Benaki v. Tirono Şehir ve Yıkılan Yer-Mal sahibi Varış-Hasbo Bey Camisi’nin bir kısmı Varoş-Çarıda 20 dükkan ve dam Varoş-Köyleri- Köse Banagor v. Nikola hanesi tamamen Varoş-Köyleri- Yorgaki v. Ayla hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Nikola Neroci hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Benabot v. Kiryazi hanesi tamamen yıkıldı hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Nikola v. Dimitraki iki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Banabot v. Joti hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriYorgaki v.Apostoli iki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Dali v. Estozo hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Minhali v. Estero hanesi tamamen yıkıldı Nikola v. Kostandi hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Meneloki v. Espelotaki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Estataki v. Polo hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Nikolo v. Tirono hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Yanaki v. Yandazi hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Yorgaki v. Yanaki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriDimitraki v. Andarya hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Papa Benelot v. hanesi tamamen yıkıldı Yanaki v. Kostandi hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Benzero v. Şocari hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Anastasi v. Dimitraki Beş hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Benzero v. Korgeda hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- İstetaki v. Nepalot hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Zafri v. İstiploti hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriDimitri v. Kostandi hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Kanlo v. Borgolo hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriHristando v. Yorgaki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Estero v. Yorgi hanesi tamamen yıkıldı Journal of the Human and Social Science Researches | ISSN: 2147-1185 |www.itobiad.com İtobiad - Araştırma Makalesi • 1669 Varoş-Köyleri- Dimitraki v. Niko 1 dam tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Aleksandri v. Toğri hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Nikolo v. Srotho hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Yorgo v. Alari hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Yorgaki v. Dero hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Eslo v. Estoro hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Rayia v. Yani hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Panalot v. Halya hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Todoraki v. Kiga hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Yani v. Erkili hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Yorgaki v. Yani hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Diyanamdi v. Panalot hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Yanaho v. Kohari hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Ergiri v. Darto hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriDimitri Pano hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriDimitraki v. Nikolo hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriNikolo v. Dimitraki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- İliya v. hanesi tamamen yıkıldı Tenaşi Varoş-KöyleriAndarya v. Yorgaki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Papa Benapoti hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Esmati v. Bati hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Nikolo v. Estamati hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Todori v. Andoni hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Panalot v. Malahat hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Yani v. Estorolo hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Papa Dimitraki iki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriPenalapoti v. Haristando hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Sohari v. İstetaki 2 hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriDimitraki v. Ferestorlo hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriVaroş-KöyleriYandezi v. Apostol hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Palalogo v. Yanaki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Erkeri v. Yanaki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Nikolo v. Kamuşi hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Papa Agos hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Panago v. Simo hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Vasiliv. Yorgaki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Yorgaki v. Petroca hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Benaki v. Egri hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriEspelo v. Paluharoni hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Niko v. Banalot iki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Acı Yorgaki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- İstataki v. Yorgaki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Tenaşi v. Manoko hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriYanaki v.Aleksandri hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleriİspeloti v. Haristodolo hanesi tamamen yıkıldı Manoli v. Yorgaki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Ağa v. Metro hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Panabot v. Yandazi iki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriBenzero v. Borgulo hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Estemo v. Estemat hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Hayıt v. Nikolo hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Polo v. Estemat hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Andoroco v. Egri hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriMetropolid rahibin üç hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriPapa Niyaki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Papa Mahoka iki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Tenaşi v. Yani hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Yamandi v. Petroca hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Şerar Hari v. Kini hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Yorgaki v. Andoni hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Zafri v. Palahoroni hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriDeğirmenci Dimitraki hanesi tamamen yıkıldı Nikolo v. Yamandi hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleriİspeloti v. Dimitraki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Felpaki v. Tenaşi hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriNikolo v. Todoroki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Dimitri v. Tenaşi hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Paparali hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Benzor v. Yorgaki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Tohari v. Kostandi hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Kostandi v. Palahoroni hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri-Estamo v. Panalot hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Nikolo v. Tenaşi hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriPanalot v. Tarlamba hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Yorgaki v. Nikola hanesi tamamen yıkıldı Varoş-KöyleriPanapboti v. ANderya hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Kilise-yi Ayoyani Yarısı yıkıldı Varoş-Köyleri- Regaki yıkılmış Varoş-Köyleri- Yorgaki v. Vasili hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Tenaşi v. Yanaki hanesi tamamen yıkıldı Varoş-Köyleri- Rodi v. Petroca İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi | ISSN: 2147-1185 | www.itobiad.com 1670 • İtobiad - Research Article Varoş-Köyleri- Kilise-yi Ayayorgi yarısı yıkıldı Karye-i mezbÛrede LLafazan Ahmet Beşe’nin iki dam yıkıldı. iki öküz Yanaki v. Kostandi hanesinin yarısı yıkıldı Yorgaki v. Benalot hanesinin yarısı Varoş-KöyleriKilise-yi Dimitri Yarısı yıkıldı Aya Varoş-Köyleri- Kilise-yi Aya Nikola üç ve dört tarafından yarılmış Meno Beşe’nin iki hanesi ve bir damı tamamen yıkıldı Nikola v. Kostandi hanesinin yarısı yıkıldı Anastebani v. Kanlo hanesinin yarısı Benaloti v. Haristo Hanesi tamamen yıkıldı. Dimitri v. İsbelotaki hanesinin yarısı Tenaşi v. Todoroki hanesinin yarısı Pallogo v. İsbelotaki hanesinin yarısı Yamandi v. Petroçe hanesinin yarısı Yorgaki v. İstero hanesinin yarısı Tenaşi v. Yorgo hanesinin yarısı Felo v. Benaki hanesinin yarısı Nikolo v. Manlaki hanesinin yarısı Espelo v. Benalot hanesi üç dört tarafından çatlak Dimitraki v. Nikolo hanesi ve kulesinin yarısı yıkıldı Espelo v. Nikolo hanesinin yarısı Panago v. Nikolo hanesinin yarısı Rodi v. Nikolo hanesinin yarısı Rodi v.Tenaşi v. Duka hanesinin yarısı Benaki v. Korti hanesinin yarısı Espelo v. Kanlo hanesinin yarısı Penalot v. Enka hanesinin yarısı Yorgaki v. Palologo hanesinin yarısı Espelo v. Haristodolo hanesinin yarısı Espelo v. Lambero hanesinin yarısı Benaki v. Yorgaki hanesinin yarısı Koca Başı Yorganda’nın üç hane ve Terkola dört tarafından yarıldı Papa Dimo hanesinin yarısı Nikolo v. Penalot hanesinin yarısı Haristodolo v. Todoraki hanesinin yarısı İlya v. Yorgaki hanesinin yarısı Estaki v. Balalogo hanesinin yarısı yarıldı. Penaki v. Agosto hanesinin yarısı Nikolata v. Estoro hanesi yarıldı. Dimitraki v. Benaki hanesi yarıldı. Estataki yarıldı. Nikolo v. Yorgaki hanesi yarıldı. Akarto v. Benaki hanesinin yarısı Benzero v. yarısı Benalot hanesinin Rodi v. Yorgaki hanesinin yarısı Petroca v. benalot hanesi yarıldı Yani v. Yorgaki hanesinin yarısı Estoro v. Andi hanesinin yarısı Nikolo v. Belohori hanesinin yarısı Nikolo v. Benzero hanesi yarıldı. Der Karye-i Lolşi Osman Ağanın üç damı tamamıyla yıkıldı Vedede v. Todoro hanesi tamamıyla yıkıldı Der karye-i Sulu Osman Ağa’nın iki damı tamamıyla yıkıldı Der karye-i Dalçeken Karye ahalisinin bir damı tamamıyla yıkıldı Der karye-i Veledot On aded menzil tamamen yıkıldı. Der karye-i Penarit Mukabeleci Mehmed Efendi’nin üç menzili tamamen yıkıldı Kördos sakinlerinden Şişman Mustafa’nın bir menzili tamamen yıkıldı. Zahari v. Todoro hanesinin yarısı Palologo v. Köre hanesi yarıldı. Koca başı Espero’nun hanesi yarıldı. Benaki v. Yorgaki hanesinin yarsı yıkıldı Panago v. Estemani hanesinin yarısı Panago v. Benaki hanesi yaroıldı. Penaloti v. Yani hanesi yarıldı. El-hac Ali’nin üç damı tamamıyla yıkıldı Yorgaki v. Kola hanesi tamamen yıkıldı v. Haristolo hanesi Der karye-i Markaşi Mukabeleci Mehmet Efendi’nin Vasbeloti v. Dimo tamamıyla yıkıldı hanesi El-Hac Hasan damları tamamen yıkıldı. El-Hac Hüseyn’in tamamen yıkıldı üç menzili Ahmet’İN Bir menzili tamamen yıkıldı Halil’in bir menzili tamamen yıkıldı. Söz konusu menzilin altında bir kişi vefat etti. İbrahimn’in iki menzili tamamen Gördoslu Ahmed ağa’nın Journal of the Human and Social Science Researches | ISSN: 2147-1185 |www.itobiad.com iki İtobiad - Araştırma Makalesi • 1671 çiftliğinde beş dam tamamen yıkıldı Gördoslu Baba Ahmed’in bir menzili tamamen yıkıldı Der karye-i Döşe Halil’in değirmeninin yarısı Kola defra menzili tamamen yıkıldı Marino ALno menzilinin yarısı yıkıldı İsim silinmiş bu menzilin yarısı yıkılmış. Kola Mozaki menzilinin yarısı yıkıldı Baba Dimo menzilinin yarısı yıkıldı Gerki Nika menzilinin tamamı yıkıldı Todoro Berado menzili tamamen yıkıldı Der karye-i Mazı Dört hane tamamen yıkıldı Der karye-i Zaholi yıkıldı. damı tamamen yıkıldı Abdi beyin değirmeni tamamen yıkıldı Kola v. kondoyani menzili tamamen Gerki v. Benaloti menzilinin yarısı yıkıldı Metro v. Belici menzili tamamen yıkıldı Panohoti menzilinin menzilinin yarısı yıkıldı Kola İstebani menzilinin yarısı yıkıldı Yorgo v. Dima tamamen yıkıldı. Benaloti menzilinin yarısı yıkıldı. Esloti Kokiya menzilinin yarısı yıkıldı Encel Mozaki menzilinin yarısı yıkıldı Kola Darko menzilinin yarısı yıkıldı Kola Milona menzilinin tamamen yıkıldı Benaloti menzilci menzilinin yarısı yıkıldı Terzi dükkanı yarısı yıkıldı Mahalle potamız Faho v. Yorgaki hanesinin yarısı Dimitraki v. Dafini menzilinin yarısı yıkıldı Dimitri Lazata menzilinin yarısı yıkıldı Taranda Felogorba menzilinin yarısı yıkıldı Yorgo Lazata menzilinin yarısı yıkıldı Benaki v. Kolofya menzilinin yarısı yıkıldı Kostandi Zaro menzilinin yarısı yıkıldı Andoni v. Melsadobolo hanesinin tamamı yıkıldı Mihali Yarari menzilinin yarısı yıkıldı Zaferi v. Borgosed menzilinin yarısı yıkıldı Galfonorezo menzilinin yarısı yıkıldı Hidmo Kolora iki hanesinin tamamı yıkıldı Andoraca Melparolo hanesinin tamamı yıkıldı Dimrorya menzilinin yarısı yıkıldı Palologo menzilinin yarısı yıkıldı Mihali Kirbazi menzilinin yarısı yıkıldı Filbaki v. Zaferi hanesinin tamamı yıkıldı Dimitraki v. Papaz hanesinin tamamı yıkıldı Yamantakefel hanesinin tamamı yıkıldı Pabek oğlu Yorbaki menzilinin yarısı yıkıldı Andaryalazo menzilinin yarısı yıkıldı Poldorosrari menzilinin yarısı yıkıldı Şohari Kanlo menzilinin yarısı yıkıldı İstataki v. Zaferi hanesinin tamamı yıkıldı İstetaki v. Nikola hanesinin tamamı yıkıldı Anastasya menzilinin yarısı yıkıldı Benaloki Moroplo hanesinin tamamı yıkıldı Dimolazo hanesinin tamamı yıkıldı Papas oğlu Merbano hanesinin tamamı yıkıldı Mandezikogi yıkıldı Niko Kortes menzilinin yarısı yıkıldı Papavek hanesinin tamamı yıkıldı İstanaki Borya hanesinin tamamı yıkıldı Encel Panago menzilinin yarısı yıkıldı Kazaki Vasili menzilinin yarısı yıkıldı Benaloki hanesinin tamamı yıkıldı Dimitraki v. Papas oğlu hanesinin tamamı yıkıldı Haristodolo v. Nikola hanesinin tamamı yıkıldı Ester v. Kololoki menzilinin yarısı yıkıldı Palogobrari menzilinin yarısı yıkıldı Anaganos İstamtlu menzilinin yarısı yıkıldı menzilinin yarısı yıkıldı Miho perari menzilinin yarısı yıkıldı Benaki Benzero menzilinin yarısı yıkıldı Todoro v. Efye menzilinin yarısı yıkıldı menzilinin yarısı Mahalle-i Kotoz an karye-i mezkûr Nikolo v. Elya menzilinin yarısı yıkıldı Benaki Tarandaflo menzilinin yarısı yıkıldı Kostandi Zagana menzilinin yarısı yıkıldı Şohari v. Efye menzilinin yarısı yıkıldı İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi | ISSN: 2147-1185 | www.itobiad.com 1672 • İtobiad - Research Article Panago v. Kostandi hanesinin tamamı yıkıldı Zaferi Maramsa menzilinin yarısı yıkıldı Nikolo v. Yorgaki menzilinin yarısı yıkıldı Kostandi v. Efti hanesinin tamamı yıkıldı Galo Fetomolo hanesinin tamamı yıkıldı Yorgaki Filibaki hanesinin tamamı yıkıldı Yanki v. Cora hanesinin tamamı yıkıldı Anaganosti v. Dimitraki hanesinin tamamı yıkıldı Zaferi v. Todori hanesinin tamamı yıkıldı Nioklo Kalbetri hanesinin tamamı yıkıldı Beneloti Kakava hanesinin tamamı yıkıldı Ahmed Paşa Baş çukadarı kulesinin yarısı ve bir ahırı yıkıldı Estemativ. Bolo hanesinin tamamı yıkıldı Todoro v. Estemati hanesinin bir tarafı yıkıldı. Dimitraki Kaka ve kardeşi Poli Horoni hanesinin yarısı yıkıldı Todoro v. Dima hanesinin tamamı yıkıldı Tanaşi Zoli Hanesinin tamamı yıkıldı Todoro v. Encelo hanesinin tamamı yıkıldı Meter v. Nikolo hanesinin tamamı yıkıldı Amandali hanesinin tamamı yıkıldı Derdo v. Eşli hanesinin tamamı yıkıldı Yorgaki Estani hanesinin tamamı yıkıldı Yani Kosta hanesinin tamamı yıkıldı Nika Nakaşi hanesinin tamamı yıkıldı Kolabaçani Yani Toro hanesinin tamamı yıkıldı Dima Maçali hanesinin tamamı yıkıldı Yamandi Tarandaflo v. Berzo Etranik menzilinin yarısı yıkıldı Zaferi Karani menzilinin yarısı yıkıldı Papa Dimitri menzilinin yarısı yıkıldı Andaryafelo pero hanesinin tamamı yıkıldı Espelo v. Nikolo hanesinin tamamı yıkıldı Şohari Molo hanesinin tamamı yıkıldı Filibaki v. Benalot hanesinin tamamı yıkıldı Papa Trandefelo v. Haristodolo hanesinin tamamı yıkıldı Anastasi Molo hanesinin yarısı yıkıldı Teraco v. Yani hanesinin yarısı yıkıldı Dimitraki v. KAKAVA hanesinin tamamı yıkıldı Molla Ömer’in iki aded menzilinin biri yarısına kadar diğeri tamamen yıkıldı Nikolav. Bero hanesinin tamamı yıkıldı Haristodolo v. Kostandi hanesinin yarısı yıkıldı Dimitri Eriser Hanesinin yarısı yıkıldı Derdo v. Royma hanesinin tamamı yıkıldı Estemati Nesa hanesinin tamamı yıkıldı Mendeflova v. Gari hanesinin tamamı yıkıldı Nikolo v. Estema hanesinin tamamı yıkıldı Kiga Kalisis hanesinin tamamı yıkıldı Marko v. Yakot hanesinin tamamı yıkıldı Eşli Bayora hanesinin tamamı yıkıldı Todor v. Manna hanesinin tamamı yıkıldı Kiga Martina hanesinin tamamı yıkıldı Mano Kosta hanesinin tamamı yıkıldı Kula hanesinin tamamı yıkıldı Ekibya Todori hanesinin tamamı yıkıldı Der karye-i Sohfoz Tanaşi hanesinin tamamı yıkıldı Tanaşi v. Lavro hanesinin tamamı yıkıldı Yanaki v. Nikola hanesinin tamamı yıkıldı Benaki v. Nikolo menzilinin yarısı yıkıldı Benayoni Milona menzilinin yarısı yıkıldı Benaki v. Efti hanesinin tamamı yıkıldı (s.5) Todori Fasalo hanesinin tamamı yıkıldı Pelohoroni ve Kirbako hanesinin tamamı yıkıldı Andorya Mamenya hanesinin tamamı yıkıldı Tenaşi Galofeno hanesinin tamamı yıkıldı Fili v. Dimitri hanesinin tamamı yıkıldı Mahalle-i Bergoz an karye-i mezkûr Estemani v. Benaloti hanesinin tamamı yıkıldı Benakta Çokono hanesinin tamamı yıkıldı Kitabet memuru iki ahırı ve bir evi tamamen Kostandino yıkıldı hanesinin tamamı Yanaki hanesinin yarısı yıkıldı An nahiye-i Zîr der karye-i Eniklu Kasru Dimazro hanesinin tamamı yıkıldı Ersero hanesinin tamamı yıkıldı Heldani hanesinin tamamı yıkıldı Der karye-i Sulu an nahiye-i mezkur Tanaşa busbe hanesinin tamamı yıkıldı Benaboti Kamozo hanesinin tamamı yıkıldı Demayarina hanesinin tamamı yıkıldı Meter İskafidi hanesinin tamamı yıkıldı Yani Roko hanesinin tamamı yıkıldı Hirekali hanesinin tamamı yıkıldı Yani Yana hanesinin tamamı yıkıldı Hili Avaşi hanesinin tamamı yıkıldı Elya v. Dimitri hanesinin tamamı yıkıldı Yazı silinmiş Journal of the Human and Social Science Researches | ISSN: 2147-1185 |www.itobiad.com İtobiad - Araştırma Makalesi • 1673 Yanaki v. Yama hanesinin tamamı yıkıldı Yazı silinmiş Bereşlo v. Kula hanesinin tamamı yıkıldı Yorgaki v. Estemati hanesinin tamamı yıkıldı Yamandi hanesinin tamamı yıkıldı Marine Hanesinin yarısı yıkıldı Todoro v. Niko hanesinin tamamı yıkıldı Estemati v. hanesinin tamamı yıkıldı Yorhgaki v. Yorga hanesinin tamamı yıkıldı Papa Bali v. Yagali hanesinin tamamı yıkıldı Kiga v. Oskor hanesinin tamamı yıkıldı Papa Todori hanesinin tamamı yıkıldı Der karye-i Absarı an Nahiye-i bâli Raka hanesinin tamamı yıkıldı Apostoli Hanesinin yarısı yıkıldı Zero hanesinin yarısı yıkıldı İbrahim hanesinin tamamı yıkıldı Hüseyin hanesinin tamamı yıkıldı Meterce Nikolo hanesinin tamamı yıkıldı Foznasana nam mahalde defterler kethüdası Ali Ağa’nın çiftliğinde sekiz dam ve bir samanlı tamamen yıkıldı Yorgola hanesinin yarısı yıkıldı Tarakoli hanesinin yarısı yıkıldı Hasan hanesinin yarısı yıkıldı İbrahim beşe bey hanesinin yarısı yıkıldı Ali Ağa’nın çiftliğine yakın Köşk isimli çiftlikte üç dam tamamıyla yıkıldı Vece sahrasında çiftliklerde bir miktar damalar tamamen yıkıldı Tüm dam ve kule 682 Belge Özeti : Koritos (Koridos) kazası varoşunda ve köylerinde H. 1156 tarihinde meydana gelen deprem üzerine hasar gören binaları ve sahiplerini belirtir defter. Bkz. BOA. A. DVN. d. 808. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi | ISSN: 2147-1185 | www.itobiad.com