Nothing Special   »   [go: up one dir, main page]
Wikipedia

Republika han Irlanda

Ini nga barasahon mahitungod han Repulika han Irlanda. Para han isla, kadto-a an Irlanda

An Irlanda (Ininglis: Ireland; Inirlandes: Éire [ˈeːɾʲə]  ( listen)), nga kilalado gihapon nga Republika han Irlanda (Ininglis: Republic of Ireland; Poblacht na hÉireann), usá nga nasod ha amihanan-katundan o kanawayan nga Europa nga na-okupar hin 26 han 32 nga kondado han purô han Irlanda. Dublin an pamunuan o kapital ngan gidako-i nga syudad. Nahamutang an Dublin ha sidlangan nga dapit han isla. Mga ikatulo nga bahin han kamolupyohan han nasod nga 4.9 ka milyon nga tawo nangungukoy ha langyab han darudako nga Dublin.[8] Ginsasaroan han soberano nga estado an nag-uusá nga katubtuban ha tuna hiní upod han Amihanan nga Irlanda, usá nga bahin han Reino Unido. Ha lain nga mga bahin, ginpapalibotan iní han Kalawdan Atlantiko, upod han Dagat Celtico ha salatan, St George's Channel ha timugan, ngan hanDagat Irlandes ha sidlangan. Usá iní nga unitaryo nga parlamentaryo nga republika.[9] An leislatura o magbabalaod nga tinatawag nga Oireachtas, nahihimo hin ubos nga balay, Dáil Éireann, usá nga igbaw nga balay, Seanad Éireann, ngan in pinili nga Mangulo (Uachtarán) nga nagsisirbe komo haros seremonyal nga mangulo hin estado, kundi mayda mga importante nga gahom ngan buruhaton. An mangulo hin kagamhanan amo an Taoiseach (Primer Ministro, nga an literal nga kahulogan 'mangulo'), nga ginpipili han Dáil ngan ginbubutang ha puwesto han Mangulo; an Taoiseach liwat amo an nagbubutang ha puwesto han iba nga mga ministro han kagamhanan.

Irlanda
Ireland[a]

Éire
Bandira han Irlanda
Bandira
Eskudo han Irlanda
Eskudo
Awit: Amhrán na bhFiann
An Kanta han mga Sundalo
The Soldiers' Song
Kahamutang han  Irlanda  (masirom nga lunghaw) – ha kontinente nga Europeo  (lunghaw & masirom nga abohon) – ha Unyon Europea  (lunghaw)  —  [Legend]
Kahamutang han  Irlanda  (masirom nga lunghaw)

– ha kontinente nga Europeo  (lunghaw & masirom nga abohon)
– ha Unyon Europea  (lunghaw)  —  [Legend]

Pamunuan
ngan gidako-i nga syudad
 Dublin
Opisyal nga mga pinulungan
Ethniko nga mga grupo
(2006[2])
(Mga) Tawag hin tawo Irlandes
Kagamhanan Unitaryo nga parlamentaryo nga republika
• Mangulo
Michael D. Higgins
• Taoiseach
Leo Varadkar
• Tánaiste
Simon Coveney
Frank Clarke
Magbabalaod Oireachtas
Seanad
Dáil
Independence from the United Kingdom
24 Abril 1916
21 Enero 1919
• Ginkilala
6 Disyembre 1922
29 Disyembre 1937
18 Abril 1949
Langyab
• Bug-os
 70,273 km2 (27,133 sq mi) (ika-120)
• Katubigan (%)
 2.00
Kamolupyohan
• 2016 nga census
 4,761,865[3] (ika-120)
• Densidad
 67.7/km2 (175.3/sq mi) (ika-142)
GDP (PPP) 2011 nga banabana
• Bug-os
 $181.595 billion[4] (56th)
• Per capita
 $39,638[4] (ika-15)
GDP (nominal) 2011 nga banabana
• Bug-os
 $217.669 billion[4] (ika-42)
• Per capita
 $47,513[4] (ika-14)
Gini (2017) negative increase 30.6[5]
medium · ika-23
HDI (2017) ▲ 0.938[6]
hataas hin duro · ika-4
Salapi Euro (€)[note 1] (EUR)
Zona hin oras UTC+0 (WET)
• Summer (DST)
 UTC+1 (IST (WEST))
Format hin pitsa dd/mm/yyyy
Dapit hin pagmanehar wala
Kodigo hin pagtawag 353
Internet TLD .ie[b]
  1. ^ An Artikulo 4 han Konstitusyon han Irlanda nagpasamwak nga an ngaran han estado Irlanda (Ireland); An Seksyon 2 han Akta han Republika han Irlanda 1948 nagpasamwak nga an Republika han Irlanda o Republic of Ireland amo an "deskripsyon o pamahayag han Estado".[7]
  2. ^ An .eu nga domain ginagamit gihapon, kay ginsasaroan ini upod han iba nga mga api nga estado han Unyon Europeo.

Mga kondado

igliwat
Prinsipal nga barasahon: Mga kondado han Irlanda

An estado han Irlanda nahimo hin karuhaan kag unom (26) nga tradisyonal nga mga kondado (Iningles: county) nga ginagamit pa ha kultural ngan pan-isports nga kontexto, ngan ha postal nga kagamit. Ini diri pirme parehas han mga administratibo nga pagbahinbahin. Pira nga mga tradisyonal nga kondado gin-restruktura ngadto hin mga bag-o nga administratiba nga mga pagbahinbahin. An Kondado Dublin ginbahin ngadto hin tulo nga bulag nga administratibo nga kondado dida han dekada han mga 1990 ngan an Kondado Tipperary ginbahin ngadto hin duha dida han mga dekada han 1890. Ini naghahatag ha yana hin karuhaan kag siyam nga administratibo nga kondado ngan lima nga syudad. An lima nga syudad — Dublin, Cork, Limerick, Galway, ngan Waterford — lain an pagdumara tikang han iba nga dapit han ira tagsa-tagsa nga mga kondado. Lima nga munisipyo (Iningles: borough) — Clonmel, Drogheda, Kilkenny, Sligo ngan Wexford — mayda autonomiya ha sulod han kondado. Samtang an Kilkenny usa nga munisipyo, nagpabilin dinhi an katungod ha balaod nga magtawag hit kalugaringon nga syudad.[10]

An mga konstituyente o distrito elektoral han Dáil sumala han balaod kinahanglan magsunod han mga linea han kondado, tubtob han mahimo. Amo nga an mga kondado nga darudamo hin populasyon daro damo in mga distrito elektoral (e.g. Limerick Sidlangan/Katundan) ngan mayda mga distrito elektoral nga nahimo tikang hin sobra usa nga kondado (e.g. Sligo-North Leitrim), kondi, diri tinatabok an mga linea han kondado.

An mga kondado gintampo ngadto hin mga rehiyon para hin estadistika nga mga gamit.

 
Mga Ihap hin Kondado ha Republika han Irlanda (ginpakita ha lunghaw o berde).
 Republika han Irlanda
  1. Dublin
    — Syudad han Dublin
    — Dún Laoghaire-Rathdown
    — Fingal
    — Salatan nga Dublin
  2. Wicklow
  3. Wexford
    — Bungto han Wexford (Munisipyo)
  4. Carlow
  5. Kildare
  6. Meath
  7. Louth
    — Bungto han Drogheda (Munisipyo)
  8. Monaghan
  9. Cavan
  10. Longford
  11. Westmeath
  12. Offaly
  13. Laois
  14. Kilkenny
    — Syudad han Kilkenny (Munisipyo)
  1. Waterford
    — Syudad han Waterford
  2. Cork
    — Syudad han Cork
  3. Kerry
  4. Limerick
    — Syudad han Limerick
  5. Tipperary
    — Amihanan nga Tipperary
    — Salatan nga Tipperary
     — Bungto han Clonmel (Munisipyo)
  6. Clare
  7. Galway
    — Syudad han Galway
  8. Mayo
  9. Roscommon
  10. Sligo
    — Bungto han Sligo (Munisipyo)
  11. Leitrim
  12. Donegal

Mga tigaman

igliwat
  1. ↑ Ugsa han 2002, nagamit an Irlanda han punt (Irlandes nga libra o pound) nga amo an ginpagawas nga panalapi. Ginpagawas an euro nga panalapi hin pagkwenta dida han 1999.

Mga kasarigan

igliwat
  1. ↑ "Official Languages Act 2003". Office of the Attorney-General. Ginkuhà 18 Pebrero 2012.
  2. ↑ "CSO 2006 Census – Volume 5 – Ethnic or Cultural Background (including the Irish Traveller Community)" (PDF). 2006. Ginkuhà 9 Hulyo 2009.
  3. ↑ "Census 2016 Summary Results" (PDF). Government of Ireland. Ginkuhà 30 Enero 2018.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 "Ireland". International Monetary Fund. Ginkuhà 18 Abril 2012.
  5. ↑ "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". ec.europa.eu. Eurostat. Ginkuhà 7 Marso 2019.
  6. ↑ "2016 Human Development Report". United Nations Development Programme. 2017. Ginkuhà 23 Marso 2017.
  7. ↑ John Coakley (20 Agosto 2009). Politics in the Republic of Ireland. Taylor & Francis. p. 76. ISBN 978-0-415-47672-0. http://books.google.com/books?id=fzFPQ2pZgd0C&pg=PA76. Ginkuhà 2 Mayo 2011. 
  8. ↑ "Population and Migration Estimates, April 2018", Central Statistics Office, ginpagawás 28 Agosto 2018
  9. ↑ L. Prakke; C. A. J. M. Kortmann; J. C. E. van den Brandhof (2004), Constitutional Law of 15 EU Member States, Deventer: Kluwer, p. 429, ISBN, Since 1937 Ireland has been a parliamentary republic, in which ministers appointed by the president depend on the confidence of parliament. Kon ha Winaray: Tikang han 1937 an Irlanda usá nga parlamentaryo nga republika nga diin in mga ministro nga pinili han mangulo nadepende han kompyansa han parlamento
  10. ↑ Kitaa an section 10(7) han Local Government Act 2001
Bandira han Unyon Europea  Unyon Europea Bandira han Unyon Europeo 
Alemanya | Austrya | Belhika | Bulgarya | Dinamarka | Eslovakya | Eslovenya | Espanya | Estonya | Finlandya | Fransya | Gresya | Hungarya | Irlanda | Italya | Kroasya | Letonya | Lituanya | Luxemburg | Malta | Nederlandes/Paises Bajos | Polonya | Portugal | Rumanya | Suwesya | Republika Tseka | Tsipre
Mga Nasod ha Europa
Albanya | Alemanya | Andorra | *Armenya | *Aserbaiyan | Austrya | Belarus | Belhika | Bosnya ngan Hersegovina | Bulgarya | Dinamarka | Eslovakya | Eslovenya | Espanya | Estonya | Finlandya | Fransya | Gresya | *Georgia/Heorhya | Hungarya | Irlanda | Islandya | Italya | *Kasahistan/Kazakhstan | Kroasya | Lestenstin | Letonya | Lituanya | Luxemburgo | Malta | Moldavya | Monaco | Montenegro | Nederlandes/Paises Bajos | Norte nga Macedonia | Noruega | Polonya | Portugal | Reino Unido | Rumanya | *Rusya | San Marino | Serbya | Suwesya | Suisa | Syudad han Vaticano | Republika Tseka | *Tsipre | *Turkeya | Ukranya
Iba nga mga teritoryo: Akrotiri ngan Dhekelya | Esvalbard | Feroe nga Islas | Guernsey | Hibraltar | Jan Mayen | Jersey | Isla han Man
An Wikimedia Commons mayda media nga nahahanungod han: Ireland
Ginkuha tikang ha "https://war.wikipedia.org/w/index.php?title=Republika_han_Irlanda&oldid=7642830"