Sửa đổi Nickel

Bạn hiện không đăng nhập. Sửa đổi theo cách này sẽ khiến cho địa chỉ IP của bạn bị ghi lại công khai. Nếu bạn đăng nhập hoặc tạo tài khoản, sửa đổi của bạn sẽ không hiển thị địa chỉ IP mà sẽ gán với tên thành viên của bạn, đồng thời nhận được nhiều lợi ích khác.

Nếu nội dung bạn thêm vào vi phạm bản quyền của người khác, nó sẽ bị xóa đi. Thông tin bách khoa cần phải có khả năng kiểm chứng. Những gì bạn thêm vào Wikipedia đều có thể bị bất cứ ai sửa lại, sử dụng và tái phân phối với bất kỳ mục đích nào theo những điều khoản và điều kiện nhất định. Sử dụng Wikipedia tức là bạn đã chấp nhận tuân thủ các Điều khoản Sử dụng của trang web này.

Sửa đổi này có thể được lùi lại. Vui lòng kiểm tra và so sánh kết quả bên dưới để xác minh rằng đây là những gì bạn muốn làm, sau đó xuất bản các thay đổi bên dưới để hoàn tất việc sửa đổi.

Nếu bạn lùi lại sửa đổi không phải là phá hoại, hãy giải thích lý do trong tóm lược sửa đổi chứ đừng dùng thông báo mặc định.

'''Nickel''', '''Niken''' hay '''kền'''<ref name="TCVN 5530 2010">{{chú thích sách| author=Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng, Bộ Khoa học và Công nghệ| date=2010| title=Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 5530:2010 về Thuật ngữ hóa học - Danh pháp các nguyên tố và hợp chất hóa học| url=http://tieuchuan.vsqi.gov.vn/tieuchuan/view?sohieu=TCVN+5530%3A2010| archiveurl=https://web.archive.org/web/20200714183644/http://tieuchuan.vsqi.gov.vn/tieuchuan/view?sohieu=TCVN+5530:2010| archive-date=2020-07-14| p=[https://archive.org/details/tcvn-5530-2010/page/7/mode/1up 7]| access-date=2020-07-18}}</ref> là một [[nguyên tố hóa học]] [[kim loại]], ký hiệu là '''Ni''' và số thứ tự trong [[bảng tuần hoàn]] là 28.

== Những đặc tính nổi bật ==
[[Tập tin:Nickel-Nickelskutterudite-Skutterudite-t06-76a.jpg|200px|trái|nhỏ|Mẫu tinh thể Nickel.]]
Nickel là một kim loại màu trắng bạc, bề mặt bóng láng. Nickel nằm trong nhóm [[sắt từ]]. Đặc tính cơ học: cứng, dễ dát mỏng và dễ uốn, dễ kéo sợi. Trong tự nhiên, nickel xuất hiện ở dạng hợp chất với [[lưu huỳnh]] trong [[khoáng chất]] ''millerit'', với [[asen]] trong [[khoáng chất]] ''niccolit'' và với asen cùng lưu huỳnh trong ''quặng nickel''.

Ở điều kiện bình thường, nó ổn định trong [[khí quyển Trái Đất|không khí]] và [[trơ]] với [[oxy]] nên thường được dùng làm [[đồng xu|tiền xu]] nhỏ, bảng kim loại, [[đồng thau]], v.v.., cho các thiết bị hóa học và trong một số hợp kim như [[May so|bạc Đức]] (''German silver''). Nickel có [[từ tính]] và nó thường được dùng chung với [[cô ban]], cả hai đều tìm thấy trong sắt từ [[sao băng]]. Nó là thành phần chủ yếu có giá trị cho [[hợp kim]] nó tạo nên.

Nickel là một trong năm nguyên tố [[sắt từ]].

Số [[oxy hóa]] phổ biến của nickel là +2, mặc dù 0, +1 và +3 của phức nickel cũng đã được quan sát.

== Ứng dụng ==
Khoảng 65% nickel được tiêu thụ ở phương Tây được dùng làm [[thép không gỉ|thép không rỉ]]. 12% còn lại được dùng làm "[[siêu hợp kim]]". 23% còn lại được dùng trong [[luyện thép]], [[pin sạc]], [[chất xúc tác]] và các hóa chất khác, đúc tiền, sản phẩm đúc, và bảng kim loại. Khách hàng lớn nhất của nickel là [[Nhật Bản]], tiêu thụ 169.600 tấn mỗi năm ([[2005]]) {{Fn|1}}.

Các ứng dụng của nickel bao gồm:
* [[Thép không gỉ|Thép không rỉ]] và các [[hợp kim]] chống ăn mòn.
* Hợp kim [[Alnico|AlNiCo]] dùng làm [[nam châm]].
* Hợp kim [[NiFe]] - [[Permalloy]] dùng làm [[vật liệu từ mềm]].
* [[Kim loại Monel]] là hợp kim đồng-nickel chống [[ăn mòn]] tốt, được dùng làm [[chân vịt]] cho [[thuyền]] và [[máy bơm]] trong [[công nghiệp hóa chất]].
* [[Pin sạc]], như pin [[nickel kim loại hydride]] (NiMH) và pin [[nickel-cadmi]] (NiCd).
* [[Đồng xu|Tiền xu]].
* Dùng làm [[điện cực]].
* Trong [[nồi nấu kim loại|nồi nấu]] hóa chất bằng kim loại trong [[phòng thí nghiệm]].
* Làm [[chất xúc tác]] cho quá trình [[hiđrô hóa]] (no hóa) [[dầu thực vật]].

== Lịch sử ==
Nickel đã được dùng rất lâu, có thể từ năm 3500 trước [[Công nguyên]]. [[Đồng]] từ [[Syria]] có chứa nickel đến 2%.<ref>{{chú thích sách|title = Nickel and Its Alloys|publisher = National Bureau of Standards|first = Samuel J|last = Rosenberg|url = http://handle.dtic.mil/100.2/ADA381960|year = 1968|access-date = 2010-09-12|archive-date = 2012-05-23|archive-url = https://web.archive.org/web/20120523193126/http://handle.dtic.mil/100.2/ADA381960}}</ref> Hơn nữa, có nhiều bản thảo của [[Trung Quốc]] nói rằng "đồng trắng" đã được dùng ở phương Đông từ năm 1700 đến 1400 trước [[Công nguyên]]. Loại đồng trắng Paktong này được xuất sang Anh vào đầu thế kỷ XVII, nhưng hàm lượng nickel trong hợp kim này không được phát hiện mãi cho đến năm 1822.<ref name="McNeil">{{chú thích sách|title = An Encyclopaedia of the History of Technology|chapter = The Emergence of Nickel|first = Ian|last = McNeil|publisher = Taylor & Francis|year = 1990|isbn = 9780415013062|pages = 96–100}}</ref>

Vào thời kỳ Đức trung cổ, khoáng vật màu đỏ được tìm thấy trong [[Erzgebirge]] (núi quặng- ''Ore Mountains'') giống như quặng đồng. Tuy nhiên, khi người thợ mỏ không thể tách ra được bất kỳ loại đồng nào từ nó, thì họ đổ lỗi cho một yêu tinh hay phá hoại trong thần thoại nước Đức.Họ gọi quặng này là ''Kupfernickel'' trong tiếng Đức ''Kupfer'' nghĩa là đồng.<ref>''Chambers Twentieth Century Dictionary'', p888, W&R Chambers Ltd, 1977.</ref><ref name="JEC-I">{{chú thích tạp chí|title = The story of Nickel. I. How "Old Nick's" gnomes were outwitted|url = https://archive.org/details/sim_journal-of-chemical-education_1931-08_8_8/page/1749|last = Baldwin|first = W. H.| journal = Journal of Chemical Education|year = 1931|volume = 8|pages = 1749 | doi = 10.1021/ed008p1749}}</ref><ref name="JEC-II">{{chú thích tạp chí|title = The story of Nickel. II. Nickel comes of age|url = https://archive.org/details/sim_journal-of-chemical-education_1931-10_8_10/page/1954|last = Baldwin|first = W. H.| journal = Journal of Chemical Education|year = 1931|volume = 8|pages = 1954 | doi = 10.1021/ed008p1954}}</ref><ref name="JEC-III">{{chú thích tạp chí|title = The story of Nickel. III. Ore, matte, and metal|url = https://archive.org/details/sim_journal-of-chemical-education_1931-12_8_12/page/2325|last = Baldwin|first = W. H.| journal = Journal of Chemical Education|year = 1931|volume = 8|pages = 2325 | doi = 10.1021/ed008p2325}}</ref> Quặng này hiện nay gọi là ''niccolit'', một loại [[arsenide]] nickel. In 1751, Năm [[1751]], Baron Axel Frederik Cronstedt cố gắng tách đồng từ ''kupfernickel'' (), nhưng thu được một kim loại trắng mà ông gọi là nickel.<ref>{{chú thích tạp chí|title = The discovery of the elements: III. Some eighteenth-century metals|last = Weeks|first = Mary Elvira|journal = Journal of Chemical Education|year = 1932|volume = 9|pages = 22 | doi = 10.1021/ed009p22}}</ref> In modern German, Kupfernickel or Kupfer-Nickel designates the alloy [[cupronickel]].

[[Đồng xu|Tiền xu]] đầu tiên bằng nickel nguyên chất được làm vào năm [[1881]] ở [[Thụy Sĩ]].<ref name="JEC-I"/><ref>{{Chú thích web|url = http://www.nidi.org/index.cfm/ci_id/160.htm|tiêu đề = Trends of Nickel in Coins - Past, Present and Future|ngày truy cập = ngày 19 tháng 11 năm 2008|nhà xuất bản = The Nickel Institute|tên 1 = Bill|họ 1 = Molloy|ngày tháng = ngày 8 tháng 11 năm 2001|archive-date = 2006-09-29|archive-url = https://web.archive.org/web/20060929095200/http://www.nidi.org/index.cfm/ci_id/160.htm|url-status = dead}}</ref>

== Xuất hiện trong tự nhiên ==
Một lượng lớn mỏ nickel chứa một trong hai quặng. Đầu tiên là quặng [[laterit]], thành phần chính của quặng có chứa nickel là [[limonit]] (Fe,Ni)O(OH) và [[garnierit]] (nickel silicat ngậm nước (Ni,Mg)3Si2O5(OH). Quặng thứ hai là ''sulfide magma'', thành phần chính là [[pentlandit]] (Ni,Fe)9S8.

Vùng [[Sudbury, Ontario|Sudbury]] ở [[Ontario]], [[Canada]] sản xuất khoảng 30% sản lượng nickel trên thế giới. Mỏ tại Sudbury nằm gần vùng với chứng cứ về [[vụ va chạm]] [[thiên thạch]] lớn đã rất lâu trong lịch sử [[địa lý]] của [[Trái Đất]]. Nhiều mỏ khác được tìm thấy ở những nơi khác tại Canada, cũng như tại [[Nga]], [[Nouvelle-Calédonie]], [[Úc]], [[Cuba]] và [[Indonesia]]. Những sự phát triển gần đây đã khai thác các mỏ ở tây [[Thổ Nhĩ Kỳ]], đặc biệt thuận lợi cho các xưởng đúc, nhà sản xuất thép, xưởng ở [[châu Âu]].

Dựa trên các bằng chứng địa lý, hầu hết nickel trên Trái Đất được cho là tập trung ở [[lõi Trái Đất]].

== Tách và tinh chế ==
Nickel có thể tái tạo bằng phương pháp [[luyện kim]]. Các quặng chứa oxide hay hydroxide được tách bằng phương pháp [[thủy luyện]], và quặng giàu sulfide tách bằng phương pháp [[nhiệt luyện]] hoặc thủy luyện. Quặng giàu sulfide được sản xuất bằng cách áp dụng quy trình [[tuyển]] quặng.

Tách nickel từ quặng của nó thuận lợi trong việc nung và giảm việc xử lý đạt hiệu suất cao với độ tinh khiết trên 95%. Quá trình tinh chế cuối cùng đạt độ tinh khiết 99,99% diễn ra bởi sự phản ứng của nickel và [[carbon monoxide]] để tạo thành [[têtracacbonyl niken|nickel carbonyl]]. Khí này được đưa vào một bình lớn với nhiệt độ cao hơn. Nickel cacbonyl sẽ tách ra và đựng trong các quả cầu nickel. Việc tổng hợp [[carbon monoxide]] được tái tạo qua quy trình này.

Nhà sản xuất nickel lớn nhất là nước [[Nga]] tách 267.000 [[tấn]] nickel mỗi năm. [[Úc]] và [[Canada]] đứng thứ hai và ba, tạo 207 và 189,3 ngàn tấn mỗi năm.{{fn|1}}

== Chú giải ==
* {{fnb|1}} Số liệu về sản lượng và tiêu thụ được lấy từ ''The Economist: Pocket World in Figures 2005'', Profile Books (2005), ISBN 1-86197-799-9

== Tham khảo ==
{{tham khảo|30em}}
== Liên kết ngoài ==
{{thể loại Commons|Nickel}}
* {{TĐBKVN|22860|Niken}}
* {{Britannica|414238|Nickel (chemical element)}}
{{bảng tuần hoàn thu gọn}}
{{Hợp chất nickel}}
{{Oxide}}
{{Kiểm soát tính nhất quán}}

[[Thể loại:Kim loại chuyển tiếp]]
[[Thể loại:Chất khoáng dinh dưỡng]]
[[Thể loại:Nguyên tố hóa học]]
[[Thể loại:Khoáng vật tự sinh]]
[[Thể loại:Nickel| ]]

Tóm lược sửa đổi (Mô tả ngắn gọn các sửa đổi của bạn)

Với việc lưu các thay đổi, bạn chấp nhận Điều khoản Sử dụng, và bạn đồng ý phát hành, một cách không thể hủy bỏ, đóng góp của mình theo Giấy phép CC BY-SA 4.0 và GFDL. Bạn đồng ý rằng một siêu liên kết hoặc URL thỏa mãn điều kiện ghi công trong giấy phép Creative Commons.

Hủy bỏ Trợ giúp sửa đổi (mở trong cửa sổ mới)

Thực thể Wikidata được sử dụng trong trang này

Thể loại:Nickel: Liên kết dịch vụ
niken: Tên, Liên kết dịch vụ, Một số lời phát biểu, Miêu tả: vi

Các bản mẫu dùng trong trang này:

Bản mẫu:Abbr (xem mã nguồn) (hạn chế cho thành viên xác nhận mở rộng)
Bản mẫu:Britannica (sửa đổi)
Bản mẫu:Bảng tuần hoàn (32 cột, nhỏ) (sửa đổi)
Bản mẫu:Bảng tuần hoàn (32 cột, nhỏ)/elementcell (sửa đổi)
Bản mẫu:Bảng tuần hoàn thu gọn (sửa đổi)
Bản mẫu:Chú thích sách (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Chú thích tạp chí (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Chú thích web (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Column-width (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Bản mẫu:Commons (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Bản mẫu:Danh sách tham khảo ẩn (sửa đổi)
Bản mẫu:Dự án liên quan (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Bản mẫu:EditAtWikidata (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Bản mẫu:Element cell-compact (sửa đổi)
Bản mẫu:Element color (sửa đổi)
Bản mẫu:Element color/secondary (sửa đổi)
Bản mẫu:Elementbox (sửa đổi)
Bản mẫu:Elementbox isotopes decay (sửa đổi)
Bản mẫu:Elementbox isotopes decay2 (sửa đổi)
Bản mẫu:Elementbox isotopes stable (sửa đổi)
Bản mẫu:En icon (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Bản mẫu:Fn (sửa đổi)
Bản mẫu:Fnb (sửa đổi)
Bản mẫu:Hlist/styles.css (sửa đổi)
Bản mẫu:Hộp bên (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Bản mẫu:Hộp thông tin (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Hộp thông tin nickel (sửa đổi)
Bản mẫu:Hộp điều hướng (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Hợp chất nickel (sửa đổi)
Bản mẫu:IPAc-en (xem mã nguồn) (bị khóa hạn chế sửa đổi)
Bản mẫu:If then show (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Bản mẫu:Infobox element/category format (sửa đổi)
Bản mẫu:Kiểm soát tính nhất quán (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Bản mẫu:Link language (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Bản mẫu:Navbox (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Nobold (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Bản mẫu:Nobold/styles.css (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Bản mẫu:Nowrap (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Oxide (sửa đổi)
Bản mẫu:Resize (xem mã nguồn) (hạn chế cho thành viên xác nhận mở rộng)
Bản mẫu:Smaller (xem mã nguồn) (bị khóa hạn chế sửa đổi)
Bản mẫu:Smallsup (sửa đổi)
Bản mẫu:Template other (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Tham khảo (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Tham khảo/styles.css (sửa đổi)
Bản mẫu:Thanh cổng thông tin (sửa đổi)
Bản mẫu:Thanh điều hướng đóng được (sửa đổi)
Bản mẫu:Thông tin nguyên tố hóa học (sửa đổi)
Bản mẫu:Thông tin nguyên tố hóa học/bảng tuần hoàn (sửa đổi)
Bản mẫu:Thông tin nguyên tố hóa học/bảng áp suất hơi (sửa đổi)
Bản mẫu:Thông tin nguyên tố hóa học/cấu trúc tinh thể (sửa đổi)
Bản mẫu:Thể loại Commons (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Bản mẫu:Trim (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:TĐBKVN (sửa đổi)
Bản mẫu:Ẩn khi in (sửa đổi)
Mô đun:Arguments (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Authority control (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Category handler (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Category handler/blacklist (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Category handler/config (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Category handler/data (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Category handler/shared (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Check for unknown parameters (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Citation/CS1 (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Citation/CS1/COinS (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Citation/CS1/Configuration (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Citation/CS1/Date validation (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Citation/CS1/Identifiers (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Citation/CS1/Utilities (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Citation/CS1/Whitelist (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Citation/CS1/styles.css (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:EditAtWikidata (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:I18n (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:IPAc-en (sửa đổi)
Mô đun:IPAc-en/data (sửa đổi)
Mô đun:IPAc-en/phonemes (sửa đổi)
Mô đun:IPAc-en/pronunciation (sửa đổi)
Mô đun:Infobox (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:InfoboxImage (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Namespace detect/config (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Namespace detect/data (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Navbar (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Navbar/configuration (sửa đổi)
Mô đun:Navbar/sandbox (sửa đổi)
Mô đun:Navbar/styles.css (sửa đổi)
Mô đun:Navbox (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Navbox/configuration (sửa đổi)
Mô đun:Navbox/styles.css (sửa đổi)
Mô đun:Portal (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Portal/images/aliases (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Portal/images/c (sửa đổi)
Mô đun:Portal/images/h (sửa đổi)
Mô đun:Portal bar (sửa đổi)
Mô đun:Portal bar/styles.css (sửa đổi)
Mô đun:ResolveEntityId (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Side box (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:String (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:TableTools (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:WikidataIB (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:WikidataIB/i18n (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:WikidataIB/nolinks (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:WikidataIB/titleformats (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Yesno (xem mã nguồn) (bị khóa)

Trang này thuộc về 8 thể loại ẩn:

Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Nickel”