Qoʻngʻirot

Qoʻngʻirot qoraqalpoqcha: Qońırat
shahar
43°02′59″N 58°51′15″E / 43.04972°N 58.85417°E / 43.04972; 58.85417
Mamlakat	Oʻzbekiston
Respublika	Qoraqalpogʻiston
Qachondan beri shahar	1963
Rasmiy til(lar)i	Qoraqalpoq tili, oʻzbek tili.
Aholisi  (2018)	80,09 ming[1]
Konfessiyaviy tarkib	Musulmonlar
Vaqt mintaqasi	UTC+5
Qoʻngʻirot Qoʻngʻirot

Qoʻngʻirot (qoraqalpoqcha: Qońırat) (1969-yilgacha Jeleznodorojniy shaharchasi) — Qoraqalpogʻiston Respublikasi Qoʻngʻirot tumanidagi shahar. Amudaryo deltasida, uning chap sohilida, Xoʻjayli — Beynov avtotrassasi boʻyida joylashgan. Qoraqalpogʻistonning shimoliy-gʻarb tomonida Amudaryoning chap tomonida Orol dengiziga 60 chaqirimdan ziyod oraliqda, okean qaddidan 61 metr balandlikda joylashgan qadimgi shahar^[2]. Nukus — Beynov temir yoʻl yoʻnalishidagi temir yoʻl stansiyasi bor. Nukus shahridan 134 km shimoli-gʻarbda joylashgan. Aholisi 69,2 ming kishi (2005)^[3].

Qoʻngʻirot arxeologik maʼlumotlarga koʻra, 2500—2600 yillik tarixga ega. Qoraqalpogʻistondagi 5 ta tarixiy qalʼaning biri. V.V.Bartold, Ya.Gʻulomov, venger olimi G.Vamberi va boshqalar yozib qoldirgan. Qoʻngʻirot Ustyurt hududidan oʻtadigan eski guzar yoʻl va Buyuk ipak yoʻli orqali qadimdan Qozogʻiston, Rossiya, Kavkaz xalqlari bilan madaniy, savdo aloqalarini oʻrnatgan. 1842-yilda unter-ofitser xaritashunos Zeleninning tushirgan shahar planida Qoʻngʻirot 2 tomondan Talliq va Xonjop kanallari, shimoldan uzunligi 2,5 km li, janubdan 745 m li, eni 5–10 m li qoʻrgʻon devori, devor tashqarisida xandaq bilan himoya qilinganligi koʻrsatilgan. Oʻsha davrda shahar aholisi, asosan, hunarmandchilik, savdo-sotiq, baliq ovlash va shahar tashqarisida ovchilik bilan shugʻullangan^[3].

Qoʻngʻirotda sanoat korxonalaridan paxta tozalash, un zavodlari, Ustyurt qidiruv parmalash boshqarmasi, „Ustyurt“ unitar shoʻba korxonasi, „Iygilik-gaz“ qoʻshma korxonasi filiali, temir-beton buyumlari zavodi, Buxoro — Ural va Oʻrta Osiyo — Markaz gaz quvuri magistralining kompressor stansiyalari, „Oʻzbekiston temir yoʻllari“ lokomotiv va vagon taʼmirlash deposi va bir nechta tarmoq korxonalari, „Urganchtransgaz“ shoʻba korxonasining gaz quvurlari tarmogʻi boshqarmasi, texnologik suv bilan taʼminlash boshqarmasi, gidroinshootlar, 3 ta avtokorxona, qurilish korxonasi, Taxiatosh neft mahsulotlari bilan taʼminlash korxonasi tuman filiali, „Qoʻngʻirotgaz“ filiali, „Qoraqalpoq-ikkilamchi qora metall“ tuman boʻlimi, 3 qoʻshma korxona („Tuz LTD“, „Qazqoʻngʻirotkarbid“, „NOIL’“), Qoʻngʻirot temir yoʻl vokzali bor^[3].

Qoʻngʻirotda 18 ta umumiy taʼlim maktabi, bolalar sport maktabi, sanoat—transport, qishloq xoʻjaligi kasb-hunar kollejlari, Qoraqalpogʻiston davlat universiteti huzuridagi „Biznes maktabi“ Qoʻngʻirot filiali, tillar oʻrganish markazi mavjud. 9 ta kutubxona, Qoʻngʻirot tumani tarixi, Qoʻngʻirot temir yoʻl tarixi muzeylari faoliyat koʻrsatadi. Temiryoʻlchilar madaniyat va istirohat bogʻida ikkinchi jahon urushida qurbon boʻlganlar xotirasiga bagʻishlangan „Xotira“ yodgorligi bor. Tuman markaziy kasalxonasi, Temir yoʻlchilar sanatoriya-profilaktikasi, bolalar kasalxonasi va poliklinikasi, sil kasalliklari, teri-tanosil kasalliklari dispanserlari, tugʻruqxona majmuasi ishlab turibdi. Qoʻngʻirotdan Nukus, Xoʻjayli va boshqa shaharlarga avtobus va marshrutli taksilar qatnovi yoʻlga qoʻyilgan. Shaharda qoraqalpoq adiblari Berdaq, Ajiniyozlar tavallud topganlar^[3].

• Shomurotova Oyimxon (1917—1993) — teatr aktrisasi, qoʻshiqchi, SSSR xalq artisti (1968)

• Qoʻngʻirot shahri sayti

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.