Grand-Place

Bu maqola avtomat tarjima qilingan yoki mashina tarjimasi tayinli oʻzgartirishsiz chop etilgani eʼtirof etilmoqda. Tarjimani tekshirib chiqish hamda maqoladagi mazmuniy va uslubiy xatolarini tuzatish kerak. Siz maqolani tuzatishga koʻmaklashishingiz mumkin. (Shuningdek, tarjima boʻyicha tavsiyalar bilan tanishib chiqishingiz mumkin.) DIQQAT! BU OGOHLANTIRISHNI OʻZBOSHIMCHALIK BILAN OLIB TASHLAMANG! Maqolaning originali koʻrsatilinmagan. (2024-09)

Grand-Place (fransuzcha, talaffuzi: [ɡʁɑ̃ plas] ; „Katta maydon“; inglizcha ^{[lower-alpha 1]}) yoki Grote Markt (gollandcha, pronounced) — Belgiyaning Bryussel shahrining markaziy maydoni. U sobiq Bryussel gildiyasining barokko uslubidagi hashamatli gildiya zallari va ikkita kattaroq bino bilan oʻralgan; Bryussel shahar muzeyini oʻz ichiga olgan shaharning Flamboyant Town Hall va neo-gotik qirolning uyi yoki non uyi ^{[lower-alpha 2]} binosi^[2].

Grand Pleysning qurilishi 11-asrda boshlangan va asosan 17-asrda yakunlangan. 1695-yilda, Toʻqqiz yillik urush paytida, maydonning katta qismi Bryusselni fransuz qoʻshinlari tomonidan bombardimon qilish paytida vayron qilingan. Faqat artilleriya nishoni boʻlgan shahar hokimiyatining jabhasi va minorasi va baʼzi tosh devorlari yondiruvchi toʻplarga qarshilik koʻrsatdi. Katta maydonni oʻrab turgan uylar keyingi yillarda qayta qurilib, maydonga hozirgi koʻrinishini berdi, ammo keyingi asrlarda ular tez-tez oʻzgartirildi^[3]. 19-asr oʻrtalaridan boshlab maydonning meros qiymati qayta kashf qilindi va u mukammal taʼmirlandi^[4][5][6].

Hozirda Grand-Place Bryusselning eng muhim sayyohlik maskani va unutilmas diqqatga sazovor joyidir^[4]. Shuningdek, u dunyodagi eng goʻzal maydonlardan biri hisoblanadi^[7][8] va 1998-yildan beri YuNESKOning Jahon merosi roʻyxatiga kiritilgan^[9] Maydon tez-tez bayram va madaniy tadbirlarga mezbonlik qiladi, jumladan, har yili avgust oyida uning markaziga ulkan gulli gilam oʻrnatiladi^[2]. Bu, shuningdek, Rojdestvo va Yangi yil davridagi har yili nishonlanadigan markazdir va 20-asr oʻrtalaridan boshlab har yili maydonda Rojdestvo archasi oʻrnatiladi^[10].

Grand-Place toponimlari , Grand-Place yoki Grand' Place (fransuzcha, talaffuzi: [ɡʁɑ̃ plas] ; „Katta maydon“; Ingliz tilida ham ishlatiladi [lower-alpha 1]) markaziy shahar maydonini, xususan Belgiya va Shimoliy Fransiyani bildiruvchi umumiy nomlardir. Dastlab, bosh maydon bu hududlardagi shaharlar va shaharlarning geografik markazi boʻlgan (masalan, Mons Grand-Place, Tournai, Arras yoki Lill ^{[lower-alpha 3]}). Bryusselning Grand-Place — bu shahar hokimiyatining joylashgan joyi va shuning uchun uning siyosiy markazi. Shuningdek, u shahardagi eng katta bozorga ega edi (shuning uchun uning rasmiy nomlari Grote Markt yoki Groote Markt ,Golland tilida „Katta bozor“ degan maʼnoni anglatadi).

Hozirgi kunda fransuz tilida Grand-Place yoki Grand-Place ^{[lower-alpha 4]} (defis bilan yoki tiresiz) va golland tilida Grote Markt (bir „o“ bilan) nomlari eng koʻp uchraydi. Fransuz tilidagi Grand' Place ^{[lower-alpha 5]} (apostrof bilan) va golland tilidagi Groote Markt [lower-alpha 5] (qoʻsh 'oʻ bilan) tarixiy imlolari eskirgan^[12][13], lekin ular ham eskirgan. Hali ham maʼlum manbalarda, masalan, maydon nomini beruvchi devor lavhalarida qoʻllanadi. Bryusselning Brabant lahjasida (Bryussel deb nomlanadi va baʼzan Marols yoki Marollien deb ham ataladi), Grand-Place Gruute Met deb ataladi^[14].

10-asrda Quyi Lotaringiya gertsogi Charlz Sen-Jeri orolida qal’a qurdi, bu yerda Senna daryosi hali ham kema yurish mumkin boʻlgan eng uzoq ichki nuqta. Ushbu nuqtada qal’aning oʻrnatilishi Bryusselga aylanadigan narsaning kelib chiqishini koʻrsatadi. 11-asrning oxiriga kelib, qal’a yaqinidagi qurigan botqoqda qumli qirgʻoqlar bilan oʻralgan ochiq bozor oʻrnatildi^[4][16]. 1174-yildagi hujjatda bu quyi bozor (lotincha: forum inferius) haqida soʻz boradi.) portdan uncha uzoq boʻlmagan joyda (lotincha: portus) Sennada^[16]. U Nedermerckt deb nomlangan (eski golland tilida „Quyi bozor“ degan maʼnoni anglatadi)^[4] va ehtimol Bryusselning tijorat rivojlanishi bilan bir vaqtda oʻsgan^[16]. U, shuningdek, Aziz Nikolay cherkovi yaqinida va Causeway boʻylab yaxshi joylashgan edi (Old Dutch:)^[15]. Reynlandiyaning gullab-yashnagan hududlari (zamonaviy Germaniyada) va Flandriya okrugi oʻrtasidagi muhim savdo yoʻli^[17].

13-asr boshlarida Grand-Placening shimoliy chekkasida uchta yopiq bozor qurilgan; goʻsht bozori, non bozori va mato bozori bor^[4][16]. Brabant gertsogiga tegishli boʻlgan bu binolar^[16] mahsulotlarni hatto yomon ob-havoda ham koʻrsatishga imkon berdi, biroq gersoglarga tovarlarni saqlash va sotishni kuzatib borish imkonini berdi. soliqlarni yigʻish. Boshqa binolar, asosan, somon va yogʻochdan qurilgan, baʼzilari toshdan qilingan (Old Dutch:), Katta maydonni oʻrab oldi^{[4][16][5][2]}. Bu steenen hech biri boʻlsa-da qolsa, ularning nomlari Plattesten, Kantersteen yoki Rue des Pierres kabi yaqin koʻchalarda yashaydi^[5]. Bozor maydonining oʻrtasida ibtidoiy jamoat favvorasi bor edi. 1302-yilda uning oʻrniga toʻgʻridan-toʻgʻri non bozori oldida sakkizta suv oqimi va sakkizta havzali katta tosh favvora qurilgan^[4][6].

14-asrdan boshlab Buyuk joyning yaxshilanishi mahalliy savdogarlar va hunarmandlarning zodagonlarga nisbatan ahamiyati ortganini koʻrsatadi. Uning puli kam boʻlgani sababli, Gertsog asta-sekin savdo va tegirmonlarni nazorat qilish huquqining bir qismini mahalliy hokimiyatlarga oʻtkazib, ularni yangi maqomiga loyiq binolar qurishga undadi^[2]. 1353-yilda Bryussel shahri katta yopiq mato bozori (fransuzcha: Halle au Drap) qurishni buyurdi.), qoʻshni Mechelen va Leuven shaharlariga oʻxshash, maydonning janubida^{[4][16][6][lower-alpha 6]}. Bu vaqtda Grand-Place hali ham betartib yotqizilgan edi va chekkalari boʻylab binolar rang-barang bogʻlar va tartibsiz qoʻshimchalarga ega edi. Shahar maydonni toʻsib qoʻygan bir qator binolarni ekspropriatsiya qildi va buzib tashladi va uning chekkalarini rasman belgilab qoʻydi^[4][16][6].

1401-1455-yillar oraligʻida Bryussel shahar hokimiyati Grand Pleysning janubiy tomonida bosqichma-bosqich qurilgan va maydonni munitsipal hokimiyat qarorgohiga aylantirgan^[16][6]. Bunga qarshi turish uchun 1504-yildan 1536-yilgacha Brabant gersogi oʻzining maʼmuriy xizmatlarini joylashtirish uchun shahar hokimiyati roʻparasida katta Yorqin imorat qurishni buyurdi. U endi ishlatilmaydigan birinchi mato va non bozorlari oʻrnida qurilgan va u birinchi boʻlib Gertsogning uyi (Middle Dutch: nomi bilan mashhur boʻlgan.), keyin Qirollik uyi sifatida (Middle Dutch:), garchi u yerda hech qachon podshoh yashamagan boʻlsa ham. Hozirda u Maison du Roi nomi bilan tanilgan („Qirolning uyi“) fransuzcha, lekin golland tilida u Broodhuis deb ataladi. Vaqt oʻtishi bilan boy savdogarlar va kuchayib borayotgan Bryussel gildiyalari maydon atrofida uylar qurdilar^[4][16].

1695-yilda Bryusselning bombardi Kattamon alangalangan maydon. Chap tomonda, Tounxoll; o'ng tomonda Qirollik uyi, orqada esa Avliyo Nikolay cherkovi.^[19]

1695-yil 13-avgustda, Toʻqqiz yillik urush paytida, marshal Fransua de Neufvil, duc de Villeroy boshchiligidagi 70 000 kishilik fransuz armiyasi Augsburg ligasi kuchlarini qamaldan olib chiqish uchun Bryusselni bombardimon qila boshladi. Fransiyaga qarashli Namur hozirgi Valloniya hududida. Fransuzlar asosan himoyasiz shahar markazini toʻp va minomyotlar bilan ommaviy bombardimon qilishdi, uni yoqib yuborishdi va Grand Pleys va uning atrofidagi shaharning aksariyat qismini tekislashdi. Faqat shahar hokimiyatining tosh qobigʻi va boshqa binolarning bir nechta boʻlaklari saqlanib qolgan^[4][16]. Town Hallning omon qolgani istehzoli, chunki u artilleriya otishmalarining asosiy nishoni edi^[3].

Bombardimondan keyin Grand Pleys keyingi toʻrt yil ichida shahar gildiyalari va boshqa egalari tomonidan tezda qayta qurildi^[4][16]. Ularning saʼy-harakatlari shahar maslahatchilari va Bryussel gubernatori tomonidan tartibga solindi, ular rejalarini tasdiqlash uchun hokimiyatga taqdim etishni talab qildilar^[4], va bunga rioya qilmaganlarga jarima solish bilan tahdid qilindi^[16][2]. Bundan tashqari, binolarning tekislashlari yana bir bor yaxshilandi^[16][2]. Bu gotika, barokko va Lui XIV uslublarining goʻyoki bir-biriga qarama-qarshi boʻlgan kombinatsiyasiga qaramay, qayta qurilgan maydon uchun ajoyib uygʻun tartibni taqdim etishga yordam berdi^[3][4][16].

Birinchi jahon urushi boshlanganda, qochqinlar Bryusselni suv bosganida, Grand-Place harbiy va tinch aholi qurbonlari bilan toʻlgan edi^[20]. Town Hall vaqtinchalik kasalxona sifatida xizmat qilgan^[20]. 1914-yil 20-avgustda soat 14:00 da ishgʻolchi nemis armiyasi Grand Pleysga etib keldi va dala oshxonalarini oʻrnatdi^[20]. Bosqinchilar shahar hokimiyatining chap tomoniga Germaniya bayrogʻini koʻtarishdi^[20].

Grand-Place 1959-yil 19-noyabrgacha bozor sifatida xizmat qilishda davom etdi va u hali ham Grote Markt deb ataladi. („Katta bozor“) golland tilida. Qoʻshni koʻchalar hali ham sariyog', pishloq, seld, koʻmir va boshqalar sotuvchilari sharafiga nomlangan hududning kelib chiqishini aks ettiradi^[16]. 1960-yillarda, qadr-qimmatning past boʻlgan davrida maydon avtomobillar uchun toʻxtash joyi boʻlib xizmat qilgan, ammo toʻxtash joylari 1972-yilda fuqarolar tomonidan olib borilgan kampaniyadan soʻng olib tashlangan. Biroq, avtomobil harakati 1990-yilgacha maydondan oʻtishda davom etdi^[21].

1979-yilda Grand-Place Irlandiya Respublika armiyasi (IRA) tomonidan bombardimon qilingan. Britaniya armiyasi guruhi konsert bermoqchi boʻlgan ochiq osmon ostidagi sahna ostiga oʻrnatilgan bomba kamida 15 kishi, jumladan, toʻrt nafar guruh aʼzosi yaralangan va katta zarar yetkazgan^[22][23].

1990-yilda Grand-Place piyodalar uchun ajratildi, bu Bryussel markazini piyodalarga aylantirishda birinchi qadam boʻlib, hozirda u Bryussel markazidagi katta piyodalar zonasining bir qismidir^[24]. Bryussel shahri bir necha yillardan beri maydon va uning atrofidagi koʻchalarni piyodalar uchun oʻtkazish haqida oʻylagan, biroq yaqin atrofdagi avtoturargoh loyihani amalga oshirishga toʻsqinlik qilgan. Litsenziyasi 1990-yil sentabrida tugagach, shahar piyodalar tajribasini oʻtkazish imkoniyatidan foydalandi. Uch yarim oy davomida Grand Pleysda, shuningdek, unga tutash koʻchalarda barcha transport harakati taqiqlanishi kerak edi. 1991-yil 1-yanvardan keyin ular butunlay qaror qilishdi.

Katta maydon 1998-yilda YuNESKO tomonidan Jahon merosi roʻyxatiga kiritilgan. Endi bu joy birinchi navbatda muhim turistik diqqatga sazovor joy hisoblanadi^[4]. Bir qator gildiya zallari doʻkonlar, terasli restoranlar va brasserlarga aylantirilgan. ^[2] Taniqli muassasalar orasida Godiva Chocolatier va Maison Dandoy speculoos qandolatchilik fabrikasi mavjud. Pivochilar gildiyasiga qarashli uylardan birida pivo ishlab chiqaruvchilar muzeyi joylashgan. Bundan tashqari, Kakao va shokolad muzeyi (hozirgi Choco-Story Bryussel) 1998-yil iyul oyida De Valk binosida, rue de la Tête d'or koʻchasi, 9-11 da tashkil etilgan^[2].

Town Hall (fransuzcha: Hôtel de Ville , niderlandcha: Stadhuis) Katta maydondagi markaziy bino. U bosqichma-bosqich, 1401-1455-yillar oraligʻida, maydonning janubiy tomonida qurilgan va uni shahar hokimiyatining qarorgohiga aylantirgan. Bu, shuningdek, maydonning oʻrta asrlardan qolgan yagona binosi^[2]. Town Hallda nafaqat shahar magistrati, balki 1795-yilgacha Brabant shtatlari ham joylashgan ; Brabant gertsogi sudida uchta mulkning (zodagonlar, ruhoniylar va oddiy odamlar) vakili. 1830-yilda Belgiya inqilobi paytida vaqtinchalik hukumat u yerdan ishladi.

Hozirgi binoning eng qadimgi qismi uning sharqiy qanotidir (old tomonga qaraganida chapga). Bu qanot qisqaroq minora bilan birga 1401-1421-yillarda qurilgan. Arxitektor va dizayner, ehtimol, Jean Bornoy bilan hamkorlik qilgan Jeykob van Tienen^[16]. Yosh gersog Charlz Bold 1444-yilda gʻarbiy qanotning birinchi toshini qoʻygan^[16]. Binoning bu qismining meʼmori nomaʼlum. Tarixchilarning fikriga koʻra, bu 1452-yilda Bryussel shahrining meʼmori boʻlgan va oʻsha paytda Aula Magna dizayneri boʻlgan Uilyam (Villem) de Vogel boʻlishi mumkin.

12-asrdayoq Qirollik uyi (fransuzcha: Maison du Roi) non sotiladigan yogʻoch bino boʻlgan, shuning uchun u golland tilida nomlangan; Broodhuis (Non uyi yoki non zali). Asl bino 15-asrda Brabant gertsogining maʼmuriy xizmatlari joylashgan tosh bino bilan almashtirildi, shuning uchun u birinchi marta Gertsogning uyi (Middle Dutch: deb nomlangan.) va oʻsha gersog Ispaniya qiroli boʻlgach, u Qirollik uyi deb oʻzgartirildi (Middle Dutch:). 16-asrda Muqaddas Rim imperatori Karl V oʻzining saroy meʼmori Antoon II Keldermans [nl] buyruq berdi. ^[16]

Qirolning uyi 1695-yilgi bombardimondan koʻp zarar koʻrganidan keyin qayta qurilgan. Ikkinchi restavratsiya 1767-yilda neoklassik portal va uchta oeil-de-boeuf derazalari bilan teshilgan katta tomga ega boʻlganidan keyin amalga oshirildi. ^[16] U yana bir bor hozirgi neogotik koʻrinishida meʼmor Victor Jamaer [fr] tomonidan qayta tiklangan..Jamaer ikkita galereya va markaziy minora qurdi. U shuningdek, fasadni haykallar va boshqa bezaklar bilan bezatgan. Orqa tomonda u Flamand neo-Uygʻonish uslubidagi yangi, ancha xotirjam qanot qoʻshdi. Yangi Qirol uyi 1896-yilda rasman ochilgan. 1985-yilda ichki qismi taʼmirlangan hozirgi binoda 1887-yildan beri Bryussel shahar muzeyi joylashgan ^[2].

• 
  Oʻngdan chapga: Le Roy d’Espany, La Brouette, Le Sac, La Luve, Le Kornet va Le Renard
• 
  Oʻngdan chapga: L'Étoile, Le Cygne, L’Arbre d’Or, La Rose va Le Mont Thabor
• 
  Brabant gersoglari uyi
• 
  Oʻngdan chapga: Le Cerf, Jozef va Ann, L’Anj, La Chaloupe d’Or, Le Pigeon va Le Marchand d’Or
• 

Katta maydonda tez-tez tantanalar va madaniy tadbirlar tashkil etiladi, masalan, Rojdestvo va Yangi yil davrida „Qish mo''jizalari“ ^[2] doirasida ovoz va yorugʻlik shoulari, shuningdek yozda kontsertlar. Eng muhim va mashhurlari orasida gulli gilam va Ommegang bor, ikkalasi ham yozda boʻlib oʻtadi. ^[2] Belgiya pivo haftasiga bagʻishlangan tadbir 2010-yildan beri kichik va yirik pivo zavodlari oʻz mahsulotlarini Grand-Placeʼda namoyish etadilar.^[25] Maydon, shuningdek, jamoat yigʻinlari va ommaviy bayramlar, masalan, sport musobaqalaridan keyin sportchilarni qabul qilish uchun ishlatilgan.

Har ikki yilda^[26] avgust oyida, Faraz kuni bilan muvofiqlashtirilgan holda, Grand-Placeda uch-toʻrt kun davomida ulkan gulli gilam oʻrnatiladi. ^[5] Shu munosabat bilan millionga yaqin rang-barang begoniyalar gilamga oʻxshash gobelenni tashkil etuvchi naqshlarda oʻrnatiladi. Birinchi gulli gilam 1971-yilda Gentlik landshaft meʼmori Etyen Stautemans tomonidan oʻz ishini reklama qilish maqsadida yaratilgan va mashhurligi tufayli keyingi yillarda ham anʼana davom etgan. 1986-yildan boshlab, tadbir har yili ikki marta, har safar boshqa mavzu ostida oʻtkazilib kelinmoqda, gulli gilam hozirda koʻplab mahalliy va xalqaro mehmonlarni jalb qilmoqda.

Yiliga ikki marta, iyun va iyul oylarida, Bryusseldagi Ommegang, oʻrta asrlardagi koʻrgazmalar va folklor liboslaridagi kortejning bir turi, Grand Pleysda katta tomosha bilan yakunlanadi. 1930-yildan beri har yili bir marta, Hosil bayrami oldidan yakshanba kuni boʻlib oʻtadigan Bryusselning eng yirik lyustral yurishi 1549-yilda imperator Karl V va uning oʻgʻli Filipp II ning Bryusselga quvonchli kirishining tarixiy timsoli shaklida boʻlib kelgan.. Rangli paradda suzuvchilar, avliyo Maykl va Sankt-Gudula kabi anʼanaviy marosim gigantlari va oʻrta asr liboslarida kiyingan piyoda yoki otda folklor guruhlari ishtirok etadi. 2019-yildan beri u YuNESKO tomonidan Insoniyatning ogʻzaki va nomoddiy merosining durdona asari sifatida tan olingan.^[27]

Rojdestvo va Yangi yil bayramlari 1952-yoki 1954-yildan beri Grand-Placeda har yili oʻtkaziladi. Ular 2000-yildan beri shahar markazidagi „Qish mo''jizalari“ doirasida rasmiylashtirilgan.^[28] Bayram munosabati bilan maydonda Rojdestvo archasi oʻrnatilib, mavsumiy marosimda yoqiladigan chiroqlar bilan bezatilgan, maydonning jabhalari esa ovoz va yorugʻlik shousi bilan yoritilgan. Ushbu bayramlar odatda noyabr oyining oxiridan yanvar oyining boshigacha boʻlib oʻtadi.

• 
  Grand-Place 1887-yil
• 
  Grand-Place, Qirol uyi tomon
• 
  Kechqurun Grand-Place
• 
  Panoramik koʻrinish

• Bryussel tarixi
• Piter van Dievoet (haykaltarosh va meʼmor)

• Goedleven, Edgard. De Grote Markt van Brussel. Centrum van vijf eeuwen geschiedenis (nl). Tielt: Lannoo, 1993. ISBN 978-90-209-2285-1. 
• Chiarenza, Lillo. Toute la lumière sur la Grand Place de Bruxelles (fr). Brussels: Éditions Queen II, 2013. ISBN 978-2-930719-00-9. 

• Grand Place bilan bogʻliq YuNESKO sahifasi
• Grand Placening virtual tashrifi, fotosuratlari va veb-kameralari
• Bryusselning Flowercarpet rasmiy sayti
• 360° fotosferada Grand Placega tashrif buyuring
• Jonli veb-kamera

Manba xatosi: <ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found