Көлн

Көлн
Lua хатасы: expandTemplate: template "lang-ksh" does not exist.
Байрак	Илтамга
Рәсми исем	Stadt Köln
Кыскача исем	Kn[1] һәм K
Архивлары саклана	Исторический архив Кёльна[d]
... хөрмәтенә аталган	Colonia Claudia Ara Agrippinensium[d]
Демоним	Kölner, Kölnerin, Kölnerinnen, Cologner, Kolonjano, colonés, colonesa, Colognais һәм Colognaise
Дәүләт	Германия[2]
Нәрсәнең башкаласы	Көлн административ бүлгесе[d], Галльская империя[d], Кёльнское курфюршество[d] һәм краевой союз Рейнланд[d]
Административ-территориаль берәмлек	Көлн административ бүлгесе[d]
Сәгать поясы	UTC+01:00 һәм UTC+02:00
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы	Рейн
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы	обер-бургомистр Кёльна[d]
Хөкүмәт башлыгы	Генриетта Рекер[d]
Канунбирү органы	city council of Cologne[d]
Әгъзалык	association for pedestrian and bicycle-friendly cities, townships and districts in North Rhine Westphalia[d][3], Climate Alliance[d][4], Мэрлар тынычлык өчен[d][5], Städtetag Nordrhein-Westfalen[d][6], краевой союз Рейнланд[d], Association of German Airports[d][7], International Association for Sports and Leisure Facilities[d][8], Тарихи шәһәрләр лигасы[d][9] һәм Культурный форум мировых городов[d][10]
Халык саны	1 087 353 (31 декабрь 2023)[11]
Ир-ат халкы	528 075[12]
Хатын-кыз халкы	555 423[12]
Административ бүленеше	Инненштадт[d], Роденкирхен[d], Линденталь[d], Ehrenfeld[d], Nippes[d], Chorweiler[d], Порц[d], Кёльн-Кальк[d] һәм Мүлһайм
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	59 метр[13]
Кардәш шәһәр	Liverpul[14], Эш-сюр-Альзетт[d][14], Лилль[14], Льеж[15][16], Роттердам, Торино[14], Кьото, Тунис (шәһәр), Турку, Нойкёльн[d], Клуж-Напока[17][18], Тел-Әвив, Барселона, Пекин, Сәләник, Корк, Коринто[d], Индианаполис, Волгоград[19][20], Трептов-Көпеник[d], Катовитсе, Бәйтлеһем[d], Истанбул, Рио-де-Жанейро[21] һәм Цзяоцзо[d]
Нәрсә белән чиктәш	Рейн-Эрфт[d], Рейн-Зиг[d], Рейниш-Бергиш[d], Леверкузен, Меттман[d], Рейн-Нойс[d] һәм Һүрт
Туризм мәгълүмати үзәге	Cologne Tourist Board[d]
Мәйдан	405,01 км² (31 декабрь 2017)[22]
Почта индексы	51149, 50667, 50668, 50670, 50672, 50674, 50677, 50676, 50678, 50679, 50765, 50767, 50733, 50735, 50737, 50739, 50823, 50825, 50827, 50829, 50833, 50858, 50859, 50931, 50935, 50937, 50939, 50968, 50969, 50996, 50997, 50999, 51061, 51063, 51065, 51067, 51069, 51103, 51105, 51107, 51109, 51143, 51145 һәм 51147
Рәсми веб-сайт	stadt-koeln.de​(алм.)
Нинди веб-биттә тасвирланган	meyersgaz.org/place/10300009​(алм.)​(ингл.) һәм kek-online.de/medienkonzentration/mediendatenbank/#/profile/shareholder/5c5027d6-5551-4b8a-b8b0-fbebd3f824fe
Өстәмә тышкы мәгълүматлар чыганагы	offenedaten-koeln.de
Һәштәге	Köln
Яклаучы изге	Апостол Петр
Ачык мәгълүматлар порталы	Open Data portal Köln[d]
Феноменның икътисады	economy of Cologne[d]
Феноменның демографиясе	demographics of Cologne[d]
Социаль медиаларда күзәтүчеләре	1703, 1737 һәм 1755
Җирле телефон коды	221, 2232, 2233, 2234, 2236 һәм 2203
Номер тамгасы коды	K[23]
Шәрәфле ватандашлар төркеме	[d]
Монда җирләнгәннәр төркеме	[d]
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме	[d]
Объектның күренешләре өчен төркем	[d]
Көлн Викиҗыентыкта

Көлн (алман. Köln [kœln], урынчалык: Kölle, ˈkœɫə]) борын заманда лат. Colonia Claudia Ara Agrippinensium^[24]) — Алмания Федератив Җөмһүриятенең Төньяк Рейн-Вестфален җирендә шәһәр. Көлн Алманиянең халкы буенча дүртенче шәһәре. Көлн Европа тарихында Борынгы Рим чорыннан эз калдырган урын. Көлн үзенең 1248 елда төзелә башлаган Көлн чиркәве – Алманиядәге иң мөһим католик чиркәүләрнең берсе белән мәшһүр.

Көлн шәһәре Алманиянең иң зур елгасы — Рейн түбән агымында ярларында утыра. «Рейн» атамасы «чиста» дигәнне аңлата. Әмма, кызганычка каршы, бу бөек елга нык пычранган хәлдә. Аңа шулкадәр күп пычрак сулар аккан, хәтта Рейн Европаның иң пычранган елгасы дип танылды.

Көлннән көнчыгышта Таулы як (Bergisches Land) һәм Зауэрләнд урнашканнар, көнбатыш тарафта Вилле милли паркы, көньяк-көнбатышта – Эйфель түбәләре, көньяк-көнчыгышта – Рейн сланец таулары. Шәһәрнең иң биек ноктасы (Көнигсфорст ) – диңгез кимленнән 118 м биек, иң түбән җир – Вөрринген бухтасы – 37 м. 2010 елда Көлндә халык саны нәк 1 млн (1 000 298) кеше тәшкил иткән. Көлннең үз юлдашчы-шәһәрчекләре бар: Дормаген, Леверкузен, Бергиш-Гладбах, Тройсдорф, Хүрт, Брүл һәм Пүлхайм. Агломерация белән бергә халык саны 2,1 кешегә җитә.

Көлн шәһәре бай тарихка ия. 5000 ел элек биредә борынгы кельтлар кала ясаган. Б.э. кадәр 38 елда Марк Агриппа – Рим хәрбие Оппидум Убиориум исеме белән ныгытылган торак пункт нигезли. Көлн Түбән Алмания вилаятенең башкаласы игълан ителә. 100 ел узуга биредә инде 100 мең кеше яши. Шәһәр аланнар, вандаллар һәм сакслар һөҗүменә уңышлы тора ала. 310 елда биредә Рейн аша беренче, һәм XIX гасырга кадәр бердәнбер күпер салына. 454 елны шәһәрне франклар яулап алганнар. 1942 елны британ һава көчләре шәһәрне һөҗүм итә.

Көлн милли яктан чуар шәһәр. Күпчелекне алманнар тәшкил итә (82,6%). Калганнар — төрле илләрдән күчеп килүчеләр. Иммигрантларның иң зур групплары — төрекләр (6,6%), итальяннар (2%), Югославия халыклары (1,56%), СССР халыклары (0,97%). Шәһәрнең төп халкы алман теленең көнбатыш франк (рейн) диалектының бер төрендә (көлш) сөйләшә. Көлш сөйләшенең типик үзенчәлекләре: G авазының J-га алышынуы, сүз ахыры аваз һәм иҗекләрнең «йотылуы», шулай ук урынчалыкка гына хас сүзләр һәм гыйбарәләр.

1. Эчке шәһәр 2. Роденкирхен 3. Линденталь 4. Эренфельд 5. Ниппес

6. Хорвайлер 7. Порц 8. Кальк 9. Мүлһайм

Көлндә көз

Рейнның аргы ягыннан ике шәһәргә күренеш

Көлн үзәге (Зур Мартин чиркәве, Үзәк филармония, рәтүш һ.б.)

Үзәк шәһәрнең Дойц күпереннән күренеш)

• Көлн шәһәре рәсми сайты(алм.)