Faroe Adaları
Faroe Adaları (Türkçe telaffuz: [farö] Faroece: Føroyar, Faroece telaffuz: [ˈfœɹjaɹ]; Danca: Færøerne), Kuzey Atlantik'te bulunan bir adalar birliğidir. Birleşik Krallık'ın 200 km kuzeybatısında, Norveç ile İzlanda'nın arasında bulunan özerk ülke, Grönland ile beraber Danimarka Krallığının parçasıdır. Toplam yüzölçümü 1400 km2 olmakla beraber Ekim 2017'de nüfusu 50322 kişiydi. İkinci Dünya Savaşı sonrası bağımsızlığını ilan etse de Danimarka hükûmeti tarafından tanınmadı, iki yıl sonra tekrar Danimarka Krallığı'na bağlandı ve özerk bölge ilan edildi
Faroe Adaları Føroyar Færøerne | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||
| Başkent ve en büyük şehir | Tórshavn 62°00′K 06°47′B / 62.000°K 6.783°B | ||||||
| Resmî dil(ler) | Faroece, Danca | ||||||
| Etnik gruplar | %91,7 Faroeli %5,8 Danimarkalı %0,4 İzlandalı %0,2 Norveçli %0,2 Polonyalı | ||||||
| Demonim | Faroeli | ||||||
| Hükûmet | Yetki devrine dayalı parlamenter anayasal monarşi | ||||||
| |||||||
| Tarihçe | |||||||
| |||||||
| Yüzölçümü | |||||||
• Toplam | 1339 km2 (180.) | ||||||
• Su (%) | 0,5 | ||||||
| Nüfus | |||||||
• 2020 tahminî | 52.110[1] (214..) | ||||||
• 2020 sayımı | 52.337[2] | ||||||
• Yoğunluk | 37,0/km2 | ||||||
| GSYİH (nominal) | 2017 tahminî | ||||||
• Toplam | 3 milyar $ [3] | ||||||
• Kişi başına | 61.325 $ | ||||||
| Gini (2015) | ▲ 23.3[4] düşük · 2. | ||||||
| İGE (2008) | 0.950[5] çok yüksek | ||||||
| Para birimi | Faroe kronu² (DKK) | ||||||
| Zaman dilimi | UTC±00:00 (GMT) | ||||||
• Yaz (YSU) | UTC+01:00 (BAYS) | ||||||
| Tarih formatı | gg-aa-yyyy | ||||||
| Trafik akışı | sağ | ||||||
| Telefon kodu | 298 | ||||||
| ISO 3166 kodu | FO | ||||||
| İnternet alan adı | .fo | ||||||
Arazisi oldukça kayalıktır; iklimi kutupaltı okyanusal iklimdir (Cfc). Yıl boyunca sıcaklıklar Körfez Akıntısından dolayı donma sıcaklığının üstündedir.
1035 ve 1814 arası Faroe Adaları Norveç Krallığının bir parçasıydı. 1814 yılında Kiel Antlaşması adaların kontrolünü Grönland ve İzlanda'yla beraber Danimarka'ya devretti. Faroe Adaları bugün Danimarka Krallığı'nın parçası özerk bir devlettir. Adalar birliği büyük oranda kendi kendini yönetir, Askeri savunma, polis, adalet, para birimi ve dış ilişkiler Danimarka tarafından yürütülür; ancak Danimarka ile aynı gümrük bölgesinde değildir. Adalar birliği, kendi gümrük politikasına sahiptir, bağımsız olarak başka ülkeler ile ticaret birliği kurabilir. Adaların İskandinav Kurulunda temsiliyeti Dan delegasyonu tarafından sağlanmaktadır. Adalar aynı zamanda uluslararası spor dallarında kendi millî takımına sahiptir.
Etimoloji
değiştirFaroe Adalarının ismi Faroece Føroyar'dır. Oyar, ada(Oy) kelimesinin çoğul halidir. Ses değişikliklerinden dolayı "ada" için modern Faroece kelime oyggj'dir. İlk element, før, Eski Norsça fær (koyun) kelimesinden geliyor olabilir, ancak bu analize bazen karşı gelinir, çünkü bugünkü Faroece, koyun için seyður (Eski Norsça sauðr) kelimesini kullanmaktadır. Başka bir ihtimal de ~625 yılında adaya ilk kez yerleşen İrlandalı keşişlerin adaya Eski İrlandaca fearrann ("toprak" ya da "arazi", "mülk") adını verdikleridir. Bu isim adaya yerleşen Norveçlilerle devam edip oyar (adaları) ekini aldığıdır. İsim böylelikle "Koyun Adaları" ya da "Fearrann Adaları" olarak çevrilir.
Danca, Færøerne, aynı elementleri taşır: øerne, "adalar"; ø, "ada".
Türkçe, "Faroe Adaları" İskandinav kökten gelen kelimenin transkripsiyonudur. Bazen İngilizcede yazıldığı gibi "Faroe Adaları" olarak da yazılır.
İklim
değiştirFaroe Adaları Köppen iklim sınıflandırmasına göre subpolar okyanus iklimi (Cfc) ve tundra iklimi (ET) özellikleri gösteren bir geçiş iklimine sahiptir.[6] Adaların topoğrafik yapısı ve Kuzey Atlantik Akıntısını üreten Atlantik Okyanusu'nun güçlü ısınma etkisi yüzünden ülkede farklı mikroiklimler görülür.[6] Adaların kuzey kısmını kapsayan, özellikle dağlarda tundra iklimi etkisi altındadır.[6] Ülkenin kıyı bölgelerinde ise daha kuru ve sıcak bir iklime sahip olup, daha az yağış alır.[6]
Adalar yıl boyunca rüzgarlı, bulutlu ve serindir; yılda ortalama 210 gün yağmurlu veya karlı geçer.[6] Kasırgalar veya kasırga şiddetindeki rüzgarlar ülkede nadir olsa da 1996 yılında Faroe Adaları'nı etkileyen Hope Kasırgası'nın hızı saatte ülkede 160 km/saat olarak ölçüldü.[7]
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| En yüksek sıcaklık (°C) | 11,6 | 12,0 | 12,3 | 18,3 | 19,7 | 20,0 | 20,2 | 22,0 | 19,5 | 15,2 | 14,7 | 13,2 | 22,0 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 5,8 | 5,6 | 6,0 | 7,3 | 9,2 | 11,1 | 12,8 | 13,1 | 11,5 | 9,3 | 7,2 | 6,2 | 8,8 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 4,0 | 3,6 | 4,0 | 5,2 | 7,0 | 9,0 | 10,7 | 11,0 | 9,6 | 7,5 | 5,5 | 4,3 | 6,8 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 1,7 | 1,3 | 1,7 | 3,0 | 5,1 | 7,1 | 9,0 | 9,2 | 7,6 | 5,4 | 3,4 | 2,1 | 4,7 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −8,8 | −11 | −9,2 | −9,9 | −3 | 0,0 | 1,5 | 1,5 | −0,6 | −4,5 | −7,2 | −10,5 | −11 |
| Ortalama yağış (mm) | 157,7 | 115,2 | 131,6 | 89,5 | 63,3 | 57,5 | 74,3 | 96,0 | 119,5 | 147,4 | 139,3 | 135,3 | 1.321,3 |
| Kaynak: Danimarka Meteoroloji Enstitüsü[8][9][10] | |||||||||||||
Aziz Brendan
değiştirSt. Brendan Vadedilmiş Azizler Ülkesi'ni bulmak için harita veya yön bulmak için bir alet kullanmadan sal vasıtasıyla yolculuk yapmış İrlandalı bir rahip ve dini liderdir. Bu şahıs Faroe Adaları'nın önünden geçerken iki büyük ada gördüğünü belirtmiş ve bunları Kuşlar Adası ve Koyunlar Adası olarak adlandırmıştır. Bu iki adanın Streymoy ve Suðuroy olduğunu düşünülmektedir.
Tarihi
değiştirArkeolojik kanıtlar, Faroe Adaları üzerinde ilk olarak 300 ve 600 yılları arasında ve 600 ve 800 yılları arasında ikinci varıştan önce üst üste iki dönem yaşayan İskandinav yerleşimciler olduğunu gösterir.[11] Bilim adamları Üniversitesi Aberdeen'da bulunan erken tahıl polen evcil bitkiler, daha fazla öneriyor insanlar olabilir yaşadı Adaları önce Vikingler geldi. Arkeolog Mike Kilise kaydetti Dicuil Orada yaşayan insanlar, İrlanda, İskoçya ve İskandinavya, belki oraya yerleşen tüm üç alanda gruplar olabileceğini de öne sürdü.
484-578 yıllarında yaşayan İrlandalı bir manastır aziz olan Brendan'ın yaptığı bir sefer keşfi, Faroe Adaları'nı andıran insulae (adalar) tanımını içermektedir. Ancak bu ilişki, açıklamasında kesinlikle kesin değildir.[12]
9. yüzyılın başlarında İrlandalı bir keşiş olan Dicuil daha net bir keşif yazmıştı. Norveçli korsanların gelene kadar neredeyse yüz yıl boyunca İngiltere'nin kuzey adalarında yaşamış olan, De mensura orbis terrae, coğrafi eseri olan exem nostra Scotia'nın ("İrlanda topraklarımız / İskoçya emanetler") güvenilir bir yer olduğunu iddia etti.[13]
Norse ve Norse-Gael yerleşimcileri muhtemelen doğrudan İskandinavya'dan gelmedi, daha çok İrlanda Denizi, Kuzey Adaları ve İskoçya'nın Outer Hebrides'lerini çevreleyen Norveç topluluklarından (Shetland ve Orkney adaları da dahil olmak üzere), İrlandalı adalar için geleneksel bir isim olan Na Scigirí, ada sakinlerine verilen (Eyja-) Skeggjar "(Island-) Beards" kelimesini ifade eder.
Siyaset
değiştirFaroe hükûmeti yerel yönetimde yürütme yetkisine sahiptir. Hükûmetin başkanı Løgmaður ("Baş Yargıç") ülkenin başbakanı olarak görev yapar. Başbakan'ın kabine üyelerinin, landsstýrismaður, dışında 33 milletvekili vardır.[14] Viking zamanlarına dayanan Faroe parlamentosu, Løgting ("Hukuk Mahkemesi"), dünyanın en eski parlamentolarından biri olduğuna inanılıyor.
Ülkede seçimler belediye, ulusal (Løgting) ve krallık (Folketing) seviyelerinde yapılır. 2007 yılına kadar ülke her birinin eşit ağırlığı olan yedi seçim bölgesine ayrılmıştı. 25 Ekim 2007'de tüm ülke tek bir seçim bölgesine dönüştürülerek her oya eşit ağırlık veren bir sisteme geçildi.
Yıllara göre nüfus
değiştir| Yıl | Popülasyon | Artış(%) |
|---|---|---|
| 1327 | 4000 | |
| 1350 | 2000 | -50% |
| 1769 | 4773 | +138.6% |
| 1801 | 5225 | +9.5% |
| 1834 | 6928 | +32.6% |
| 1850 | 8137 | +17.5% |
| 1880 | 11220 | +37.9% |
| 1900 | 15230 | +35.7% |
| 1925 | 22835 | +49.9% |
| 1950 | 31781 | +39.2% |
| 1975 | 40441 | +27.2% |
| 1985 | 45749 | +13.1% |
| 1995 | 43358 | -5.2% |
| 2000 | 46196 | +6.5% |
| 2006 | 48219 | +4.4% |
| 2012 | 49483 | +2.6% |
| 2013 | 49709 | +0.5% |
Ekonomi
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "Heim | Hagstova Føroya". hagstova.fo. 1 Aralık 1998 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Statistics Faroe Islands 30 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 14 Nisan 2020.
- ^ "TB05010 BruttotjóðarúrtÞka à ársins prÃsum (1998–2015) – framrokning (2016–2018)-live". 18 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "PX-Web - Vel talvu". statbank.hagstova.fo. 18 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Filling Gaps in the Human Development Index 5 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., United Nations ESCAP, Şubat 2009
- ^ a b c d e Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410.
- ^ "Rekordvarm vinter på Færøerne". Danimarka Meteoroloji Enstitüsüv]]. 3 Mart 2017. 7 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2017.
- ^ "Danimarka, Faroe Adaları ve Grönland'ın İklim Bilgileri" (PDF). Danimarka Meteoroloji Enstitüsü. ss. 16-19. 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2015.
- ^ "Danimarka, Faroe Adaları ve Grönland'ın İklim Bilgileri" (PDF). Danimarka Meteoroloji Enstitüsü. 10 Şubat 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2019.
- ^ "Danimarka, Faroe Adaları ve Grönland'ın İklim Bilgileri 1961–1990" (PDF). Danimarka Meteoroloji Enstitüsü. 10 Şubat 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2019.
- ^ "The Vikings were not the first colonizers of the Faroe Islands". Quaternary Science Reviews. Cilt 77. 2013. ss. 228-232.
- ^ "Navigatio Sancti Brendani Abbatis". 17 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2018.
- ^ "Chapter 7.2". Penelope.uchicago.edu. Erişim tarihi: 4 Nisan 2018.
- ^ "Tingmenn" (Faroece). Logting.fo. 10 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2014.
Dış bağlantılar
değiştir- Resmî site
- Official tourist site
- Flick photo set4 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Wikimedia Commons'ta Faroe Adaları ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.