Dedebabalık

Dedebabalık kurumu, Hacı Bektaş-ı Veli’nin görevini vekâleten üstlenen makamdır. Dedebabalar, Hacı Bektaş-ı Veli’nin vekilleridirler.

Dedebabalık, Çelebiler kolu ve Alevî-Kızılbaşlarca genellikle benimsenmez. Özellikle Balkan Aleviliğinde benimsenmiştir. Bektaşiliğin Babagan Kolu’nun başı olarak tarikatın yönetiminde varlıklarını sürdürürler. Kurucusu Balım Sultan'dır.

Hacı Bektaş Veli zamanında teşkilatlanmaya başlayan oluşum, teşkilatlanmasını tam olarak bitirip dönemin yaygın eğitsel kuruluşlarından biri olan "tarikat" olarak şekillenmesi ve erkannamesi ile yazıya dökülerek bu teşkilatlanmanın tamamlanması Balım Sultan zamanında olmuştur. Bu nedenle Hacı Bektaş Veli Pir olarak kabul görürken, Balım Sultan da ikinci Pir olarak anılır. Ancak bu dönemde Dedebabalık henüz oluşmamıştır. Daha sonraları Sersem Ali Baba zamanında Dedebabalık oluşturulmuştur.^[1] Bu da, yönetimde bazı aksaklıkları gidermek üzere, merkezi örgütlenmeyi tamamlamak için oluşturulmuştur. O günden beri Halifebabalardan biri Dedebaba sıfatıyla yolun ruhani önderliğini yönetir. Örgütlenme şemasında merkezde, Hacı Bektaş Veli Dergahı Postunda bir Dedebaba oturur, daha sonra çeşitli coğrafi alanlara sorumlulukları dağıtılmış olan ve sayıları 11'i geçmeyen Halifebaba'lar bulunur. Genel kabul gören uygulamaya göre de her Halifebaba 3 baba çıkarabilir. Ancak, bazen ihtiyaca göre çıkarılan baba sayısında artış olabilir.

Dedebaba aynı zamanda Halifebaba sıfatını da taşır. Bu yüzden 11 halifebaba ve 1 dedebaba ile bu sayı toplam 12'yi aşmaz.

Dedebabalık kurumu, ataerkil bir toplumda var olup; olduğu gibi dedeyle babadan çıkılan bir koldur. Kol çıkmak deyimi buradan geldiği gibi soy ağacının dedeyle babadan devam edebilme imkânı veya ihtimaline dayanıp gücü yetmektir.