Bilim

Bilim, belli bir konuyu bilme isteğinden yola çıkan, belli bir amaca yönelen bir bilgi edinme ve yöntemli araştırma sürecidir.

Sözler, yazar ya da kaynakları bakımından alfabetik sıraya göre düzenlenmiştir. - Ayrıca bakınız

• Gerçeklikle karşılaştırıldığında, bilimde vardığımız düzey ilkeldir, çocuk oyuncağıdır. Ama sahip olduğumuz en değerli şey odur.^[1]
• Yeryüzündeki şartların düzelmesi, sadece bilimsel buluşlardan çok ahlaklı bir yaşama düzeninin gerçekleşmesine bağlıdır.

• İlmin tüm yönlerini teşvik eden İslam'ın, bu olguları birbirine muarız kabul etmesi düşünülemez. Aynı şekilde din ile bilim arasında bir ayrışma da söz konusu değildir. Bu meyanda İslam tarihinin hiçbir döneminde bilginin bugünkü manada 'İslami olanı/olmayanı' şeklindeki bir tasnife tabi tutulmadığının da altını çizmek istiyorum.^[2]

• Bilimin ve bilimsel zihniyetin kamulaştırılması en zaruri ihtiyaçlarımız arasında bulunuyor ve bunun sağlanması yolunda gayret sarfedilmesi de bilimsel çalışma çerçevesi içinde önemli bir yer alıyor.^[3]

• Bilim bütünü, tarih tikeli, sanat da mümkünü bildirir.
• Bilim iyi zamanlarda servet, kötü zamanlarda bir sığınak ve iyi bir yol göstericidir.

• Ulaşılacak her bilgiye bilimsel yöntemlerle ulaşmak gerekir. Bilimce bulgulanamayacak şeyleri insanlar bilemez.^[4]

• Bilimciler de bir insandır. Bizim de kör noktalarımız ve ön yargılarımız var. Bilim, bunları dışarı atmak için tasarlanmış bir mekanizmadır.
  • dk. 18:20

• Bilim bilgi kütlesinden daha fazlası; bir düşünme tarzıdır. Evrenin kuşkuyla sorgulanma tarzıdır. Eğer şüpheci yaklaşmamak için otoriteye kuşkucu sorular soramıyorsak o zaman tam bir kaos içindeyiz.^[5]

• Eğer bu dünya bir gün kıtlık ve sefalet yaşarsa biz insanları din değil, bilim kurtaracak.
• Her şey değişebilir, her şey tartışmaya açıktır. Ama dinler, Marksistler, Stalin, Hitler bunu kabul etmiyor. Bir tek bilim her şeyi tartışmaya açar. Üstelik onda da amaç, tartışmanın sonucunda doğruyu bulmak değil, ona yaklaşmaktır. Bunu da yanlışları eleyerek yapar.
• Bilim gerçeği bulduğunu değil, yanlışı teşhis edip onu elediğini iddia eder.^[6]
• Bilim diyor ki: “Ben elimdeki verilerden, bütün, daha önce teklif edilmiş dini inançları bir tarafa bırakarak, bir şey çıkartmaya çalışıyorum. Bu benim çıkarttığım şey dinle uyuşmalı mıdır, değil midir? Bu şimdilik beni alakadar etmiyor.” diyor. “Benim yapmak istediğim...” diyor, “Anlamak!” “Ne oldu acaba? Ben bunu anlamaya çalışıyorum ve sadece eldeki verilerden hareket ediyorum. Eldeki verilerden, gözlem yapabildiğim yerlerden, mantıki çıkarım yapabildiğim yerlerden hareket etmek mecburiyetindeyim.” Eğer diyor, “Ben bunun içerisine herhangi bir gözleme dayanmayan ifadeyi katarsam bilim, bilim olmaktan çıkar. Dolayısıyla ben bunu katamam.” diyor. “Sadece ben ürettiğim varsayımları gözlemle desteklemek veya reddetmek durumundayım. Gözlemleri bunun için yaparım.” Hipotezlerin görevi de, ki Darwin teorisi diye hepiniz biliyorsunuz, bir hipotezdir. Değil mi? Şimdi, biz bunu 150 senedir test ediyoruz. Darwin'in hipotezi uygulandığı her testten başarılı çıktı. Henüz yanlışlayamadık. Ama unutmayın, Newton'ın teorisi 300 yıl yanlışlanamadı ve Immanuel Kant, büyük filozof Immanuel Kant, dedi ki: “Bu doğru.” Bu doğru dedi. Ve onun üzerine dayanarak bir felsefe yarattı. Einstein bir çıktı, “Doğru değil anam.” dedi. Daha iyisi. Ve birdenbire zavallı Kant'ın o muhteşem eseri, ‘Kritik der reinen Vernunft’, hiç oldu. Bilimin güzelliği burada!^[7]
• Din-bilim diyaloğu olacaksa, ya bilimi adam gibi öğreneceksin, ya bilimden gelen adamlara saygı göstereceksin.^[8]

• Bilim ve sanat, bir kuşun iki kanadı gibidir. Bu iki kanadı kullanabilen toplumlar uçar ve özgür olurlar. Uçamayanlar ise tavuk olur... 'Tavuk toplum', önüne atılan bir avuç yemi gagalarken, arkadan yumurtalarının alındığının farkında bile olmaz!

• İnsanın doğası gereği elimizde olan yegane bilimdir. Yine de bugüne kadar en fazla ihmal edilmiş olandır.

• Bilimler durmadan alt bilimlere, alt bilimler de kendi aralarında tekrar alt bilimlere bölünüyor. Bir alt bilim dalının uzmanı, bir zaman sonra, kendi alanını bütün bilimlerin gövdesi olarak, görmeye başlıyor.
• Bilimlerin çeşitlendirilmesi, bilimsel bilgiyi geliştirmeyi kolaylaştırmak için yapılan bir soyutlamadır. Bilim dallarının her biri yüz yüze olunan sorunlara çözüm bulmada tek başına yeterli olmadığı gibi, belirleyici de değildir.^[9]

• Bugünkü Batı uygarlığının mayası eski Yunan bilim ve felsefesidir. Temeli nedir bu bilim ve felsefenin? İnsan aklını; sormakla bilmek, anlamak, açıklamak ve yorumlamakla hür kılmak.

• Söz konusu bilimse, binlercesinin otoritesi, tek bir kişinin mantıklamasından değerli değildir.^[10]

• Bilim bize gerçeği yahut, hiç olmazsa zekamızca anlaşılması mümkün münasebetleri öğretmeyi vaadetti. Bilim bize hiçbir zaman ne barış, ne de saadet getireceğini vadetmedi.^[11]

• İlimden gidilmeyen yolun sonu karanlıktır.

• Bilim hayatında da en muvaffak insanlar edebiyattan biraz nasibi olanlardır. Çünkü tarih de hayattır.^[12]

• Bilim gerçeklerden kuruludur, tıpkı evin tuğlalardan kurulu olması gibi. Ancak gerçeklerin toplanması bilim değildir. Tıpkı bir küme tuğlanın ev anlamına gelmemesi gibi.

• En büyük icatlar, en büyük keşifler, bilimlere en derin bir şekilde yenilikler getiren çalışmalar ve uygarlığın en görkemli anıtları, maddi kâr peşinde koşmanın dünyaya ve insanlığa getirdiği hediyeler değildir. Tam tersine, bütün bunlar sahiplerinin maddi mutlulukta gözlerinin olmayışından kaynaklanmaktadır.

• Bilim olmadan yapılan bilim felsefesi boştur, bilim felsefesi olmadan yapılan bilim ise kör.

• Eğer daha uzağı görebiliyorsam bu, benden önceki devlerin omuzlarında durduğum içindir.
  • 1676'da meslektaşı Robert Hooke'a yazdığı bir mektuptan.

• Biyoloji bilimdir. Evrim ise, onu eşsiz kılan gerçektir.^[13]
• Bilim her zaman 'laboratuvarda yapılan kontrollü deneyler sonucu elde edilen bilgiler bütünü' olarak, yanlış anlaşılmıştır. Bilim aslında çok daha geniştir: Evren hakkında güvenilir bilgi elde edebilmenin tek yoludur.^[14]

• Eğer dış görünüş ve şeylerin özü aynı olsaydı, o zaman bilime gerek kalmazdı.

• Bilim, mitlerle ve mitlerin eleştirileriyle başlamalıdır.^[15]
• Bilim, sistemli bir aşırı basitleştirme sanatı olarak tanımlanabilir.^[15]

• Bilimin ahlaki sınırları yoktur denemez. Çünkü bilim, gerçekleri söylemekle ilgilenir ve bu da ciddi bir ahlaki sınırdır.

• Her bilimsel gerçek, üç aşamadan geçer. İlki, insanlar onun Kutsal Kitap ile çeliştiğini söyler. Sonra daha önce zaten keşfedilmiş olduğunu söylerler. Son olarak da ona zaten inandıklarını söylerler.
  • Bilimsel Sözlerin Bir Sözlüğü (1991) Düzenleyen Alan L. Mackay, (A Dictionary of Scientific Quotations, s. 2)

• Bilim aklın şiiridir; şiir de yüreğin bilimidir.

• Araştırma, o kadar anlamlı ve değerli ki, varsayımları sonuna kadar saklayamaya istekliyim. Belki Tanrı’yı bulurum. Belki de bilimin benim için uygun olmadığını bulurum. Belki bir dağın tepesinde oturur ve meditasyon yaparım. Yolculuk etmek gene de buna değer.

• Bilim ve din çekişmeli değildir. Bilim basitçe anlaşılmak için çok gençtir.^[16]
  • Melekler ve Şeytanlar, Dan Brown

• Bilim iyi olmasına iyi bir ilaçtır ama hiçbir ilaç saklandığı kabın pisliğiyle değişip bozulmayacak kadar zorlu değildir.

• Bilim uzun ve çetin bir yoldur çocuklar. Bilimi yarı yolda bırakmayın, olur mu çocuklar? Oppenheimer gibi hissediyorsanız, bırakın yüksek binaları başkası yapsın, büyük barajlarda başkası çalışsın. Bazılarına çok uzaklardan bile görünen yüksek yapılar kurmak çekici gelecektir. Bırakınız bu işleri öyleleri yapsın. Bazıları da insanları çalıştırmak, büyük teşebbüsleri idare etmek ihtirası ile yanarak kuvvetli olmak isteyeceklerdir. Bırakınız parayla da onlar uğraşsın. Sizin kuvvetli olmak gibi bir derdiniz yoksa, siz de Leonardo Da Vinci gibi 'Kuvvet nedir?' diye merak ediyorsanız buyrun sizleri Mekanik kürsüsüne beklerim. Çünkü bazılarına göre 'Kuvvet' para ile organizasyonun çarpımına eşittir; bize göre de kuvvet ivme ve kütleyi ilgilendiren bir büyüklüktür. Bu iki formülü birbiriyle karıştırmayın olur mu çocuklar?

• Benim manevi mirasım ilim ve akıldır.
• Bir ulusun asker ordusu ne kadar güçlü olursa olsun, kazandığı zafer ne kadar yüce olursa olsun, bir ulus bilim ordusuna sahip değilse, savaş meydanlarında kazanılmış zaferlerin sonu olacaktır. Bu nedenle bir an önce büyük, mükemmel bir bilim ordusuna sahip olma zorunluluğu vardır.
• Dünyada her şey için, medeniyet için, hayat için, muvaffakiyet için en hakiki mürşit bilimdir, fendir. Bilim ve fennin haricinde mürşit aramak gaflettir, cehalettir, dalâlettir.
• Hayatta en hakiki mürşit bilimdir. Bilim ve fennin yaşadığımız her dakikadaki safhalarının gelişimini anlamak ve ilerlemelerini takip etmek şarttır.
  • 22 Eylül 1922
• Milletimizin siyasi ve sosyal hayatında, fikri terbiyesinde de rehberimiz ilim ve fen olacaktır. Bilim ve fen nerede ise oradan alacağız ve her millet ferdinin kafasına koyacağız. Bilim ve fen için kayıt ve şart yoktur.
  • 27 Ekim 1922

• Bilime uzanan düz bir yol yoktur, düz bir kraliyet bulvarı yoktur.

• Bilim ve teknolojiden mahrum bir kalkınma çabasının menzile varması mümkün değildir. Bilim, kültür ve sanat adamlarına destek olmayan bir devletin beklediği atılım sürecine girmesi ham hayal olarak kalacaktır. Kültür ve medeniyet kökleriyle, manevi hazinelerinden kopup yürüyen bilimsel çabaların da eksik ve yarım kalacağı unutulmamalıdır.^[17]

• Gerçek dünyada gerçek şiir var. Bilim gerçeğin şiiridir.
  • Enemies of the Reason, [1.01], Dakika: 00:38:16ff
• Bilimin dinle ortak bir iddiası vardır: Kökenlerle, yaşamın doğasıyla ve evrenle ilgili derin soruları yanıtlayabilmek. Ama benzerlik burada sona erer. Bilimsel inançlar delillerle desteklenir ve bunlarla bir sonuç elde edilir. Mitler ve inançlar ise delillerle desteklenmez ve bir sonuca götürmez.

• Bilim, doğrudan deney üzerine kurulmuş ifadelerden oluşan bir sistemdir ve deneysel doğrulama yolu ile denetlenir. Bilimde doğrulama, tekli ifadeler değil bu tür ifadelerin bütün bir sistemi ya da bir alt sistemidir.
  • Unity of Science, 1934/1995, s. 42

• Bilim önceden görülmeyen yetkinleştirmelere elverişli olduğu halde, dinsel dünya görüşü öyle değildir; bu anlayış başlıca bölümlerinde değişmez kalmaktadır; eğer yanlışsa hep öyle kalacaktır. Her zaman bizim dış dünya karşısındaki bağımsızlığımızı anlamaya bilim girişecektir; din ise gücünü bizim içgüdüsel isteklerimızi karşılamak olgusundan alan bir yanılsamadır.^[18]
• Hayır, bizim bilimimiz yanılsama değildir. Ama bilimin bize veremediğini başka bir yerden alabileceğimizi sanırsak, yanılsamanın ta kendisi olacaktır.

• Benim savlarım logos’un üç unsuruna dayanıyor: Akıl ve mantık, ama en önemlisi bilim. Bilimsel metot, iddialarını zekice retoriğe değil de ampirik (deneysel) gerçeklere dayandırdığından, diğer hiçbir disiplinin kaydetmediği bir başarı yakalamıştır.

• Bilim sonuçlar bilgisi ve bir gerçeğin bir diğerine bağımlılığıdır.^[19]

• Her bilimin temelinde, evreni düzenleyen ve yönetenler kadar sabit ve değiştirilemez ilkelere dayanan bir sistem vardır. İnsanoğlu bu ilkeleri yapamaz, sadece keşfeder.
  • Akıl Çağı, Bölüm I, (1793)

• Akıl ve bilim, aydınlık kesimdedir. Din, imansa karanlık kesimde. Aklın, bilimin ölçüleri bellidir. Gözlem vardır, deney vardır, nesnellik vardır. Yolu ışıklandıran da bunlar. Din ve imanda ise bunlar yoktur.

• Çağımızda dünyayı değiştirecek enylem insanları, politikacı ve devlet insanları değil, bilim insanlarıdır.   

• Dil ve bilim, insanlığın en büyük ve en yaratıcı iki basitlemesidir.
• Bilim, basit ipuçlarından büyük sistemlere uzanan bir kurgudur.
• Aşk, devrim, bilim, ayrıntıdadır.
• Bilimde başlangıç şaşırmaktır ve bilim, sadece şaşırma fakültesi olanların işidir.

• İlim ilim bilmektir, ilim kendin bilmektir, sen kendin bilmez isen, ya nice okumaktır.

• Bilgi
• Metodoloji (Yöntem bilimi)
• Bilgi kuramı ya da bilgi felsefesi
• Felsefe
• Teori (Kuram)
• Deneycilik
• Bilimciler

---