Retrograd amnezi

Retrograd amnezi (RA), bir hastalık ya da yaralanma öncesi yaşanan olayların ve öğrenilen bilgilerin hafızadan silinmesidir.^[1] Retrograd amnezi Ribot Kanunu ile bağlantılı görülmektedir. Buna göre hastaların travmaya yakın olayları hafızadan silmeleri eski anılara oranla daha muhtemeldir.^[2]

En yaygın görülen bölgeler hipokampus, ara beyin ve temporal lob gibi anısal bellek ve bildirimsel bellek bölgeleridir.

• Hipokampus anısal hafızanın sağlamlaştırılmasında görev alır. Asıl görevi kısa süreli bellekteki kayıtları, uzun süreliye dönüştürmektir. Hipokampusta hasar bulunduran amnezi hastaları, anısal hafıza kaybına sahip olmalarına rağmen anlamsal hafızada bozulma göstermeyebilirler.
• Ara beyin ve onu çevreleyen alanların hafıza kaydındaki yeri tam olarak anlaşılamamıştır .Ancak bu yapının anısal belleğin hatırlanmasında rol aldığı bilinmektedir.
• Temporal lob anlamsal ve gerçek hafızanın kaydedilmesinde mecburidir. Hafızanın pekiştirilmesinde hipokampusa yardımcı olmasının yanı sıra, temporal lob anlamsal hafıza için de son derece önemlidir. Bu bölgeye alınan bir hasar sözel materyalin yanlış sınıflandırmasına, konuşulan dili anlama bozukluğuna ve uzun süreli hafızada bozulmalara sebep olabilir. Özellikle beynin sağ tarafındaki lezyonlar, müzik ve resim gibi sözel olmayan materyallerin hatırlanmasını güç kılar. Bu bölgede yaşanan güçlükler anlama, cisimleri isimlendirme, sözel hafıza ve diğer dil işlevleri gibi görevlere de yayılır.

Beyin plastisitesi hasardan dolayı beynin zarar görmüş yapıyı tercih etmeyip yeni nöral bağlantılar kurmasıdır. Böylece beyin belirli ölçüde zarar görmüş hipokampustan bağımsız çalışmayı öğrenir. Örneğin eski anılar zamanla sağlamlaştırılır ve Wernicke Bölgesi gibi özel beyin bölgeleri çalışmak için yeni nöral yollar üretir.

RA, beynin otobiyografik bilgi içeren özellikle anısal ve bildirimsel bellek ile alakalı bölgelerindeki etkilerden doğar. Çok uç vakalarda hastalar kim olduklarını dahi unutabilirler. Bu genel amnezinin çok daha şiddetli bir hâlidir. Ancak hafıza kaybı kişinin anıları hatırlama yetisine göre belirli bir alanda veya özel bir konuda tezahür edebilir.

Standart modellerde görüldüğü üzere iyileşme genelde RA'nın ilk aşamalarından sonra gerçekleşir. Bulgulara göre; hipokampus, yalnızca diğer beyin bölgeleri uzun süreli konsolidasyonu üstleninceye dek geçici ve kısa süreli konsolidasyonda yer alır. Hipokampal oluşumdaki herhangi bir hasarın RA'ya sebep olmadığı gerçeği, diğer beyin yapılarının daha bağımsız çalışabildiğinin göstergesidir. RA hasarın ölçüsüne göre Korsakoff Sendromu ya da Alzheimer Hastalığı gibi ilerleyebilir.

Retrograd amnezinin sebepleri hâlâ inceleniyor olsa da, genellikle kafa yaralanmalarına, travmalara, Korsakov sendromuna bağlı olarak oluştuğu düşünülmektedir. Aynı zamanda anterograd amnezisi olanlarda da görülebilmektedir.

Retrograd amnezinin sebebini açıklamak için kullanılan üç modele göre, hipokampusun beyinde hafızanın sağlamlaştırılması için kullanılan üç temel birimden biri olduğu kabul edilir. Bu işlem sırasında, Hipokampus bilgiyi uzun süreli olarak saklanması için neokortekse gönderilmeden önce hızlıca depolayan bir aracı işi görür. Yeni bir bilgi işlenirken, temporal loba geçici olarak ihtiyaç duyulur; öğrenme güçlendikçe neokorteks, temporal lobdan daha bağımsız bir hale gelir.

Spesifik vakalar üzerinde yapılan araştırmalar, retrograd amnezinin şiddetinin hipokampus üzerinde bulunan bozulmuş bölgelerle ilgili olduğunu göstermektedir. Hipokampusun CA1 bölgesi ile sınırlı bir alanın hasar görmesi, sadece kısa süreli (1 ila 2 sene arası) bir retrograd amneziyi tetikleyebilir. Hipokampusun tamamını etkileyen daha geniş kapsamlı bir hasar ise kademeli olarak 15 ila 25 yıl arası sürecek bir durum ortaya çıkarabilir. Temporal lob üzerinde bulunan geniş çaplı ve diğer bölgeleri de etkileyen lezyonlarla ilgili yapılan bir başka çalışma ise, bu lezyonların daha kapsamlı, 40-50 yıllık bir retrograd amneziye sebep olabildiğini gösterdi. Bu bulgulara göre, retrograd amnezinin şiddetinin ve süresinin hipokampustaki ve çevresindeki yapılardaki hasara bağlı olduğu söylenebilir.

Ortak olarak üzerinde durulan retrograd amnezi sebepleri, her zaman bir retrograd amneziyi tetiklemeyebilir.