Phalaenopsis

Phalaenopsis
	Phalaenopsis cultivars
Biyolojik sınıflandırma
Âlem:	Plantae;
Bölüm:	Magnoliophyta ; (Kapalı tohumlular);
Sınıf:	Liliopsida ; (Bir çenekliler);
Takım:	Asparagales;
Familya:	Orchidaceae (Salepgiller);
Cins:	Phalaenopsis; Carl Ludwig Blume
Türler
	Metne bakınız.

Phalaenopsis, yaklaşık olarak 60 tür cinsi olan salepgiller (Orchidaceae) familyasından bir orkide cinsidir ve günümüzde çokları tarafından bilinen ve sevilen tropikal orkideler arasındadır.

İsim kökeni

Yunancada Phalaina (Güve) ve -opsis (görünüm), çiçekleri tropikal güveleri hatırlatır. İlk defa bu cins 1704 yılında Georg Joseph Kamel tarafından Visco-Aloes Luzonis decima quarta botanik adı altında John Rays'in botanik eseri olan "Historia Plantarum" (Cilt 3)'de tanımlanmıştır. Kitabında tanımladığı Phalaenopsis aphrodite türüdür. Bu cins 1825 yılında Botanikçi Carl Ludwig Blume tarafından da tanımlanmıştır.

Bitki tanımlama

Görünüm, yapraklar ve kökler

Çiçek saplarından yetişen yeni bir bitki

Bitki doğada Epifit (Eski Yunanca: Epi=üzerinde, Phyton=bitki) olarak, diğer ağaçların üzerinde veya yosunla dolmuş kaya oyuklarında yaşar. Yaprakları etli olup, normal iki ile altı arasında sürekli karşılıklı olarak yetişir, en küçük türü olan Phalaenopsis appendiculata da yaprak uzunluğu 12 santimetredir, en büyüklerinden olan Phalaenopsis gigantea da yaprak uzunluğu 80 santimetre ve daha fazladır. Yaprak renkleri açık, gümüşsü, koyuyeşil arasında; bazı türlerde yaprakları koyuyeşil/gümüşsü veya açık-/koyuyeşil arasında beneklidir. Her mevsimde bir veya iki yeni yaprak bitkinin ortasından sağlı sollu büyür, aynı zamanda bir veya iki bitkinin en sonundaki eski yaprakları sararırlar, kuruyup ve düşürler.

Bitkinin bedeninden ve yapraklarının arasından pek çok pürüzsüz kökleri yetişir, bunlar besin ve su karşılamasının yanında, ayrıca tutunma organıdır. Bitkinin köklerinde Klorofil (Yunanca: χλωρός, chlōrós : yeşil ve φύλλον, phýllon : yaprak) bulunur.

Çiçekler

Yetiştiği ortama göre, bitkinin gövdesinden veya yaprak aralarından, yukarıya veya aşağıya sarkık büyüyen uzunluğu 60 ile 80 santimetreye ulaşan saplar ucunda görünümü tropikal güvelere benzeyen ve onlar tarafından tozlaşmaya uygun çiçekleri bulunur. Phalaenopsis lueddemanniana ismindeki türünde çiçek saplarında yeni bir bitki yetişir. Çiçek büyüklüğü bir ile iki santimetre çapında olup, bazı türetilen melezlerde (hybrid) 15 santimetre ve daha fazlası arasında değişir. Çiçeği üç çanak yaprak (Sepal), üç (Petalin) ve ortada bir Petalum'dan oluşur.

Çoğalma

Doğada birkaç defa latince ismi Xylocopa violacea olan arı türlerinden olan bir böcekten tozlaşdığı gözetlenen Phalaenopsis, tozlaşma sonucunda oluşum süresi beş ile on beş ay süren kapsülde oluşan tohumlardan çoğalır. Tohumdan yapılan yapay üretim, üç ile on yıl sürer.

Yayılım alanı

Phalaenopsis cinsine doğal ortamda en çok Filipinler, Endonezya'da rastlanır. Doğa'da yayılım alanı, Bhutan'dan başlayıp Myanmar üzerinden, güney Çin, Tayvan, Malezya yarımadasından kuzey Avustralya'nın Queensland eyaletine kadar uzanan kuşak'ta görülür. Gün ısısı 25 ile 35 °C arası ve gece ısısı 15 ile 25 °C olan, büyüme zamanında çok yağmurlu ve bütün yıl havada (%60-70) yüksek nem olan yerler'de yetişir. Bitki yarı gölge ile tam aydınlık arasında ve zayıf ışıkta 12,000 ile 20,000 lux arasında, fakat dosdoğru güneş ışığı görmeyen yerlerde yetişir. Phalaenopsis lobbii cinsi +5 °C kadar varan en düşük sıcaklığı kaldırabilir.

Melezler

İlke olarak, doğal ve kültür melezleri olarak ikiye ayrılır.

Tür listesi

Phalaenopsis amabilis (doğu Malaysia'dan Papuasia'ya kadar)
- Phalaenopsis amabilis subsp. amabilis (doğu Malaysia'dan Papuasia'ya kadar).
- Phalaenopsis amabilis subsp. moluccana (kuzeydoğu Borneo'dan Moluccas'a kadar).
- Phalaenopsis amabilis subsp. rosenstromii (Yeni Gine'den Queensland'a kadar).
Phalaenopsis amboinensis (Sulawesi'den Moluccas'a kadar).
- Phalaenopsis amboinensis var. amboinensis (Moluccas).
- Phalaenopsis amboinensis var. flavida (Sulawesi)
Phalaenopsis aphrodite (güneydoğu Tayvan'dan Filipinlere kadar).
- Phalaenopsis aphrodite subsp. aphrodite (Filipin).
- Phalaenopsis aphrodite subsp. formosana (güneydoğu Tayvan).
Phalaenopsis appendiculata (Malaya'dan kuzeybatı Borneo'ya kadar).
Phalaenopsis bastianii (Filipin - Sulu Archipelago).
Phalaenopsis bellina (Borneo).
Phalaenopsis borneensis (Borneo).
Phalaenopsis braceana (doğu Himalaya'dan Çin'e kadar - Yunnan).
Phalaenopsis buyssoniana (Indoçin).
Phalaenopsis celebensis (Sulawesi).
Phalaenopsis chibae (Vietnam).
Phalaenopsis cochlearis (Malaya'dan Borneo'ya kadar).
Phalaenopsis corningiana (Borneo).
Phalaenopsis cornu-cervi (Indoçin'den güney Filipin'e kadar).
Phalaenopsis deliciosa (Hindistan'dan Malesia'ya kadar).
- Phalaenopsis deliciosa subsp. deliciosa (Hindistan'dan Malesia'ya kadar).
- Phalaenopsis deliciosa subsp. hookeriana (doğu Himalaya'dan güneybatı Çin'e kadar).
Phalaenopsis doweryënsis (kuzeydoğu Borneo).
Phalaenopsis equestris (Tayvan - Hsiao Lan Yü ve Filipin).
Phalaenopsis fasciata (Filipin).
Phalaenopsis fimbriata (Sumatra, Java ve Borneo).
Phalaenopsis floresensis (Lesser Sunda Adaları).
Phalaenopsis fuscata (Borneo)
Phalaenopsis gibbosa (Vietnam).
Phalaenopsis gigantea (Borneo'dan Java'ya kadar).
Phalaenopsis hainanensis (Çin - Hainan ve Yunnan).
Phalaenopsis hieroglyphica (Filipin).
Phalaenopsis honghenensis (Çin - Yunnan).
Phalaenopsis inscriptiosinensis (orta Sumatra).
Phalaenopsis javanica (batı Java).
Phalaenopsis kunstleri (Myanmar'dan Malaya'ya kadar).
Phalaenopsis lamelligera (kuzeydoğu Borneo).
Phalaenopsis lindenii (Filipin - Luzon).
Phalaenopsis lobbii (doğu Himalaya'dan Myanmar'a kadar).
Phalaenopsis lowii (güney Myanmar'dan batı Tayland'a kadar).
Phalaenopsis lueddemanniana (Filipin).
Phalaenopsis luteola (kuzeybatı Borneo).
Phalaenopsis maculata (Malaya'dan Borneo'ya kadar).
Phalaenopsis malipoensis Z.J.Liu & S.C.Chen (Çin - Yunnan)
Phalaenopsis mannii (doğu Himalaya'dan Çin'e kadar - Yunnan).
Phalaenopsis mariae (kuzeydoğu Borneo'dan Filipin'e kadar).
Phalaenopsis micholitzii (Filipin - Mindanao).
Phalaenopsis modesta (Borneo).
Phalaenopsis mysorensis (Hindistan kıta parçası).
Phalaenopsis pallens (Filipin).
Phalaenopsis pantherina (Borneo).
Phalaenopsis parishii (doğu Himalaya'dan Myanmar'a kadar).
Phalaenopsis petelotii (Vietnam)
Phalaenopsis philippinensis (Filipin - Luzon).
Phalaenopsis pulcherrima (Indoçin'den Borneo'ya kadar).
Phalaenopsis pulchra (Filipin).
Phalaenopsis regnieriana (Indoçin).
Phalaenopsis reichenbachiana (Filipin).
Phalaenopsis robinsonii (Moluccas).
Phalaenopsis sanderiana (Filipin - Mindanao).
Phalaenopsis schilleriana (Filipin).
Phalaenopsis speciosa (Andaman ve Nicobar Adaları).
Phalaenopsis stobartiana (Çin - güneydoğu Tibet'den Guangxi'ye kadar)
Phalaenopsis stuartiana (Filipin - Mindanao).
Phalaenopsis sumatrana (Indoçin'den Borneo'ya kadar).
Phalaenopsis taenialis (doğu Himalayas to Çin - Yunnan)
Phalaenopsis tetraspsis (Andaman ve Nicobar Adalarından kuzeybatı Sumatra'ya kadar).
Phalaenopsis venosa (Sulawesi).
Phalaenopsis violacea (Malaya Sumatra'ya kadar)
Phalaenopsis viridis (Sumatra).
Phalaenopsis wilsonii (Çin - güneydoğu Tibet'den Guangxi'ye kadar).
Phalaenopsis zebrina (Borneo).

Doğal melezler

Phalaenopsis × amphitrita (P. sanderiana × P. stuartiana; Filipinler).
Phalaenopsis × gersenii (P. sumatrana × P. violacea; Borneo, Sumatra).
Phalaenopsis × intermedia (P. aphrodite × P. equestris; Star of Leyte; Filipinler) (İlk takdir edilen Phalaenopsis melezi)
Phalaenopsis × leucorrhoda (P. aphrodite × P. schilleriana; Filipinler).
Phalaenopsis × singuliflora (P. bellina × P. sumatrana; Borneo).
Phalaenopsis × veitchiana (P. equestris × P. schilleriana; Filipinler).

Türsel melezler

xAeridopsis (Aerides x Phalaenopsis)
xArachnopsis (Arachnis x Phalaenopsis)
xAsconopsis (Ascocentrum x Phalaenopsis)
xBeardara (Ascocentrum x Doritis x Phalaenopsis)
xBogardara (Ascocentrum x Phalaenopsis x Vanda x Vandopsis)
xBokchoonara (Arachnis x Ascocentrum x Phalaenopsis x Vanda)
xCleisonopsis (Cleisocentron x Phalaenopsis)
xDevereuxara (Ascocentrum x Phalaenopsis x Vanda)
xDiplonopsis (Diploprora x Phalaenopsis)
xDoriellaopsis (Doritis x Kingiella x Phalaenopsis)
xDoritaenopsis (Doritis x Phalaenopsis)
xDresslerara (Ascoglossum x Phalaenopsis x Renanthera)
xEdeara (Arachnis x Phalaenopsis x Renanthera x Vandopsis)
xErnestara (Phalaenopsis x Renanthera x Vandopsis)
xEurynopsis (Eurychone x Phalaenopsis)
xHagerara (Doritis x Phalaenopsis x Vanda)
xHausermannara (Doritis x Phalaenopsis x Vandopsis)
xHimoriara (Ascocentrum x Phalaenopsis x Rhynchostylis x Vanda)
xIsaoara (Aerangis x Ascocentrum x Phalaenopsis x Vanda)
xLaycockara (Arachnis x Phalaenopsis x Vandopsis)
xLichtara (Doritis x Gastrochilus x Phalaenopsis)
xLuinopsis (Luisia x Phalaenopsis)
xLutherara (Phalaenopsis x Renanthera x Rhynchostylis)
xMacekara (Arachnis x Phalaenopsis x Renanthera x Vanda x Vandopsis)
xMeechaiara (Ascocentrum x Doritis x Phalaenopsis x Rhynchostylis x Vanda)
xMoirara (Phalaenopsis x Renanthera x Vanda)
xNakagawaara (Aerides x Doritis x Phalaenopsis)
xOwensara (Doritis x Phalaenopsis x Renanthera)
xParnataara (Aerides x Arachnis x Phalaenopsis)
xPaulara (Ascocentrum x Doritis x Phalaenopsis x Renanthera x Vanda)
xPepeara (Ascocentrum x Doritis x Phalaenopsis x Renanthera)
xPhalaerianda (Aerides x Phalaenopsis x Vanda)
xPhalandopsis (Phalaenopsis x Vandopsis)
xPhalanetia (Neofinetia x Phalaenopsis)
xPhaliella (Kingiella x Phalaenopsis)
xPooleara (Ascocentrum x Ascoglossum x Phalaenopsis x Renanthera)
xRenanthopsis (Phalaenopsis x Renanthera)
xRhynchonopsis (Phalaenopsis x Rhynchostylis)
xRhyndoropsis (Doritis x Phalaenopsis x Rhynchostylis)
xRichardmizutaara (Ascocentrum x Phalaenopsis x Vandopsis)
xRoseara (Doritis x Kingiella x Phalaenopsis x Renanthera)
xSappanara (Arachnis x Phalaenopsis x Renanthera)
xSarconopsis (Phalaenopsis x Sarcochilus)
xSidranara (Ascocentrum x Phalaenopsis x Renanthera)
xSladeara (Doritis x Phalaenopsis x Sarcochilus)
xStamariaara (Ascocentrum x Phalaenopsis x Renanthera x Vanda)
xSutingara (Arachnis x Ascocentrum x Phalaenopsis x Vanda x Vandopsis)
xTrautara (Doritis x Luisia x Phalaenopsis)
xTrevorara (Arachnis x Phalaenopsis x Vanda)
xTrichonopsis (Phalaenopsis x Trichoglottis)
xUptonara (Phalaenopsis x Rhynchostylis x Sarcochilus)
xVandaenopsis (Phalaenopsis x Vanda)
xVandewegheara (Ascocentrum x Doritis x Phalaenopsis x Vanda)
xYapara (Phalaenopsis x Rhynchostylis x Vanda)
xYeepengara (Aerides x Phalaenopsis x Rhynchostylis x Vanda)

Resimler

Notlar

Kaynakça

Original publication by Carl Blume in "Bijdragen tot de Flora van Nederlandsch Indië" 9 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Seon Kim, Clifford W. Morden, Yoneo Sagawa, and Jae -Young Kim (2003). "The Phylogeny of Phalaenopsis Species". Proceedings of NIOC2003, Nagoya, Japan.
Olaf Gruss & Manfred Wolf - Phalaenopsis ; Edition Ulmer, ISBN 3-8001-6551-1 (Almanca)
Eric A. Christenson - Phalaenopsis: a Monograph ; ISBN 0-88192-494-6 (İngilizce)
Harper, Tom (February 2004). Phalaenopsis Culture: Advice for Growing 20 Species. Orchids Magazine 73 (2). Delray Beach, FL: American Orchid Society, 2004. (İngilizce)
Leroy-Terquem, Gerald and Jean Parisot. 1991. Orchids: Care and Cultivation. London: Cassel Publishers Ltd. (İngilizce)
Schoser, Gustav. 1993. Orchid Growing Basics. New York: Sterling Publishing Co., Inc. (İngilizce)
White, Judy. 1996. Taylor’s Guide to Orchids. Frances Tenenbaum, Series Editor. New York: Houghton-Mifflin. (İngilizce)

Dış bağlantılar

Flickr'de Phalaenopsis (İngilizce)