Nothing Special   »   [go: up one dir, main page]
İçeriğe atla

Isparta (il)

Koordinatlar: 37°57′24″K 30°57′39″D / 37.95667°K 30.96083°D / 37.95667; 30.96083
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Bu madde Isparta il sınırları içindeki -şehir merkezi dâhil- tüm bölgeyi kapsamaktadır. Başlığın diğer anlamları için Isparta (anlam ayrımı) sayfasına gidiniz.
Isparta
İl
İlin Türkiye'deki konumu
İlin Türkiye'deki konumu
Harita
İl sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
Belde sayısı22[1]
Köy sayısı204[1]
İl merkeziIsparta
İdare
 • ValiAydın Baruş
Yüzölçümü
 • Toplam8946 km²
Rakım1049 m
Nüfus
 • Toplam418.780
 • Yoğunluk45/km²
 • Kır
124.750
 • Şehir
294030
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu246
İl plaka kodu32

Isparta, Türkiye'nin güneybatısında yer alan il. Akdeniz Bölgesi'nin kuzeyindeki Göller Yöresi'nde bulunur.

Etimoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik Saparda/Sabarta adından türeyen kent adının Yunanistan'daki antik Sparta ile ilgisi açık değildir.[5] Roma bölgesi Pisidia'nın parçası olarak Baris ismiyle anılan şehir, Arap kaynaklarında Saporda olarak karşımıza çıkar.[6][7]

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]
Barla Dağı ile önünde konumlanan Eğirdir Gölü (Mayıs 1997)

Isparta, Akdeniz Bölgesi'nin kuzeyindeki Göller Yöresi'nde bulunan Isparta; batıda Burdur, kuzeyde Afyonkarahisar, doğuda Konya, güneyde ise Antalya ile çevrilidir.

Bitki örtüsü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Isparta ili topraklarının yaklaşık %40'ı orman ve fundalıklarla kaplıdır. %20'si çayır ve mera, %16'sı ekili ve dikili araziler, %24'ü ise tarıma elverişli olmayan çıplak kaya, molozluklar ve göller bölgesi olması sebebiyle su yüzeylerinden oluşur.[8] Ekime elverişli toprakların büyük kısmında gül yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Millî parklar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Göller

[değiştir | kaynağı değiştir]

Barajlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]

Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2024 verileri[9])

Isparta ili nüfusu: 449.777'dir. Bu nüfusun %80,26'sı şehirlerde yaşamaktadır (2023 sonu). İlin yüzölçümü 8.946 km2'dir. İlde km2'ye 50 kişi düşmektedir. (Bu sayı Merkezde 351'dir.) İlde yıllık nüfus %0,99 oranında artmıştır. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Keçiborlu (%5,73)- Yenişarbademli (-%6,03)

06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 13 ilçe, 22 belediye, bu belediyelerde 217 mahalle ve ayrıca 204 köy vardır.

2023 yılı sonunda Isparta ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe Nüfus

2022

Nüfus

2023

Fark Nüfus

Artışı %

Belediye

Sayısı

Mahalle

Sayısı

Köy

Sayısı

Köy

Nüfusu

Şehir

nüfusu

Şehirde

oturan %

Alanı

 km2[10]

 km2'ye

düşen kişi

Aksu 4.131 4.135 4 0,10 1 9 13 2.377 1.758 42,52 544 8
Atabey 5.970 6.103 133 2,20 1 9 5 1.366 4.737 77,62 223 27
Eğirdir 30.854 30.988 134 0,43 2 28 29 11.747 19.241 62,09 1315 24
Gelendost 14.678 14.471 -207 -1,42 1 10 13 9.144 5.327 36,81 610 24
Gönen 6.883 7.094 211 3,02 2 10 5 1.815 5.279 74,41 285 25
Keçiborlu 13.830 14.646 816 5,73 2 16 14 4.880 9.766 66,68 494 30
Merkez 268.595 271.396 2.801 1,04 3 50 20 14.739 256.657 94,57 773 351
Senirkent 10.720 11.196 476 4,35 2 7 7 2.730 8.466 75,62 521 21
Sütçüler 9.869 10.143 274 2,74 1 16 30 7.605 2.538 25,02 1235 8
Şarkikaraağaç 24.660 24.990 330 1,33 3 15 26 9.730 15.260 61,06 1068 23
Uluborlu 6.554 6.426 -128 -1,97 1 11 4 952 5.474 85,19 240 27
Yalvaç 45.931 45.694 -237 -0,52 2 32 37 21.408 24.286 53,15 1402 33
Yenişarbademli 2.650 2.495 -155 -6,03 1 4 1 313 2.182 87,45 237 11
Isparta 445.325 449.777 4.452 0,99 22 217 204 88.806 360.971 80,26 8947 50

İlin yıllara göre nüfusları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Isparta il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1927[11] 144.437 44
  %25     36.711
107.726     %75  
1935[12] 166.441 47 %15
  %25     41.133
125.308     %75  
1940[13] 171.751 49 %3
  %25     42.511
129.240     %75  
1945[14] 172.543 48 %0
  %24     41.342
131.201     %76  
1950[15] 186.316 49 %8
  %25     46.129
140.187     %75  
1955[16] 212.080 51 %14
  %32     66.864
145.216     %68  
1960[17] 242.352 51 %14
  %35     84.437
157.915     %65  
1965[18] 266.240 49 %10
  %36     96.551
169.689     %64  
1970[19] 300.029 50 %13
  %38     114.296
185.733     %62  
1975[20] 322.685 50 %8
  %41     132.240
190.445     %59  
1980[21] 350.116 50 %9
  %45     158.251
191.865     %55  
1985[22] 382.844 49 %9
  %48     183.298
199.546     %52  
1990[23] 434.771 44 %14
  %53     229.574
205.197     %47  
2000[24] 513.681 42 %18
  %59     301.561
212.120     %41  
2007[25] 419.845 44 %18
  %65     274.204
145.641     %35  
2008[26] 407.463 46 %3
  %65     264.855
142.608     %35  
2009[27] 420.796 46 %3
  %67     280.154
140.642     %33  
2010[28] 448.298 44 %7
  %69     311.064
137.234     %31  
2011[29] 411.245 47 %8
  %67     277.327
133.918     %33  
2012[30] 416.663 46 %1
  %68     283.459
133.204     %32  
2013[31] 417.774 46 %0
  %69     289.203
128.571     %31  
2014[32] 418.780 46 %0
  %70     294.030
124.750     %30  
2015[33] 421.766 45 %1
  %71     300.255
121.511     %29  
2016[33] 427.324 45 %1
  %72     307.162
120.162     %28  
2017[33] 433.830 45 %2
  %73     315.533
118.297     %27  
2018[33] 441.412 45 %2
  %73     322.023
119.389     %27  
2019[33] 444.914 45 %1
  %74     328.678
116.236     %26  
2020[33] 440.304 45 %1
  %74     324.279
116.025     %26  
2021[33] 445.678 45 %1
  %75     332.088
113.590     %25  
2022[33] 445.325 45 %0


Yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Isparta'nın ilçeleri
Ayrıca bakınız: Isparta'nın ilçeleri

İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.[34][35]

Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Isparta Valisi, 1969-Savur doğumlu Abdullah ERİN’dir. Eylül 2024/321 sayılı kararla Maliye Müfettişi iken atanmıştır.[36]

Isparta Belediye Başkanı, 1962-Isparta/Aksu doğumlu Şükrü Başdeğirmen(AK PARTİ), 31 Mart 2024 seçimlerinde %41,92 oy oranıyla seçilmiştir.[37]

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Isparta İl Genel Meclisi üye sayısı, 26 AK PARTİ, 1 CHP, 5 MHP ve 2 İYİ P. olmak üzere 34’dür.[38] Isparta Belediye meclisi ise 15 AK PARTİ, 8 MHP ve 8 İYİ P. olmak üzere 31 üyeden oluşur.[39]

2023 Genel seçimleri sonucu, Isparta'yı temsilen TBMM'e AKP'den 2 milletvekili (Mehmet Uğur Gökgöz, Osman Zabun), CHP'den 1 milletvekili (Hikmet Yalım Halıcı) ve MHP'den 1 milletvekili (Hasan Basri Sönmez) seçilmiştir.[40]

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekonomi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. 2001 yılı itibarıyla ildeki iktisadi faaliyetlerin %25'i tarım, %24'ü çiftçilik ve hayvancılık, %17'si devlet hizmetleri, %16'sı ulaştırma-haberleşme, %14'ü ticaret, %13'ü sanayi, %12'si imalat sanayinden oluşmaktadır.[41]

Eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Isparta'da ilk ve orta düzeyde özel ve devlete bağlı birçok eğitim kurumu hizmet vermektedir. Bunun yanı sıra Süleyman Demirel Üniversitesi de 1992 yılından bu yana hizmet vermektedir. Üniversite bünyesinde Hukuk Fakültesi, Tıp Fakültesi, Mimarlık-Mühendislik Fakültesi, Fen-Edebiyat Fakültesi gibi birçok bölüm bulunmaktadır. Kentte 77.252 Süleyman Demirel Üniversitesi öğrencisi bulunmaktadır. 2018 yılında Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi ilin 2. Üniversitesi olarak kurulmuştur.[42]

Türkiye İstatistik Kurumu'nun Ocak 2016'da açıkladığı İllerde Yaşam Endeksi'nde yaşam kalitesinde birinci,[43] eğitimde ikinci sırada yer aldı.[44]

Konum

[değiştir | kaynağı değiştir]
Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[45] Önceden bağlı olduğu ilçe Alanı km² Rakım mt. Merkeze km[46] Ulaşan Yollar[46]
Isparta Merkez 773 1.058 D.685-01, D.330-09, 32.50
Aksu 1987 Eğirdir 544 1.223 60 D.330-09 (Eğirdir)=>32.08=>32.09
Atabey 1960 Merkez 223 1.042 21 D.330-09=>32.01
Eğirdir Cumh.önce 1.315 926 34 D.330-09, 32.08, 32.26
Gelendost 1954 Şarkikaraağaç 610 952 79 D.330-10
Gönen 1990 Merkez 285 1.040 23 D.685-01=>32.01
Keçiborlu 1948 Merkez 494 1.004 39 D.650-11
Senirkent 1952 Uluborlu 521 961 75 D.320-06
Sütçüler 1938 Eğirdir 1.235 992 100 D.330-09 (Eğirdir)=>32.08
Şarkikaraağaç Cumh.önce 1.068 1.169 118 D.695-06
Uluborlu Cumh.önce 240 1.054 64 D.320-06
Yalvaç Cumh.önce 1.402 1.103 105 D.320-07
Yenişarbademli 1990 Şarkikaraağaç 237 1.181 169 D.695-06 (Şarkikaraağaç)=>32.07
ISPARTA Cumh.önce 8.946

Spor

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Isparta'da spor

Isparta'nın profesyonel liglerde (futbol, basketbol, voleybol, hentbol) bulunan tek takımı Isparta 32 SK, 2021-2022 sezonu itibari ile 2. Lig'de mücadele etmektedir. Takım maçlarını 10.000 kişilik Isparta Atatürk Şehir Stadyumu'nda oynamaktadır.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c "İçişleri bakanlığı, e-bakanlık projesi". 1 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2012. 
  2. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  3. ^ "yerelnet.org.tr, Isparta Yüzölçümü,, Erişim:5 Nisan 2020". 13 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2020. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 19 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  5. ^ "Nişanyan Yeradları". nisanyanmap.com (İngilizce). 31 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2021. 
  6. ^ Encyclopaedia of Islam, Second Edition, section "Isparta", Flemming, B.
  7. ^ Anatolian Studies. Volume 9. 1959. Notes and Inscriptions from Pisidia, Part 1, page 74, by G. E. Bean
  8. ^ "Isparta İlinin Atmosferik Polenleri" (PDF). Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi. 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2010. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 19 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  11. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  12. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  13. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  14. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  15. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  16. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  17. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  18. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  28. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  29. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  30. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  31. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  32. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  33. ^ a b c d e f g h
    • "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Isparta Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Isparta Nüfusu". nufusune.com. 
    • "Isparta Nüfusu". nufusubu.com. 
  34. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020. 
  35. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020. 
  36. ^ https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/09/20240919-1.pdf 19 Eylül 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [yalın URL]
  37. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020. 
  38. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020. 
  39. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020. 
  40. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020. 
  41. ^ "İller itibarı ile iktisadi faaliyet kollarına göre Gayri Safi Yurt içi Hasıla". Türkiye İstatistik Kurumu. 2001. Erişim tarihi: 25 Nisan 2010. [ölü/kırık bağlantı]
  42. ^ [1] 31 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2016 Isparta SDÜ öğrenci sayısı
  43. ^ "TÜİK'e göre yaşam kalitesi en yüksek il Isparta!". 24 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Radikal. 22 Ocak 2016. En son 24 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
  44. ^ "Eğitimde en iyi il belli oldu!". 24 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Radikal. 23 Ocak 2016. En son 24 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
  45. ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  46. ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Isparta (il) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Isparta_(il)&oldid=34161184" sayfasından alınmıştır