Kenan mitolojisi
Kenan dini, antik Levant'ta yaşayan Kenanlılar tarafından en azından Erken Tunç Çağı'ndan Ortak Çağ'ın ilk yüzyıllarına kadar uygulanan eski Semitik dinler grubunu ifade eder.
Kenanlı dini çok tanrılıydı lakin bazı durumlarda tek tanrılıydı.
İnançlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Tanrılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
El ve Aşera[1] tarafından yönetilen dört kademeli bir hiyerarşideki çok sayıda tanrıya, Kenan dininin takipçileri tarafından ibadet edildi aşağıda tanrıların bir listesi verilmiştir:[2]
- Aglibol, ay tanrısı ve Malakbel'in kardeşi. Bel ve Yarhibol ile birlikte Palmira, Suriye'deki üçlü tanrıların parçası. Baalshamin ve Malakbel ile başka bir üçlünün parçası.
- Anat, bakirelik, savaş ve çekişme tanrıçası, Ba'al Hadad'ın kız kardeşi ve varsayılan eşi .
- Arsay, yeraltı tanrıçası, Ba'al Hadad'ın üç kızından biri.
- Arsu, akşam yıldızının tanrısı ve Azizos'un ikiz kardeşi.
- Athirat, Ana Tanrıça, El'in eşi
- Astoreth veya Athtart, daha çok Yunanca adı Astarte ile bilinir, savaş, aşk ve bereket tanrıçasıdır, Anat'ın kız kardeşidir ve ona Ba'al Efsanesi'nde yardımcı olur. Venüs gezegeniyle bağlantılı.
- Ashtar-Chemosh, Chemosh'un karısı ve Moablıların tanrıçası.
- Aşera, kraliçe, El'in yoldaşı
- Ashima, kader tanrıçası
- Atargatis, doğurganlık tanrıçası Hadad'ın karısı ve kuzey Suriye'nin baş tanrıçası
- Attar, ölü Baal'in yerini almaya çalışan ve başarısız olan sabah yıldızı tanrısı ("sabahın oğlu"). Athtart'ın erkek muadili.
- Azizos, sabah yıldızı tanrısı ve Arsu'nun ikiz kardeşi.
- Baalah veya Ba'alah Baal'ın eşi ya da dişi muadili
- Ba'alat Gebal, Byblos(?) tanrıçası
- Ba'al Hadad (gök gürültüsü ustası), fırtına, gök gürültüsü, şimşek ve hava tanrısı. Tanrıların kralı. Genellikle Baalshamin olarak anılır .
- Ba'al Hermon, Hermon Dağı'nın yerel tanrısı.
- Baal Hammon, bitkisel bereket tanrısı ve Antik Kartaca'nın tüm enerjilerinin yenilenmesinden sorumludur.
- Baalshamin Nitelikleri kartal ve şimşekti. Aglibol ve Malakbel ile birlikte üçlü tanrıların bir parçası.
- Baal- zephon veya Baalzephon Zaphon Dağı'nın efendisi olarak Baal Hadad'ın alternatif formu.
- Bel veya Bol, 30 Ağustos 2015'te IŞİD teröristleri tarafından tapınağı yıkılan Palmira'nın baş tanrısıydı.
- Chemosh Muhtemelen El'in oğullarından biri, savaş ve yıkım tanrısı ve Moablılar ile Ammonlular'ın ulusal tanrısı.
- Dagon (Dagan) ekin bereket ve tahıl tanrısı, Ba'al Hadad'ın babası
- El veya Elyon ("En Yüksek") yaratılış tanrısı, Athirat'ın kocası.
- Eshmun, tanrı ya da şifa tanrıçası Baalat Asclepius olarak da bilinir.
- Gad, servet tanrısı
- Bir yeraltı tanrısı olan Horon, yeraltı dünyasının eş yöneticisi, Mot'un oğlu Melqart'ın ikiz kardeşidir. İsrail'deki Bethoron, adını Horon'dan alıyor.
- Ishara, yemin tanrıçası ve Dagon'un karısı
- Ishat, ateş tanrıçası, Moloch'un karısı. Anat tarafından öldürüldü .
- Kotharat, yedi evlilik ve hamilelik tanrıçası
- Usta zanaat tanrısı Kothar-wa-Khasis, Ba'al Hadad'ın kullandığı silahları Yagrush ve Aymur'u (Sürücü ve Kovalayan) yarattı
- Liluri, dağların tanrıçası ve Manuzi'nin karısı.
- Lotan, Yam'ın kıvrımlı, yedi başlı yılan müttefiki.
- Malakbel, güneş tanrısı ve Agilbol'un kardeşi. Palmira, Suriye'de Aglibol ve Baalshamin ile birlikte üçlü tanrıların bir parçası.
- Manuzi, hava tanrısı ve Liluri'nin kocası. Her ikisine de boğalar kurban edildi.
- Marqod, dans tanrısı
- Melqart, "şehrin kralı", Tire, yeraltı ve bitki örtüsü döngüsünün tanrısı, Horon'un ikiz kardeşi ve Mot'un oğlu.
- Misor, Sydyk'in ikiz kardeşi.
- Moloch, varsayılan ateş tanrısı, İshat'ın kocası
- Mot veya Mawat, ölüm tanrısı (tapılmamış veya adaklar verilmemiş)
- Nikkal-wa-Ib, meyve bahçeleri ve meyve tanrıçası
- Ba'al Hadad'ın üç kızından biri olan Pidray ışık ve şimşek tanrıçasıdır.
- Qadeshtu, varsayılan aşk, arzu ve şehvet tanrıçası. Ayrıca Asherah'ın bir unvanı .
- Resheph, veba ve şifa tanrısı
- Shadrafa, tıp veya şifa tanrısı
- Sırasıyla şafak ve alacakaranlığın ikiz dağ tanrıları: Shachar ve Shalim. Shalim, akşam yıldızı aracılığıyla cehennem dünyasına bağlandı ve barışla ilişkilendirildi.
- Shamayim, ("Gökler"), göklerin tanrısı
- Shapash, aynı zamanda transliterasyonuyla güneş tanrıçası, cinsiyeti tartışmalıdır. Bazı yetkililer Shamash'ı bir tanrıça olarak görüyor.
- Sydyk, doğruluk ve adalet tanrısı,
- Tallay, Ba'al Hadad'ın üç kızından biri olan kış, kar, soğuk ve çiy tanrıçası.
- Yam deniz ve nehir tanrısı
- Yarhibol, güneş tanrısı ve "baharın efendisi".
- Ay tanrısı ve Nikkal'ın kocası Yarikh, güneş tanrıçası Shapash'ın kocasını ayırdı.
Öldürme inançları ve ölülerin kültü
[değiştir | kaynağı değiştir]Kenanlılar, fiziksel ölümün ardından npš'nin (genellikle " ruh " olarak çevrilir) bedenden Mot (Ölüm) diyarına gittiğine inanıyordu. Cesetler mezar armağanları ile gömülmüş ve canlıları rahatsız etmemeleri için ölülere yiyecek ve içecek sunulmuştu. Ölü akrabalara saygı duyulur ve bazen yardım istenirdi.[3][4]
Mitoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Baal Döngüsünde, Ba'al Hadad'a Kothar-wa-Khasis tarafından kendisi için yapılmış iki sihirli silahı ("Sürücü" ve "Kovalayan" olarak adlandırılan) kullanarak Yam tarafından meydan okundu ve onu yendi. Daha sonra, Athirat ve Anat'ın yardımıyla Ba'al, El'i kendisine bir saray bırakması için ikna eder. El onayladı ve saray Kothar-wa-Khasis tarafından inşa edildi. Saray inşa edildikten sonra Ba'al, saray penceresinden gür bir ses çıkarır ve Mot'a meydan okur. Mot pencereden girer ve Ba'al'ı yutarak onu Yeraltı Dünyasına gönderir. Yağmur verecek kimse olmadığından Ba'al'ın yokluğunda korkunç bir kuraklık başladı. Diğer tanrılar, özellikle El ve Anat, Ba'al'ın Yeraltı Dünyası'na götürülmesinden rahatsızdı. Anat Yeraltı Dünyası'na gider, Mot'a bıçakla saldırır, onu parçalara ayırır ve onu etrafa dağıtır. Mot'un yenilmesiyle Ba'al geri dönebilirdi ve Dünya'yı yağmurla yenileyebilirdi.[5]
Dini pratikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Tell es-Safi sahasında yapılan arkeolojik araştırmalarda eşeklerin yanı sıra erken Tunç Çağı katmanlarında bazı koyun ve keçilerin 4.900 yıl öncesine tarihlenen ve kurban edilmek üzere Mısır'dan ithal edilen kalıntıları bulundu. Kurbanlık hayvanlardan biri, tam bir eşek, bir binanın temellerinin altında bulunmuş ve bunun bir konut binasının önüne yerleştirilen bir 'temel deposu' olduğu spekülasyonlara yol açmıştır.[6]
Kenanlı dini uygulamaların net bir resmini yeniden inşa etmenin neredeyse imkansız olduğu düşünülmektedir. Çocuk kurban etme çevredeki halklar tarafından bilinmesine rağmen, eski Fenike veya Klasik metinlerde buna atıfta bulunulmamıştır. Kenan dininin İncil'deki temsili her zaman olumsuzdur.[7]
Kenanlı dini uygulamaları, çocukların ebeveynlerine bakma görevine büyük saygı duyuyordu; oğulları onları gömmek ve mezarlarının bakımını düzenlemekle sorumlu tutardı.[8]
Baal gibi Kenanlı tanrılar İncil'de kınanmaktadır.[9]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Kenanlı dininin günümüz bilgisi şunlardan gelmektedir:
- edebi kaynaklar, esas olarak Geç Tunç Çağı Ugarit'ten[10] İncil kaynaklarıyla desteklenmiştir
- arkeolojik keşifler
Edebi kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Claude FA Schaefer 1929'da Kuzey Suriye'deki Ras Shamra'da (tarihsel olarak Ugarit olarak bilinir) kazı yapmaya başlayana ve onun Bronz Çağı arşivinin alfabetik çivi yazısıyla yazılmış kil tabletlerinin keşfine kadar[11] modern bilim adamları Kenan dini hakkında çok az şey biliyorlardı çünkü çok az kayıt vardı. Papirüs tercih edilen yazı eşyadı gibi görünmektedir, ancak Mısır'da papirüs aşırı kuru iklimde yüzyıllarca yaşayabilirken, Kenan kayıtları nemli Akdeniz ikliminde basitçe çürümüştür.[12] Sonuç olarak, Mukaddes Kitapta yer alan kayıtlar, eski Kenanlı din hakkında neredeyse tek bilgi kaynağını temsil ediyordu. Bu kayıt, birkaç ikincil ve üçüncül Yunan kaynağı ile desteklenmiştir.[13]
Arkeolojik kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]Son birkaç on yılda yapılan arkeolojik kazılar, eski Kenanlıların dini hakkında daha fazla şey ortaya çıkardı.[14] Ras Shamra şehrinin kazısı (1928'den itibaren) ve onun Bronz Çağı arşivinin kil tablet alfabetik çivi yazısı metinlerinin keşfi birçok yeni bilgi sağladı. Ugaritik materyalin, Levant'tan diğer yazıtların ve ayrıca 1960 yılında İtalyan-Suriye ortak ekibi tarafından kazılan Tel Mardikh'in Ebla arşivinin ayrıntılı incelenmesi, erken Kenanlı dinine daha fazla ışık tuttu.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Antik Sami din
- Kenanizm
- Yahudiliğin Kökenleri
- İslam öncesi Arabistan'da Din
- Eski Yakın Doğu dinleri
- Sami neopaganizm
- Tanrı'nın Erken Tarihi: Eski İsrail'de Yahveh ve Diğer Tanrılar
- Yahveh
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Evans, Annette H. M. "Monotheism and Yahweh", The Development of Jewish Ideas of Angels: Egyptian and Hellenistic Connections, ca. 600 BCE to ca. 200 BCE 3 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. PhD diss., Stellenbosch University, 2007. p. 291. "Handy (1994:176,177) describes the four hierarchical levels in Syro-Palestinian mythology. The first level consists of the deity El (or his equivalents) and Asherah. The second level consists of the active deities or patron gods, for example Baal, and the third, the artisan gods, for example Kothar-wa-Khasis. The lowest level consists of the messenger-gods, who have no independent volition, which Handy equates with the “angels” of the Bible."
- ^ "Canaanite Religion". www.mc.maricopa.edu. 12 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2017.
- ^ Segal, Alan F. Life after death: a history of the afterlife in the religions of the West
- ^ "Life, Death, and Afterlife in Ancient Israel and Canaan" (PDF). 11 Şubat 2005. 8 Mayıs 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2014.
- ^ Wilkinson, Philip Myths & Legends: An Illustrated Guide to Their Origins and Meanings
- ^ "Canaanites Imported Sacrificial Animals From Egypt, Archaeologists Find". 21 Haziran 2016. 20 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi – Haaretz vasıtasıyla.
- ^ David Noel Freedman, Allen C. Myers (31 Aralık 2000). Eerdmans Dictionary of the Bible. Amsterdam University Press. s. 214.
- ^ Lawrence Boadt, Richard J. Clifford, Daniel J. Harrington (2012). "11". Reading the Old Testament: An Introduction. Paulist Press.
- ^ Hosea, Joel, and Amos. Westminster John Knox Press. 1 Ocak 1997. ss. 33, 56.
- ^ Richard, Suzanne Near Eastern archaeology: a reader 9 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Eisenbrauns illustrated edition (1 Aug 2004) 978-1-57506-083-5, p. 343
- ^ "The Cuneiform Texts of Ras Shamra~Ugarit" (PDF). Londra: Oxford University Press. 1936. 20 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Olmo Lete, Gregorio del (1999), "Canaanite religion: According to the liturgical texts of Ugarit" (CDL)
- ^ Hillers D.R. (1985)"Analyzing the Abominable: Our Understanding of Canaanite Religion" (The Jewish quarterly review, 1985)
- ^ Tubb, Jonathan. 'The Canaanites (British Museum Press)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Moscatti, Sabatino (1968), "Fenikelilerin Dünyası" (Phoenix Giant)
- Ribichini, Maoscati Sabatino'da Sergio "İnançlar ve Dini Yaşam" (1997), "Fenikeliler" (Rissoli)
- Dictionary of Deities and Demons in the Bible. New York: E.J. Brill. 1995. ISBN 0-8028-2491-9.Dictionary of Deities and Demons in the Bible. New York: E.J. Brill. 1995. ISBN 0-8028-2491-9. Dictionary of Deities and Demons in the Bible. New York: E.J. Brill. 1995. ISBN 0-8028-2491-9.
- Kenan ve Fenike Çalışmaları Bibliyografyası
- Whisper of Stone. Natib Qadish: Modern Canaanite Religion. O Books. 2009. ISBN 978-1-84694-190-0.Whisper of Stone. Natib Qadish: Modern Canaanite Religion. O Books. 2009. ISBN 978-1-84694-190-0. Whisper of Stone. Natib Qadish: Modern Canaanite Religion. O Books. 2009. ISBN 978-1-84694-190-0.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- "Canaanite Religion". Brandon University. 1 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
