Endorfin

Endorfin, Endorphin ("endogenous morphine"), vücutta bulunan morfin; opiat benzeri etki gösteren peptit yapıda hormonlardır. Hipofiz bezi ön lobu tarafından sentezlenir ve salgılanırlar. İnsan vücudunda ağrıyan dokularda ağrının azalması için beyin dokuları tarafından üretilen hormonlara verilen isimdir. Hormonun işlevi, ağrının şiddetini azaltmak ve vücuda daha az rahatsızlık vermesini sağlamak için sinirleri uyuşturmaktır. Endorfinlerin ağrı kesici etkisi morfinden yaklaşık 30 kat daha fazladır.

Mutluluk hormonu olarak da anılır. Heyecan, ağrı, egzersiz, baharatlı yiyecek tüketimi, seks, orgazm gibi durumlarda ve duş gibi suyla olan temaslarda salınımı artış gösterir.^[1][2][3]

Beyindeki opioid peptitler ilk olarak 1973 yılında Aberdeen Üniversitesi, John Hughes ve Hans Kosterlitz'deki araştırmacılar tarafından keşfedildi. "Enkefalinleri" (Yunanca εγκέφαλος, serebrumdan) Met-enkephalin ve Leu-enkephalin olarak tanımlanan domuz beyninden izole ettiler. 4]5] Bu, morfin ve diğer opioidlerin ağrı giderici analjezik etkilerini üretmek için önerilen ve Kosterlitz ve Hughes'u endojen opioid ligandlarını keşfetmelerine yol açan bir reseptörün keşfedilmesinden sonra geldi.  Bu süre zarfında yapılan araştırmalar, bağımlılık karakterine veya aşırı dozda morfin riskine sahip olmayan bir ağrı kesici arayışına odaklanmıştır.

Rabi Simantov ve Solomon H. Snyder, baldır beyninden morfin benzeri peptitleri izole etti.  Opioid reseptörlerini bağımsız olarak keşfeden Eric J. Simon, daha sonra bu peptitleri endorfin olarak adlandıracaktı.  Bu terim esas olarak morfin benzeri aktivite gösteren herhangi bir peptide atanmıştır.  1976'da Choh Hao Li ve David Chung, opioid aktiviteleri nedeniyle deve hipofiz bezlerinden izole edilen α, β ve γ-endorfin dizilerini kaydetti. β-endorfinin güçlü analjezik etkiler ürettiğini belirlediler.  Wilhelm Feldberg ve Derek George Smyth 1977'de bu iddiayı doğruladı ve β-endorfinin morfinden çok daha güçlü olduğunu buldu. Ek olarak, tanımlanmış bir morfin antagonisti olan nalokson tarafından afyon reseptörlerinden tamamen çıkarıldığını bulmuşlardır.

Çalışmalar daha sonra enkefalinler, endorfinler ve endojen olarak üretilen morfin arasında bir peptit olmayan ayrım yapmıştır. Opioid peptitler, öncü propeptitlerine göre sınıflandırılır: tüm endorfinler, proenkephalin A tarafından kodlanan öncü proopiomelanokortinden (POMC) ve ön dinorfin tarafından kodlanan dinorfinlerden sentezlenir.

Endorfin kelimesi ἔνδον / Yunanca: "içinde" anlamına gelen éndon (endojen ἐνδογενής / Yunanca: endogenes, "içeriden ilerleme") ve morfin Morpheus'tan (Eski Yunanca: Μορφεύς, romanize: Morpheús), Yunan mitolojisinde rüya tanrısı. Bu nedenle, endorfin 'endo (genous) (mo) rphin' (morfin) 'in (morfin, morfinin eski yazımıdır) bir daralmasıdır.

Endorfin sınıfı üç endojen opioid peptitten oluşur: α-endorfin, β-endorfin ve γ-endorfin.  Endorfinlerin hepsi öncü protein olan proopiomelanokortinden sentezlenir ve hepsi N-terminuslarında bir Met-enkephalin motifi içerir: Tyr-Gly-Gly-Phe-Met.  α-endorfin ve γ-endorfin, sırasıyla Thr (16) -Leu (17) kalıntıları ve Lö (17) -Fe (18) arasındaki proteolitik β-endorfin bölünmesinden kaynaklanmaktadır.  α-endorfin en kısa sekansa sahiptir ve β-endorfin en uzun sekansa sahiptir.

α-endorfin ve γ-endorfin öncelikle ön ve orta hipofizde bulunur.  β-endorfin opioid aktivitesi için incelenirken, α-endorfin ve γ-endorfin hem opiat reseptörleri için afiniteden yoksundur hem de vücudu β-endorfinin yaptığı gibi etkilemez. Bazı çalışmalar, α-endorfin aktivitesini, psikostimülanlara benzer şekilde ve γ-endorfin aktivitesini bu nöroleptiklere ayrı ayrı karakterize etmiştir.

Endorfin öncülleri öncelikle hipofiz bezinde üretilir. 27] Her üç endorfin türü de öncü protein proopiomelanokortinin (POMC) fragmanlarıdır. Trans-Golgi ağında, POMC membrana bağlı bir protein olan karboksipeptidaz E'ye (CPE) bağlanır.  CPE, olgunlaşmamış tomurcuklanan veziküllere POMC taşınmasını kolaylaştırır.  Memelilerde, pro-peptid konvertaz 1 (PC1), POMC'yi adrenokortikotropin (ACTH) ve beta-lipotropin (β-LPH) içine ayırır.  Çok az afyon aktivitesine sahip bir hipofiz hormonu olan β-LPH, daha sonra sürekli olarak α-endorfin, β-endorfin ve γ-endorfin dahil olmak üzere farklı peptitlere ayrılır. Peptit konvertaz 2 (PC2), β-LPH'nin β-endorfin ve γ-lipotropin içine bölünmesinden sorumludur.  α-endorfin ve γ-endorfin oluşumu, β-endorfinin proteolitik bölünmesinden kaynaklanır.

Noradrenalinin enflamatuar dokularda endorfin üretimini arttırdığı ve analjezik bir etkiye neden olduğu gösterilmiştir; sempatik sinirlerin elektro-akupunktur ile uyarılmasının, analjezik etkilerinin nedeni olduğuna inanılmaktadır

Endorfinler, tipik olarak ağrıya yanıt olarak hipofiz bezinden salınır ve hem merkezi sinir sisteminde (CNS) hem de periferik sinir sisteminde (PNS) hareket edebilir. PNS'de, β-endorfin, hipofiz bezinden salınan birincil endorfindir. Endorfinler, nörotransmitter madde P'nin salınımını bloke eden periferik sinirlerin μ-reseptörlerini bağlayarak ağrı sinyallerinin iletimini inhibe eder. CNS'deki mekanizma benzerdir, ancak farklı bir nörotransmitteri bloke ederek çalışır: gama-aminobütirik asit (GABA). Buna karşılık, GABA'nın inhibisyonu, ödül öğrenme ile ilişkili bir nörotransmitter olan dopaminin üretimini ve salınımını arttırır.

Endorfinler, vücudun ağrıya karşı inhibitör tepkisinde önemli bir rol oynar. Araştırmalar, eğitimli bireyler tarafından meditasyonun endorfin salınımını tetiklemek için kullanılabileceğini göstermiştir.  Gülüş ayrıca endorfin üretimini uyarabilir ve kişinin ağrı eşiğini yükseltebilir.

Endorfin üretimi kuvvetli aerobik egzersizle tetiklenebilir. β-endorfin salınımının, "koşucunun yüksekliği" olarak bilinen fenomene katkıda bulunduğu varsayılmıştır. Bununla birlikte, birkaç çalışma, koşucunun yüksekliğinin endorfinlerden ziyade endokannabinoidlerin salınımından kaynaklandığı hipotezini desteklemiştir.  Endorfinler, egzersizin anksiyete ve depresyon üzerindeki olumlu etkisine katkıda bulunabilir.  Aynı fenomen egzersiz bağımlılığında da rol oynayabilir. Düzenli yoğun egzersiz, beynin homeostazı korumak için dinlenme dönemlerinde endorfin üretimini aşağı düzenlemesine neden olabilir ve bu da bir kişinin aynı hissi almak için daha yoğun egzersiz yapmasına neden olabilir.

• Medical Subject Headings Endorphins
• "A genetic influence on alcohol addiction found - lack of endorphin". News-Medical.Net. 1 Aralık 2007. 15 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2008. 

Biyokimya ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.