Ayasofya (İznik)
 İznik Ayasofya'sının 2012'deki restorasyondan sonraki görünümü. | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Tür | |
| Şehir | İznik |
| Ülke |  Türkiye |
| Koordinatlar | 40°25′45″K 29°43′13″D / 40.42917°K 29.72028°D |
| Adını aldığı | Kutsal Bilgelik, Teslis'in ikinci şahsına yani İsa Mesih'e atıftır |
| Başlama | 325) |
| Yenileme | 1065) |
| Teknik ayrıntılar | |
| Malzeme | Roma tuğlası |
| Resmî site | |
İznik Ayasofya Camii veya İznik Ayasofya Orhan Camii veya eskiden Azize Sofya Kilisesi (Yunanca: Ἁγία Σοφία Hagía Sophía), İznik'in tam ortasında, surlarla çevrili kentin dört kapısından gelen yolların kesiştiği yerde inşa edilmiş olan yapıdır.
Hristiyanlıkla ilgili önemli kararların alındığı Yedinci Konsil'in 787 yılında bu kilisede toplanmış olabileceği düşünülür. Yapı, 1331'de İznik'in Osmanlı Beyi Orhan Gazi tarafından fethinden sonra camiye dönüştürüldü. Kanuni Sultan Süleyman döneminde, Mimar Sinan tarafından ekler yapıldı. 200 yıl kadar terk edilip harap olan yapı, 1935 yılından itibaren müze olarak hizmet vermiş; 2011'de camiye dönüştürülmüştür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Burada ilk olarak Romalılar tarafından bir gymnasium inşa edilmişti. Bizans Dönemi'nde bu yapının üzerine üç nefli bir bazilika inşa edildi.
11 Ekim 787 günü, üç yüz elli piskoposla çok sayıda keşişin Patrik Trasios yönetiminde toplandığı Yedinci Konsül toplantısının bu bazilikada gerçekleştiği düşünülür. Toplantının gündemi, kiliselerde ikona sorununun çözümü idi. Bu konsülde alınan kararla ikonaların kiliselerde serbest bir şekilde yer almasına izin verildi.
Yapı, 1065 depreminde yıkıldı ve yeniden inşa edildi. 1331'de İznik şehri Orhan Gazi tarafından fethedildiğinde restore edilerek camiye dönüştürüldü[1]
Birinci dönem yapısı
[değiştir | kaynağı değiştir]Olasılıkla 4.-5. yüzyıllar arasında, Roma dönemine ait bir gymnasiumun taş temellerine oturulmuş tuğla duvarlı bir bazilikadır. Kuzey ve güneyinde, taş temeller üzerinde görülen tuğla duvarlar bu dönemden kalmadır. 727-787 yılları arasında nef ayrımında kullanılan sütunlar yerine payeler konulmuş ve batı cephesi yeniden inşa edilmiştir.[2]
İkinci dönem yapısı
[değiştir | kaynağı değiştir]1065'teki büyük depremde hemen bütünüyle harap olan yapı, daha sonra zemini 1.40 metre yükseltilerek adeta yeni baştan inşa edildi. Dış duvarlar onarıldı ve orta nef duvarları yapıldı. Bu onarımda sonra apsis beş yüzlü olmuş, kubbeli pastophorion hücreleri eklenmiştir. Bu dönemin yapısında batıdan üç nefli naosa geçilir; yan nefler, orta nefe bir duvar ve ikişer payenin böldüğü üçlü kemer açıkları ile açılır.
Üçüncü dönem ekleri
[değiştir | kaynağı değiştir]1331'te Orhan Gazi zamanında İznik'in fethedilmesinden sonra, yapı yeniden yükseltilmiş, nefleri ayıran destekler değiştirilmiş, minare ve mihrap eklenerek camiye dönüştürülmüş ve Orhan Gazi Camii adını almıştır.[3]
Kanûnî Sultan Süleyman devrinde bir yangın sonucu caminin harap olması üzerine, devrin hassa başmimarı Koca Sinan tarafından büyük ölçüde mimarisi de değiştirilerek tamir ve ihya edilmiştir.[4]
Terk edilmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]18. yy. sonu ve 19. yy. başında caminin harap ve terkedilmiş durumda olduğu çeşitli seyyahların yazılarından anlaşılmakla beraber bu durumun sebebi bilinmemektedir. Cami, iki yüzyıl kadar süren bir bakımsızlık dönemi geçirmiş, içi yeşillikler ve sarmaşıklarla kaplanmıştır.
Müze olması
[değiştir | kaynağı değiştir]1935'lerde Alman Arkeoloji Enstitüsü uzmanlarının sondaj çalışmaları ve müze idaresinin iyileştirme çabaları gerçekleşti. Yapı, müze olarak ziyarete açıldı.
Camiye dönüştürülmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Yapı, 2007 yılında restore edilerek camiye dönüştürüldü.[5] Müze olarak kullanılan yapının tekrar camiye dönüştürülmesi için yapılan restorasyon çalışmaları tartışmalara yol açtı.[6] Çok harap ve yıkık durumda olan çan kulesi minareye dönüştürüldü.[7]
Restorasyon çalışmasının binanın tarihi yapısını ve görüntüsünü bozduğu yönünde eleştiriler yapılmıştır.[8] Milliyet gazetesi "Beton sıvayla restorasyon" başlığıyla verdiği haberde restorasyon çalışmalarının Ayasofya Müzesini tarihe gömdüğünü iddia etmiştir.[9][10] Aynı habere göre Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri Projesi (TAY) yetkilileri "Bir Başkentin Yokoluşu" adındaki bir bildiri ile restorasyonun sonuçlarına büyük tepki göstermişlerdir.
Cami, 6 Kasım 2011 tarihinde, 76 yıl aradan sonra bayram namazının kılınmasıyla ibadete açıldı.[11]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Caminin kitabesi
-
Hristiyan mozaikler
-
Vaftiz yeri
-
Mozaikler
-
Yan görünümü
-
İç görünümü
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "İznik'in Ayasofya'sı belgesel oluyor". Araştırma,Tekin Gün. Bursada Bugün Gazetesi,19 Mart 2012. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Karahaliloğlu, Aleyna; Açici, Funda KURAK (29 Aralık 2021). "TÜRKİYE' DE BULUNAN AYASOFYA YAPILARININ BENZERLİK ve FARKLILIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ". İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi. 7 (2): 1-24. doi:10.22252/ijca.900801. ISSN 2458-7915. 4 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2023.
- ^ "İznik Ayasofya Camii - Bursa". Bursa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. Türkiye Kültür Portalı,19 Ağustos 2020. 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "AYASOFYA CAMİİ". TDV İslâm Ansiklopedisi. 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2023.
- ^ "İznik'teki Ayasofya Camii ibadete açıldı". Sabah. 6 Kasım 2011. 4 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2023.
- ^ Öztürk, Emre (2 Kasım 2011). "Ayasofya tartışması". Vatan gazetesi. 15 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2011.
- ^ Restorasyon Öncesi[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Bursa'da restorasyon katliamı". Milliyet. 19 Haziran 2015. 4 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2023.
- ^ Milliyet gazetesi 17 Eylül 2008, 4. sayfa
- ^ Kanald Haber[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Zaman". 9 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2011.
