Challenger seferi

Challenger seferi, 1872 yılından 1876 yılına dek süren, 68.000'den fazla yolun katedilip 362 oşinografi istasyonundan sıcaklık, akıntılar, su kimyası ve okyanus tabanı çökeltileri hakkında veri toplanıldığı ve verilerin derlenmesi 23 yıl süren 50 ciltlik, 29.500 sayfalık bir raporda yayınlandığı bir seferdir.^[1] Okyanus bilimi'nin doğuşu bu sefere atfedilir.

Seferin sonuçları 1800 yılında Report of the Scientific Results of the Exploring Voyage of H.M.S. Challenger during the years 1873-76 adlı yapıtla bilim dünyasına duyurulmuştur. John Murray'nin deyişiyle "bu sefer 15. ve 16. yüzyıllarda yapılan ünlü keşiflerden sonra dünyamızı bilgilendirmek açısından en büyük ilerlemeyi sağladı".^[2]

Hazırlık aşaması

Charles Wyville Thomson, 1871 yılında iyi ilişkilerinin olduğu Kraliyet Bilimler Akademisi'ne bir öneri sunmuştur. Okyanuslardaki yaşamın bilimsel olarak taranmasını öneren Thomson'ın önerisi kabul edilmiş, Kraliyet Donanmasından maddi ve lojistik destek talep edilmiştir. Donanmanın da onay vermesiyle hazırlıklar başlamıştır.

HMS Challenger isimli savaş gemisi sefer için tahsis edilmiş ve bir bilimsel araştırma üssüne çevrilmiştir. Gemideki toplar çıkarılmış yerlerine ise kimyasal ve biyolojik analizlerin yapılabilmesini sağlayacak laboratuvarlar inşa edilmiştir. Bu laboratuvarlara binlerce kavanoz ve tüp yerleştirilmiş, gemi sarsıntılarında kırılacak eşyaların muhafaza edilebilmesi için özel raflar yapılmıştır.^[2]

Donanma tarafından 21 subay ve 216 tayfanın verildiği^[3] geminin kaptanı ise George Nares olmuştu. Sefer için seçilen bilimsel kadro ise 6 kişiden oluşmaktaydı. İlk seçilen kadroda yer almayan John Murray, Thomson'ın asistanlarından biri sefere katılmaktan vazgeçince listeye dahil edilmiştir.

Sefer ve keşifler

Challenger seferi sırasında Macellan Boğazı'nda keşfedilen *Raja brachyura*.

Gemi 21 Aralık 1872 cumartesi günü Portsmouth Limanı'ndan ayrılmış ve sefer başlamıştır.^[4] Sefer subaylarından biri olan William James Joseph Spry 1877 yılında yayımlanan kitabında gemide geçen bir günü şu şekilde açıklamıştır: "Sabah 4'te uyanırdık ve ilk olarak güverte baştan sona yıkanırdı. Sabah 6'da kakao ve bisküviden oluşan kahvaltımızı yapıp iş kıyafetlerimizi giyer ve o gün kullanacağımız aletleri hazırlardık."^[5] Spry'ın kitabında 1100 metre derinlikteki suyun sıcaklığını dahi ölçtükleri yazmaktadır. Bu ölçümler ise sekiz saate kadar uzayabiliyordu.

Sefer boyunca yapılan keşiflerde 4.717 yeni tür keşfedilmiş, sınıflara ayrılmış, yaşadıkları derinlikler ayrıntılı olarak tespit edilmiştir. Sekiz bin metreye kadar derinliklerden su örnekleri alınmış ve su sıcaklıklarının profili çıkarılmıştır. Çok sayıda atmosferik rasat alınarak akıntılar ölçülmüş ve bunların haritaları çıkarılmıştır.^[6] Ayrıca Orta Atlantik Sırtı da yine bu sefer sırasında keşfedilmiştir.

713 gün boyunca 127.580 kilometrelik^[7] bir yolculuk yapan Challenger'ın yolcuğu 1876 yılında Spithead'de son bulmuştur.^[4] Toplam 243 kişiyle başlayan sefer ölü ve kaçaklar nedeniyle 144 kişiyle tamamlanmıştır.^[3]

Raporlar

Seferin ilk bilimsel raporu 1880 yılında basılmıştır. Fakat Thomson buna ek olarak ayrı bir rapor hazırlamaya başlamış, 1882'deki ölümü sonrasında Murray raporu tamamlamıştır. The Voyage fo the "Challenger" adıyla yayımlanan raporun hazırlanması 23 yıl sürmüş ve 29.500 sayfa tutmuştur.

Bunların haricinde sefere katılan görevlilerin ve diğer akademisyenlerin raporları da vardır. Günümüzde Challenger raporlarına internet üzerinden erişmek mümkündür.^[8]

Kaynakça

^ "Mountains in the Sea". oceanexplorer.noaa.gov. 24 Temmuz 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2023.
^ ^a ^b Tont, Sargun (1 Aralık 2012). "Challenger 1872: Derinliklerin keşfi". NTV Tarih. ss. 74-78.
^ ^a ^b Bishop, Tina. "Then and Now: The HMS Challenger Expedition and the "Mountains in the Sea" Expedition" (İngilizce). noaa.gov. 25 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2013.
^ ^a ^b Rice, A.L. (1999). Understanding the Oceans: Marine Science in the Wake of HMS Challenger (İngilizce). Londra: Routledge. ss. 27-48. ISBN 978-1-85728-705-9.
^ Spry, William James Joseph (1877). The cruise of Her Majesty's ship "Challenger" (İngilizce). Harper & Brothers. s. 42.
^ Weyl, Peter K. (1970). Oceanography: an introduction to the marine environment (İngilizce). ss. 49.
^ Deacon, Margaret (2001). The Challenger Expedition (İngilizce). Londra: Routledge. ISBN 978-1-85728-705-9. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Bossard, David C. "Library of 19th Century Science" (İngilizce). 19thcenturyscience.org. 10 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2013.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Challenger seferi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

HMS Challenger seferi2 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Ulusal Tarih Müzesi) (İngilizce)
Challenger Seferi (1872-1876)14 Aralık 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (Kansas Üniversitesi Ulusal Tarih Müzesi) (İngilizce)
Joseph Matkin'in HMS Challenger günlüğü (Birch Aquarium at Scripps Institute of Oceanography) (İngilizce)
HMS Challenger'ın rota haritası (Birch Aquarium at Scripps Institute of Oceanography) (İngilizce)
HMS Challenger madalyası (19. Yüzyıl Bilim Kütüphanesi) (İngilizce)

Birincil raporlar, açıklamalar ve günlükler

Report of the Scientific Results of the Exploring Voyage of H.M.S. Challenger during the years 1873-767 Temmuz 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (19. Yüzyıl Bilim Kütüphanesi) (İngilizce)
The Voyage to the "Challenger" (1878), Thomson, Charles Wyville, Harper & Brothers (İngilizce)
At Sea with the Scientifics: The Challenger Letters of Joseph Matkin (1992), Philip F. Rehbock, Hawaii Üniversitesi Yayınları. ISBN 0-8248-1424-X (İngilizce)
The Challenger Foraminifera (1994 yeniden basımı), Robert Wynn Jones ve Henry Bowman Brady, Oxford Üniversitesi Yayınları ve Ulusal Tarih Müzesi. ISBN 0-19-854096-5 (İngilizce)
Log-letters from "The Challenger" (1876), Lord George Granville Campbell, Macmillan. (İngilizce)
The Cruise of Her Majesty's ship "Challenger" (1877), William James Joseph Spry, Harper & Brothers. (İngilizce)
Notes by a Naturalist on the "Challenger" (1879), Henry Nottidge Moseley, Macmillan. (İngilizce)
Archive entry for journals of Andrew F. Balfour, including three from HMS Challenger voyage9 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (AIM25 arşivleri) (İngilizce)

İkincil kaynaklar

Fathoming the Ocean (2005), Helen M. Rozwadowski, Harvard Üniversitesi Yayınları. ISBN 0-674-02756-6 (İngilizce)
The Silent Landscape: the Scientific Voyage of HMS Challenger (2003), R. M. Corfield, Joseph Henry Yayınları. ISBN 0-309-08904-2 (İngilizce)
The Challenger Expedition, 1872-1876: A Visual Index (1994), Eileen V. Brunton, Ulusal Tarih Müzesi. ISBN 0-565-01139-1 (İngilizce)
The Voyage of the 'Challenger' (1974), Eric Linklater, Cardinal. ISBN 0-351-17223-8 (İngilizce)
Centenary of the Challenger Expedition, 1872–1876, John B. Tait, Scottish Geographical Magazine, Sayı 88, 1972 (İngilizce)
Bermuda and the Challenger Expedition (1901, 2010 yeniden basımı), George Watson Cole, Kessinger Yayıncılık. ISBN 1-166-39994-X (İngilizce)

Koleksiyonlar ve arşivler

HMS Challenger koleksiyonu2 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Ulusal Tarih Müzesi) (İngilizce)
HMS Challenger'ın topladığı foraminifer koleksiyonu18 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Foraminifera.eu projesi) (İngilizce)
HMS Challenger'ın topladığı kayalar kolesiyonu 2 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Ulusal Tarih Müzesi) (İngilizce)
HMS Challenger evrakları14 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Edinburgh Üniversitesi Kütüphanesi) (İngilizce)

[1] "Mountains in the Sea". oceanexplorer.noaa.gov. 24 Temmuz 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2023.

[ntt-2] Tont, Sargun (1 Aralık 2012). "Challenger 1872: Derinliklerin keşfi". NTV Tarih. ss. 74-78.

[tbpt-3] Bishop, Tina. "Then and Now: The HMS Challenger Expedition and the "Mountains in the Sea" Expedition" (İngilizce). noaa.gov. 25 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2013.

[alr-4] Rice, A.L. (1999). Understanding the Oceans: Marine Science in the Wake of HMS Challenger (İngilizce). Londra: Routledge. ss. 27-48. ISBN 978-1-85728-705-9.

[5] Spry, William James Joseph (1877). The cruise of Her Majesty's ship "Challenger" (İngilizce). Harper & Brothers. s. 42.

[6] Weyl, Peter K. (1970). Oceanography: an introduction to the marine environment (İngilizce). ss. 49.

[7] Deacon, Margaret (2001). The Challenger Expedition (İngilizce). Londra: Routledge. ISBN 978-1-85728-705-9. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[8] Bossard, David C. "Library of 19th Century Science" (İngilizce). 19thcenturyscience.org. 10 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2013.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]