Imperyong Seleucid

Imperyong Seleucid Ἀρχή Σελεύκεια Arche Seleύkeia
312 BCE–63 BCE
Vergina Sun
Imperyong Seleucid noong 301 BCE.
Kabisera	Seleucia (305–240 BC) Antioch (240–63 BC)
Karaniwang wika	Greek Old Persian Aramaic[1]
Relihiyon	Olympianism
Pamahalaan	Monarckiya
Basileus
• 305–281 BCE	Seleucus I (first)
• 65–63 BCE	Philip II (last)
Panahon	Panahong Helenistiko
• Mga Digmaan ng Diadochi	312 BCE
• Labanan ng Ipsus	301 BCE
• Digmaang Romano-Syrio	192–188 BCE
• Kasunduan Apamea	188 BCEE
• Paghihimagsik na Macabeo	167–160 BCE
• Annexed by Rome	63 BCE
Lawak
301 BC[2]	3,000,000 km2 (1,200,000 mi kuw)
240 BCE[2]	2,600,000 km2 (1,000,000 mi kuw)
175 BCE[2]	800,000 km2 (310,000 mi kuw)
100 BCE [2]	100,000 km2 (39,000 mi kuw)
Pinalitan Pumalit Kaharian ng Macedonia Probinsiya ng Syria Imperyong Parto Kahariang Greko-Baktriyano Hasmonean kingdom Magadha Osroene

Kasaysayan ng Mas Dakilang Iran
Hanggang sa paglitaw ng mga modernong estadong-bansa
Pre-moderno
Pre-Islamic Prehistory Proto-Elamite civilization 3200–2800 BC Elamite dynasties 2800–550 BC Bactria-Margiana Complex 2200–1700 BC Kingdom of Mannai 10th–7th century BC Median Empire 728 –550 BC Scythian Kingdom 652–625 BC Achaemenid Empire 550–330 BC Seleucid Empire 330–150 BC Greco-Bactrian Kingdom 250-125 BC Parthian Empire 248–BC 224 CE Kushan Empire 30–275 Sassanid Empire 224–651 Afrighid dynasty 305–995 Hephthalite Empire 425–557 Kabul Shahi kingdom 565–879 Dabuyid dynasty 642–760 Kingdom of Alania 8th-9th century–1238/1239
Islamiko Patriarchal Caliphate 637–651 Umayyad Caliphate 661–750 Abbasid Caliphate 750–1258 Tahirid dynasty 821–873 Zaydis of Tabaristan 864–928 Saffarid dynasty 861–1003 Samanid dynasty 819–999 Ziyarid dynasty 928–1043 Buyid dynasty 934–1055 Ghaznavid Empire 975–1187 Ghurid dynasty 1149–1212 Seljuq Empire 1037–1194 Khwarazmian dynasty 1077–1231 Ilkhanate 1256–353 Kartids dynasty 1231–389 Muzaffarid dynasty 1314–1393 Chupanid dynasty 1337–1357 Jalayerid dynasty 1339–1432 Timurid Empire 1370–1506 Qara Qoyunlu Turcomans 1407–1468 Aq Qoyunlu Turcomans 1378–1508 Safavid Empire 1501–1722 Mughal Empire 1526–1857 Hotaki dynasty 1722–1729 Afsharid dynasty 1736–1750 Zand Dynasty 1750–1794 Durrani Empire 1794–1826 Qajar Dynasty 1794–1925

Bahagi ng isang serye tungkol sa
Kasaysayan ng Iran
Sinaunang panahon BC Prehistorya ng Iran Sinaunang panahon–4000 Kulturang Kura–Araxes 3400–2000 Proto-Elamita 3200–2700 Kulturang Jiroft c. 3100 – c. 2200 Elam 2700–539 Imperyong Akkadia 2400–2150 Lullubi culture c. 2300-700 Kassites c. 1500 – c. 1155 Imperyong Neo-Asirya 911–609 Urartu 860–590 Mga Mannaean 850–616
Panahong imperyal Medes 678–550 BCE Kahariang Scythian 652–625 BCE Kahariang Anshanite 635 BC–550 BCE Imperyong Neo-Babilonya 626 BC–539 BCE Achaemenid Empire 550 BC–330 BCE Kaharian ng Armenia 331 BCE–428 CE Atropatene c. 323 BC–226 CE Kaharia ng Cappadocia 320s BCE–17 CE Imperyong Seleucid 312 BCE–63 BCE Kingdom of Pontus 281 BCE–62 BCE Fratarakas ika-3 siglo BCE–132 BCE Imperyong Parto 247 BC–224 AD Elymais 147 BC–224 CE Characene 141 BC–222 CE Kings of Persis 132 BC–224 CE Indo-Parthian Kingdom 19 CE–224/5 Paratarajas 125–300 Imperyong Sasania 224–651 Zarmihrids ika-6 siglo –785 Qarinvandids 550s–11th century
Panahong Mediyebal Kalipatong Rashidun 632-661 Kalipatong Umayyad 661–750 Kalipatong Abbasid 750–1258 Mga Dabuyid 642–760 Mga Bavandid 651–1349 Mga Masmughan ng Damavand 651–760 Mga Baduspanid 665–1598 Mga Justanid 791 – 11th century Mga dinastiyang Alid 864 – ika-14 siglo Dinastiyang Tahirid 821–873 Imperyong Samanid 819–999 Dinastiyang Saffarid 861–1003 Dinastiyang Ghurid pre-879 – 1215 Dinastiyang Sajid 889–929 Dinastiyang Sallarid 919–1062 Dinastiyang Ziyarid 930–1090 Mga Ilyasid 932–968 Dinastiyang Buyid 934–1062 Dinastiyang Rawadid 955–1070 Hasanwayhids 959–1095 Dinastiyang Ghaznavid 977–1186 Mga Annazid 990/1–1117 Mga Kakuyid 1008–1141 Dinastiyang Nasrid 1029–1236 Shabankara 1030–1355 Imperyong Seljuk 1037–1194 Dinastiyang Khwarazmian 1077–1231 Mga Eldiguzid 1135–1225 Mga Atabeg ng Yazd 1141–1319 Mga Salghurid 1148–1282 Mga Hazaraspid 1155–1424 Dinastiyang Pishkinid 1155–1231 Dinastiyang Khorshidi 1184-1597 Qutlugh-Khanids 1223-1306 Mga Mihrabanid 1236–1537 Dinastiyang Kurt 1244–1396 Imperyong Ilkhanate 1256–1335 Imperyong Chobanid 1335–1357 Dinastiyang Muzaffarid 1335–1393 Sultanatong Jalayirid 1337–1376 Mga Sarbadar 1337–1376 Mga Injuid 1335–1357 Dinastiyang Afrasiyab 1349–1504 Mar'ashis 1359–1596 Imperyong Timurid 1370–1507 Dinastiyang Kar-Kiya 1370s–1592 Qara Qoyunlu 1406–1468 Aq Qoyunlu 1468–1508
Panahong Modernong panahn Safavid Iran 1501–1736 (Dinastiyag Hotak) 1722–1729 Afsharid Iran 1736–1796 Dinastiyang Zand 1751–1794
Panahong moderno Qajar Iran 1789–1925 Dinastiyang Pahlavi 1925–1979
Panahong kasalukuyan Himagsikang Iraniano 1979 Pansamantalang Pamahalaan 1979 Republikang Islamiki 1979–kasalukuyan
Mga kaugnay na artikulo Pangalan Mga hari Mga pinuno ng estado Kasaysayang ekonomiko Kasaysayang militaryi Mga digmaan
Kronolohiya
t u b

Ang Imperyong Seleucid ( /sɪˈluːsɪd/; galing sa Griyego: Σελεύκεια, Seleύkeia) ay isang Griyego-Macedonianong Helenistikong estado na pinamunuan ng Dinastiyang Seleucid na itinatag ni Seleucus I Nicator kasunod ng paghahati ng imperyong nilikha ni Dakilang Alejandro pagkatapos ng kamatayan nito.^[3][4][5][6] Natanggap ni Seleucus ang Babilonya at mula doon ay nagpalawig ng kanyang mga nasasakupan na nagsasama ng karamihan ng mga teritoryong silanganin ni Alejandro. Sa tugatog ng kapangyarihan nito, ito ay kinabibilangan ng sentral na Anatolia, Levant, Mesopotamia, Persia, Afghanistan, Turkmenistan, India at Pakistan.

Ang Imperyong Seleucid ay isang pangunahing sentro ng kulturang Helenistiko na nagpanatili ng kahigitan ng mga kustombre ng mga sinaunang Griyego kung saan ang mga elitistang pampolitika ay nanaig lalo na sa mga lugar na urbano.^[6][7][8][9] Ang populasyong Griygo ng mga siyudad na bumuo ng mga nananaig na elitista ay napalakas ng emigrasyon mula sa Sinaunang Gresya.^[6][7] Ang pagpapalawig na Seleucid tungo sa Anatolia at Gresya ay biglaang huminto pagkatapos ng mga pagkatalo nito sa mga hukbong Romano. Ang kanilang mga pagtatangka na talunin ang kanilang matandang kaaway na Ehiptong Ptolemaiko ay napigilan ng mga hinihingi ng mga Romano. Ang karamihan ng bahaging silangain ng imperyo ay nasako ng imperyong Parthian noong gitnang ika-2 siglo BCE sa ilalim ni Mithridates ng Parthia ngunit ang mga haring Seleucid ay patuloy na namuno sa isang estadong rump mula sa Syria hanggang sa pananakop ng haring Armeniano na si Dakilang Tigranes at kanilang huling pagpapatalsik sa kapangyarihan sa ilalim ng Romanong heneral na si Pompey.

Sinakop ni Dakilang Alejandro ang Imperyong Persa (Persian) sa ilalim ng huling haring Akemenida na si Dario III sa isang maikling panahon. Si Alejandro ay namatay nang bata at nag-iwan ng isang malawak na imperyo na naging Helenisadong kultura sa isang bahagi. Si Alejandro ay walang mga tagapagmana sa trono at ang imperyo ay inilagay sa kapangyarihan ng isang rehenteng si Perdiccas noong 323 BCE. Ang mga teritoryo ay hinati sa mga heneral ni Alejandro na naging mga satrap sa paghahati ng Babilonya noong 323 BCE.Partition of Babylon in 323 BC. Ang mga heneral ni Alejandro(ang Diadochi) ay nagtunggali sa mga bahagi ng imperyo. Si Ptolomeo na dating heneral at satrap ng Ehipto ang unang humamon sa unang sistema. Ito ay humantong sa pagpanaw ni Perdiccas. Ang paghihimagsik ni Ptolomeo ay humantong sa isang bagong subdibisyon ng imperyo sa paghahati ng Triparadisus noong 320 BCE. Si Seleucus na naging hepeng komander sa ilalim ni Pediccas mula 323 BCE ngunti tumulong na pumaslang sa kanya ay tumanggap ng Babilonya. Mula sa puntong ito, kanyang pinalawak nang walang habag ang kanyang nasasakupan. Itinatag mismo ni Selecus ang Babilonya noong 312 BCE na taong ginamit bilang petsa ng pagkakatatag ng Imperyong Seleucid. Hindi lamang ang Babilonya ang kanyang pinamunuan kundi pati ang buong bahaging silanganin ng imperyo ni Alejandro. Si Seleucus ay tumungo hanggang sa India kung saan pagkatapos ng 2 taong digmaan ay umabot sa isang kasunduan kay Chandragupta Maurya kung saan ay nakipagpalitan siya ng mga teritoryong silanganin para sa isang malaking pwers ang 500 elepanteng pangdigma na gumanap ng papel sa Ipsus noong 301 BCE. Pagkatapos ng pagwawagi ni Lysimachus kay Antigonus Monophthalmus sa labanan ng Ipsus, kinontrol ni Selecus ang silanganing Anatolia at hilagaang Syria. Sa huling sakop, kanyang itinatag ang isang bagong kabisera sa Antioquia sa Orontes na isang siyudad na ipinangalan sa kanyang ama. Ang kahaliling kabisera ay itinatag sa Seleucia sa Tigris na hilaga ng Babilonya. Umabot ang imperyo ni Seleucus sa pinakadakilang saklaw nito pagkatapos ng pagkatalos ng kanyang kaalyadong si Lysimachus sa Corupedion noong 281 BC. Pagkatapos ay pinalawig ni Seleucus ang kanyang imperyo sa kanluraning Anatolia. Umasa siyang karagdagang makokontrol ang mga lupain ni Lysimachus sa Europa pangunahin na sa Thrace at kahit sa mismong Macedonia ngunit pinaslang siya ni Ptolomeo Ceraunus sa kanyang pagtuntong sa Europa. Ang kanyang anak at kahaliling si Antiochus I Soter ay naiwanan ng isang malawak na nasasakupan na binubuo ng halos lahat ng mga bahaging Asyano ng Imperyo ngunit sa pagharap kina Antigonus II Gonatas sa Macedonia at Ptolomeo II Philadelphus sa Ehipto, napatunayan niyang hindi niya magawang ipagpatuloy ang pananakop ng kanyang ama sa mga bahaging Europeo ng imperyo ni Alejandro.