อำเภอหางดง

อำเภอหางดงมีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอและจังหวัดใกล้เคียงดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอสะเมิงและอำเภอแม่ริม
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเมืองเชียงใหม่และอำเภอสารภี
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอเมืองลำพูน (จังหวัดลำพูน) และอำเภอสันป่าตอง
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอสันป่าตอง อำเภอแม่วาง และอำเภอสะเมิง

 

 

อำเภอหางดง เดิมมีนามว่า “แขวงแม่ท่าช้าง” เป็นเขตการปกครองที่ตั้งขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 โดยรัฐบาลกลางที่กรุงเทพฯ จัดระบบการปกครองที่เรียกว่า มณฑลเทศาภิบาล กำหนดแบ่งเมืองเชียงใหม่เป็นหัวเมืองชั้นนอกและหัวเมืองชั้นในแขวงแม่ท่าช้างจัดอยู่ในเขตหัวเมืองชั้นในหัวหน้าผู้รับผิดชอบเรียกว่า “นายแขวง” นายแขวงคนแรกของแขวงแม่ท่าช้าง คือ หลวงคชดิษฐาภิบาล (ไผ่) ระหว่างปี พ.ศ. 2451–2453  แขวงแม่ท่าช้างได้เปลี่ยนฐานะเป็นชื่ออำเภอหางดง พื้นที่อำเภอหางดงก่อนนี้มีสภาพรกร้างว่างเปล่าทั้งหมู่บ้านและราษฎรมีน้อย เวลานั้นมีพญามะโน เจ้าน้อยมหาอินทร์ และพญาประจักร์ ได้ครอบครองขึ้นตรงต่อเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่

ที่เรียกว่า “แม่ท่าช้าง” นั้น กล่าวกันว่า ในท้องที่นี้มีดงกรรมอยู่ดงหนึ่งเป็นดงไม้สัก มีลำน้ำแม่ท่าช้างไหลผ่านดงนี้ อยู่ห่างจากที่ว่าการอำเภอนี้ขึ้นไปทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือประมาณ 1 กิโลเมตร เวลาเมื่อเจ้านายทางเชียงใหม่จะไปยังจังหวัดแม่ฮ่องสอนหรือขุนยวมก็เดินผ่านทางนี้ เมื่อมาถึงดงนี้จำต้องลงจากหลังช้างแล้วข้ามท่านี้เข้าดงไปจึงเรียกลำน้ำนี้ว่า “แม่ท่าช้าง” ในสมัย  ร.ศ.120 ทางการได้มีการให้จัดตั้งแขวงขึ้น โดยพิจารณาถึงหมู่บ้านใหญ่ๆ หลายตำบลรวมกันในระยะทางที่จะไปมาถึงได้ภายใน 6 ชั่วโมงหรือมีราษฎรมากกว่าหมื่นคนจึงจัดเป็นหนึ่งๆ ทำนองอำเภอหนึ่งในขณะนั้นจึงเรียกว่า “แขวงแม่ท่าช้าง” บ้างก็ว่า “แม่ท่าช้าง” มาจากคำว่า “แม่ต๋าจ้าง” หรือ “แม่ตาช้าง” ซึ่งหมายถึงลำน้ำแม่ท่าช้าง ที่ต้นน้ำออกมาจากช่องน้ำเล็กๆ เหมือนตาช้าง จึงเรียกว่า “แม่ต๋าจ้าง”

ในปี พ.ศ. 2460 ทางการได้เปลี่ยนชื่อใหม่ เพื่อให้ตรงกับนามตำบลที่ว่าการอำเภอตั้งอยู่เป็นอำเภอ “หางดง”   เพราะอยู่ทางทิศใต้ของดงกรรมดังกล่าว คำว่า หาง แปลว่า ท้าย คือทางทิศใต้หรือท้ายของดงกรรม ต่อมาวันที่ 12 กันยายน พ.ศ. 2481 สำนักนายกรัฐมนตรีได้ออกประกาศว่า “ได้รับพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้ยุบอำเภอหางดงเป็นกิ่งอำเภอ ขนานนามว่า กิ่งอำเภอหางดง^[3] และให้ไปขึ้นอยู่ในความปกครองของอำเภอเมืองเชียงใหม่ ในเดือนเดียวกันนี้กระทรวงมหาดไทยได้มีคำสั่งที่ 206/2481 ลงวันที่ 19 กันยายน 2481 อนุมัติให้ตำบลหารแก้ว ตำบลสันกลาง และตำบลหนองตอง ไปขึ้นอยู่ในความปกครองของอำเภอบ้านแม (อำเภอสันป่าตอง) กับโอนตำบลขัวมุงและตำบลสันทรายไปขึ้นอยู่ในความปกครองของอำเภอสารภี คงเหลืออยู่ 8 ตำบลเท่านั้น การไปขึ้นกับอำเภอเมืองเชียงใหม่นั้นต่อมาปรากฏว่าประชาชนได้รับความเดือดร้อน เนื่องจากต้องเดินทางไปติดต่อราชการที่อำเภอเมืองฯ   ระยะทางถึง 15 กิโลเมตร ในปี พ.ศ. 2490 ทางราชการได้พิจารณาขึ้นเป็นอำเภอหางดงอีกครั้ง^[4] ให้รวมตำบลหารแก้วและตำบลหนองตอง กลับมาขึ้นกับอำเภอหางดงเหมือนเดิม^[5] และแต่งตั้งในให้นายเที่ยง ถีระวงษ์ ตำแหน่งผู้ตรวจการเทศบาลจังหวัดตาก มาดำรงตำแหน่งเป็นนายอำเภอหางดงเป็นคนแรก

• วันที่ 6 ธันวาคม 2451 ยกเลิกอำเภอสันป่าตอง จังหวัดเชียงใหม่ และโอนพื้นที่ตำบลบ้านกลาง ตำบลบ้านทุ่งตอง (ตำบลหนองตอง) มาขึ้นกับอำเภอแม่ท่าช้าง^[6]
• วันที่ 29 เมษายน 2460 เปลี่ยนชื่ออำเภอแม่ท่าช้าง จังหวัดเชียงใหม่ เป็น อำเภอหางดง^[7][8]
• วันที่ 12 กันยายน 2481 ยุบท้องที่อำเภอหางดง จังหวัดเชียงใหม่ ลงเป็น กิ่งอำเภอหางดง^[3] และกำหนดให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอเมืองเชียงใหม่
• วันที่ 19 กันยายน 2481 โอนพื้นที่หมู่ 5,6 (ในขณะนั้น) ของตำบลเมืองฮะ อำเภอสะเมิง ไปขึ้นกับตำบลบ้านปง อำเภอหางดง กับโอนพื้นที่ตำบลสันกลาง ตำบลหารแก้ว ตำบลหนองตอง อำเภอหางดง ไปขึ้นกับอำเภอบ้านแม และโอนพื้นที่ตำบลขัวมุง ตำบลสันทราย อำเภอหางดง ไปขึ้นกับอำเภอสารภี^[9]
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลสบแม่ข่า แยกออกจากตำบลสันผักหวาน ตำบลบ้านแหวน และตำบลขุนคง^[10]
• วันที่ 21 ตุลาคม 2490 ยกฐานะกิ่งอำเภอหางดง อำเภอเมืองเชียงใหม่ เป็น อำเภอหางดง^[4] อีกครั้ง
• วันที่ 16 สิงหาคม 2492 โอนพื้นที่ตำบลหารแก้ว และตำบลหนองตอง (ยกเว้นหมู่ที่ 8–10) อำเภอสันป่าตอง มาขึ้นกับอำเภอหางดง กับโอนพื้นที่หมู่ 8–9 (ในขณะนั้น) ของตำบลหนองตอง ไปขึ้นกับตำบลแม่ก๊า อำเภอสันป่าตอง และโอนพื้นที่หมู่ 10 (ในขณะนั้น) ของตำบลหนองตอง ไปขึ้นกับตำบลทุ่งต้อม อำเภอสันป่าตอง^[5]
• วันที่ 7 มกราคม 2500 จัดตั้งสุขาภิบาลหางดง ในท้องที่หมู่ 1–5 ตำบลหางดง^[11]
• วันที่ 15 กันยายน 2513 จัดตั้งสุขาภิบาลหนองตองพัฒนา ในท้องที่ทั้งหมดของตำบลหนองตอง^[12]
• วันที่ 24 สิงหาคม 2516 จัดตั้งตำบลหารแก้ว ตำบลหนองควาย ตำบลบ้านแหวน ตำบลสันผักหวาน ตำบลหนองแก๋ว ตำบลขุนคง ตำบลสบแม่ข่า ตำบลบ้านปง และตำบลหางดง (เฉพาะนอกเขตสุขาภิบาลหางดง) เป็น สภาตำบลหารแก้ว สภาตำบลหนองควาย สภาตำบลบ้านแหวน สภาตำบลสันผักหวาน สภาตำบลหนองแก๋ว สภาตำบลขุนคง สภาตำบลสบแม่ข่า สภาตำบลบ้านปง และสภาตำบลหางดง^[13]
• วันที่ 21 ตุลาคม 2528 ตั้งตำบลน้ำแพร่ แยกออกจากตำบลหางดง^[14]
• วันที่ 25 กรกฎาคม 2531 เปลี่ยนแปลงเขตอำเภอหางดงกับอำเภอเมืองเชียงใหม่ โดยโอนพื้นที่หมู่ 7 บ้านดอยปุย (ในขณะนั้น) ของตำบลบ้านปง อำเภอหางดง ไปขึ้นกับตำบลสุเทพ อำเภอเมืองเชียงใหม่^[15]
• วันที่ 17 ตุลาคม 2532 กำหนดเขตตำบลบ้านปง อำเภอหางดง โดยตัดหมู่ที่ 7 บ้านดอยปุย (เดิม) ของตำบลบ้านปง อำเภอหางดง ไปตั้งและกำหนดเป็นหมู่ 11 ของตำบลสุเทพ อำเภอเมืองเชียงใหม่^[16]
• วันที่ 25 ธันวาคม 2539 ยกฐานะจากสภาตำบลหนองควาย สภาตำบลบ้านแหวน สภาตำบลบ้านปง สภาตำบลสันผักหวาน สภาตำบลน้ำแพร่ สภาตำบลหารแก้ว สภาตำบลขุนคง สภาตำบลหนองแก๋ว สภาตำบลหางดง (เฉพาะนอกเขตสุขาภิบาลหางดง) และสภาตำบลสบแม่ข่า เป็น องค์การบริหารส่วนตำบลหนองควาย องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านแหวน องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านปง องค์การบริหารส่วนตำบลสันผักหวาน องค์การบริหารส่วนตำบลน้ำแพร่ องค์การบริหารส่วนตำบลหารแก้ว องค์การบริหารส่วนตำบลขุนคง องค์การบริหารส่วนตำบลหนองแก๋ว องค์การบริหารส่วนตำบลหางดง และองค์การบริหารส่วนตำบลสบแม่ข่า^[17]
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลหางดง และสุขาภิบาลหนองตองพัฒนา เป็นเทศบาลตำบลหางดง และเทศบาลตำบลหนองตองพัฒนา ตามลำดับ^[18] ด้วยผลของกฎหมาย
• วันที่ 27 ตุลาคม 2552 จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลหารแก้ว เป็น เทศบาลตำบลหารแก้ว^[19] จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลบ้านแหวน เป็น เทศบาลตำบลบ้านแหวน^[20] จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลสันผักหวาน เป็น เทศบาลตำบลสันผักหวาน^[21]
• วันที่ 6 เมษายน 2555 เปลี่ยนแปลงชื่อองค์การบริหารส่วนตำบลหางดง อำเภอหางดง จังหวัดเชียงใหม่ เป็นองค์การบริหารส่วนตำบลแม่ท่าช้าง อำเภอหางดง จังหวัดเชียงใหม่^[22]
• วันที่ 5 กันยายน 2556 จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลหนองควาย เป็น เทศบาลตำบลหนองควาย^[23]
• วันที่ 6 กันยายน 2556 จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลแม่ท่าช้าง เป็น เทศบาลตำบลแม่ท่าช้าง^[24] จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลหนองแก๋ว เป็น เทศบาลตำบลหนองแก๋ว^[25] จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลบ้านปง เป็น เทศบาลตำบลบ้านปง^[26] กับเปลี่ยนแปลงชื่อองค์การบริหารส่วนตำบลน้ำแพร่ อำเภอหางดง จังหวัดเชียงใหม่ เป็นองค์การบริหารส่วนตำบลน้ำแพร่พัฒนา^[27] และจัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลน้ำแพร่พัฒนา เป็น เทศบาลตำบลน้ำแพร่พัฒนา^[28]

 

 

อำเภอหางดงแบ่งเขตการปกครองออกเป็น 11 ตำบล 109 หมู่บ้าน ได้แก่

ท้องที่อำเภอหางดงประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 12 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลหางดง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหางดง เฉพาะหมู่ที่ 2–4 และบางส่วนของหมู่ที่ 1, 5, 9
• เทศบาลตำบลหนองตองพัฒนา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองตองทั้งตำบล (สุขาภิบาลหนองตองพัฒนาเดิม)^[12][18]
• เทศบาลตำบลหารแก้ว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหารแก้วทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลบ้านแหวน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านแหวนทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลสันผักหวาน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสันผักหวานทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลหนองควาย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองควายทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลแม่ท่าช้าง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหางดง เฉพาะหมู่ที่ 6–8 และบางส่วนของหมู่ที่ 1, 5, 9
• เทศบาลตำบลหนองแก๋ว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองแก๋วทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลบ้านปง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านปงทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลน้ำแพร่พัฒนา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลน้ำแพร่ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลขุนคง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลขุนคงทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลสบแม่ข่า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสบแม่ข่าทั้งตำบล

•   วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ อำเภอหางดง