นางเสือง

นางเสือง มีประวัติค่อนข้างน้อยนัก พระราชสมภพเมื่อใดที่ไหนหรือสวรรคตเมื่อใดไม่ทราบความ ปรากฏพระองค์ครั้งแรกและครั้งเดียวจากเนื้อความในจารึกพ่อขุนรามคำแหง ความว่า "พ่อกูชื่อศรีอินทราทิตย์ แม่กูชื่อนางเสือง พี่กูชื่อบานเมือง ตูพี่น้องท้องเดียวห้าคน ผู้ชายสาม ผู้หญิงสอง พี่เผือผู้อ้ายตายจากเผือเตียมแต่ยังเล็ก..." แสดงให้เห็นว่าพระนางมีพระราชโอรส-ธิดา 5 พระองค์ เป็นพระราชโอรสสามพระองค์ กับพระราชธิดาอีกสองพระองค์^[2][3][4] และปรากฏอีกครั้งว่า "เมื่อชั่วพ่อกู กูบำเรอแก่พ่อกู กูบำเรอแก่แม่กู..."^[5] แสดงให้เห็นว่าพระองค์ได้รับการปรนนิบัติพัดวีอย่างดีจากพระราชโอรสคือ พ่อขุนรามคำแหงนั่นเอง ด้วยพระราชประวัติที่มีน้อยนิด บางแห่งก็สันนิษฐานกันอีกว่า นางเสือง อาจจะเป็นพระภคินีของพ่อขุนผาเมืองก็เป็นได้^[6]

พิทูร มลิวัลย์ สันนิษฐานพระนาม "เสือง" นั้น ตรงกับคำลาวหรืออีสานว่า "เสิง" หรือ "เสิงสาง" แปลว่า "รุ่งอรุณ, รุ่งราง, สว่างราง ๆ " พระนามจึงแปลความหมายได้ว่า "นางรุ่ง" หรือ "นางเรือง"^[7] สอดคล้องกับพระนามพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ ที่มีความว่า "ผู้ทรงไว้ซึ่งความสว่าง"^[1] ส่วนมังกร ทองสุขดี สันนิษฐานว่ามาจากคำว่า "เชื่อง" แปลว่า "ช้า, แช่มช้อย, ไม่ดุร้าย, ใจดี"^[8]

ส่วนเทวรูปที่พบที่โซกพระแม่ย่านั้น แท้จริงแล้วเป็นเทวรูปพระนารายณ์ เพียงแต่ได้รับการนับถือที่เปลี่ยนไปตามความเชื่อของชาวเมือง^[9] บ้างก็ว่าอาจเป็นเทวสตรีมากกว่า เพราะมีสัณฐานและเครื่องประดับอย่างสตรี โดยมีลักษณะเป็นหินชนวนสีเขียว สูง 1.30 เมตร หน้าเป็นรูปไข่แบบพระพุทธรูปสมัยสุโขทัย แต่ใบหน้าเหมือนคนแก่ คางมน บนศีรษะสวมกรวยซ้อนกันสี่ชั้นลักษณะเป็นมงกุฎแตกบิ่น มีเครื่องประดับที่ใบหู เปลือยอกเห็นสองเต้า แขนแนบลำตัว นุ่งผ้ากรอมเท้าห้อยชายผ้าซ้อนลงมาสามชั้น สวมกำไลข้อมือ และข้อเท้า สวมรองเท้าปลายงอน^[10][11] จากหลักฐานที่พบ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ หรือสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงสันนิษฐานว่า เทวรูปดังกล่าวสอดคล้องกับ "พระขพุงผี" ผีประจำเขาหลวงเมืองสุโขทัย ที่ปรากฏอยู่ในจารึกหลักที่ 1 ที่มีภูมิสถานสอดคล้องกัน^[12] ซึ่งคำว่า "ขพุง" มาจากคำเขมรว่า ขพุง (ខ្ពង់ ขพง) แปลว่า สันเขา รวมกันจึงมีความหมายว่า ผีแห่งยอดเขา^[13] นับถือเป็นเทพรักษาเมืองสุโขทัย และเป็นผู้ดลบันดาลให้ฝนตกต้องตามฤดูกาล^[14] ส่วนที่ชาวเมืองเรียกเทวรูปดังกล่าวว่า พระแม่ย่า นั้น ทองเจือ สืบชมภู สันนิษฐานว่า ชาวบ้านคงเข้าใจว่าเทวรูปนี้คงเป็นนางกษัตริย์องค์ใดองค์หนึ่งตามคติชนท้องถิ่น ซึ่งน่าจะเป็นนางเสือง ผู้เป็นพระราชมารดาของพ่อขุนรามคำแหง และเป็นพระปัยยิกา (ย่าทวด) ของพระมหาธรรมราชาที่ 1^[15]

เรื่องราวที่มีอยู่น้อยนิดของพระนาง ถูกนำมาดัดแปลงเป็นละครเวทีอิงประวัติศาสตร์เรื่อง "นางเสือง" ด้วยถือว่าเป็น "พระราชินีไทยที่ปรากฏพระนามเป็นพระองค์แรกในประวัติศาสตร์" ละครเวทีดังกล่าวออกแสดงในปี พ.ศ. 2511, พ.ศ. 2547 และ พ.ศ. 2556 เพื่อเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ^[16][17] บทประพันธ์โดยสมภพ จันทรประภา กำกับการแสดงโดยหม่อมหลวงจุลลา งอนรถ^[18] เนื้อเรื่องจะปลุกใจให้มีความรักชาติ^[19]