Скрипка

Услуби навозандагӣ дар скрипка тарзҳои хел ба хел дорад ва хеле пешрафта мебошад. Услуби асосии садобарорӣ – бурдани камонча ба торҳост. Штрихҳои он (тарзу услуби навохтан) – legato (равон бурдани камонча), detache (самти ҳаракати камончаро дар ҳар садо тағйир додан), spiccato («паридан»-и камонча) ва tremolo (такрори тези садоҳо бо ёрии «ларзондан»-и камонча). Яке аз услубҳои асосӣ ва маъмул – pizzicato, яъне бо ангушт, бо ёрии камонча садо баровардан аст. Дар скрипка навохтани аккордҳои 3-4 овоза бисёр қуллай мебошанд. Тембри скрипка хушоҳанг, бо овозҳо ва рангубори динамикӣ (серамалӣ) бой ва бо таъсирбахшӣ бо овози одам наздик аст. Барои тағйир додани тембр мавриди навохтан, баъзан сурдинаро истифода мебаранд. Дар оркестр ба скрипка пассажҳои аз ҳама мураккабро месупоранд.

 

 

Нисбати таърихи пайдоиши скрипка якчанд ақида вуҷуд дорад: скрипка гуйё аз созҳои камончадори арабӣ (аз асри VIII), аз таркиботи (элементҳои) якҷояи фидел ва ребек (номи созҳо) ва ё аз виола ба вуҷуд омадааст. Навъҳои классикии скрипка дар асрҳои XV-XVI дар як вақт дар Итолиё ва Фаронса кор карда бароварда шудааст. Дар миёнаи асри XVI дар таҷрибаи мусиқӣ скрипка ҳамчун сози якканавозӣ ва оркестрӣ мавқеи худро пайдо кард. Таърих номҳои устоҳои бузурги итолёвӣ А. ва Н. Аматӣ, А. ва Д. Габриели, А. Страдивари, ки дар охири асри XVI - аввали асри XVIII навъҳои беҳтарини скрипкаро сохтанд, нигоҳ медорад. Аввалин композитороне, ки барои скрипка асар навиштаанд (а. XVIII): А. Корелли, А. Вивалди, Ҷ. Тартини (Италия), Ф. Бенда, Я. Стамис (Чехия), Ж. М. Леклер, Ҷ. Б. Виотти (Фаронса), И. Е. Хандошкин (Россия). Барои ин соз адабиёти васеъ вуҷуд дорад - аз пиеса ва этюдҳо то консертҳои пурмазмун. Сонатаҳои барои скрипка машҳури И. С. Бах, Г. Ҳендел, В. Мотсарт, Л. Бетховен, Н. Паганини, Ф. Менделсон, П. Чайковский, С. Прокофев, Д. Шостакович, А. Хачатурян ва ғ. скрипкаҳо дар квартети торӣ, ансамблҳои камеравӣ, оркестри симфонӣ нақши пешбарро мебозанд. Дар таърихи иҷрокунандагӣ номҳои скрипканавозони виртуоз (чиррадаст) Н. Паганини, А. Ветан, Г. Венявский, А. Ауэр, Ф. Крейслер ва ғ дар дунё вирди забонанд. Номҳои Я. Хейфес, И. Манухин, Д. Ойстрах, Л. Коган, М. Вайман, В. Климов ва ғ. дар ҷаҳон машҳуранд. Композиторони тоҷик низ барои сози скрипка асарҳои гуногунжанр эҷод намудаанд: консертҳо барои скрипка ва оркестри симфонӣ (камеравӣ)-и Х. Абдуллоев, Д. Дустмуҳаммадов, Ю. Мамедов, Т. Шаҳидӣ, Қ. Яҳёев; Консерт барои скрипка ва фортепианои А. Ҳамдамов; Достон барои скрипка ва фортепианои М. Бафоев; Вариатсия барои скрипка ва фортепианои Р. Баротов; Каприччио барои скрипка ва оркестри торӣ, Соната барои скрипка ва фортепиано ва дуэтҳо барои ду скрипкаи Ф. Баҳор аз ҷумлаи онҳоянд.^[1]

• Созҳои мусиқӣ